зэхэсын

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [zɐxɐ'sǝn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• зэ- + хэ- + [с] + -ы + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "зэхэсын"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	зэхэсын
щымыӀэныгъэ:	зэхэмысын

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сызэхэсын	узэхэсын	зэхэсын	дызэхэсын	фызэхэсын	зэхэсын(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысын	узэхэмысын	зэхэмысын	дызэхэмысын	фызэхэмысын	зэхэмысын(хэ)

Унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	зэхэс!	фызэхэс!
щымыӀэныгъэ:	узэхэмыс!	фызэхэмыс!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сызэхрес	узэхрес	зэхрес	дызэхрес	фызэхрес	зэхрес(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сызэхремыс	узэхремыс	зэхремыс	дызэхремыс	фызэхремыс	зэхремыс(хэ)

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсщ	узэхэсщ	зэхэсщ	дызэхэсщ	фызэхэсщ	зэхэс(хэ)щ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэскъым	узэхэскъым	зэхэскъым	дызэхэскъым	фызэхэскъым	зэхэс(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэст	узэхэст	зэхэст	дызэхэст	фызэхэст	зэхэс(хэ)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэстэкъым	узэхэстэкъым	зэхэстэкъым	дызэхэстэкъым	фызэхэстэкъым	зэхэс(хэ)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэсащ	узэхэсащ	зэхэсащ	дызэхэсащ	фызэхэсащ	зэхэса(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсакъым	узэхэсакъым	зэхэсакъым	дызэхэсакъым	фызэхэсакъым	зэхэса(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэсат	узэхэсат	зэхэсат	дызэхэсат	фызэхэсат	зэхэса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсатэкъым	узэхэсатэкъым	зэхэсатэкъым	дызэхэсатэкъым	фызэхэсатэкъым	зэхэса(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъащ	узэхэсыгъащ	зэхэсыгъащ	дызэхэсыгъащ	фызэхэсыгъащ	зэхэсыгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъакъым	узэхэсыгъакъым	зэхэсыгъакъым	дызэхэсыгъакъым	фызэхэсыгъакъым	зэхэсыгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъат	узэхэсыгъат	зэхэсыгъат	дызэхэсыгъат	фызэхэсыгъат	зэхэсыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъатэкъым	узэхэсыгъатэкъым	зэхэсыгъатэкъым	дызэхэсыгъатэкъым	фызэхэсыгъатэкъым	зэхэсыгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сызэхэсщ	узэхэсщ	зэхэсщ	дызэхэсщ	фызэхэсщ	зэхэс(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сызэхэскъым	узэхэскъым	зэхэскъым	дызэхэскъым	фызэхэскъым	зэхэс(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сызэхэст	узэхэст	зэхэст	дызэхэст	фызэхэст	зэхэс(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сызэхэстэкъым	узэхэстэкъым	зэхэстэкъым	дызэхэстэкъым	фызэхэстэкъым	зэхэс(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынщ	узэхэсынщ	зэхэсынщ	дызэхэсынщ	фызэхэсынщ	зэхэсын(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсынкъым	узэхэсынкъым	зэхэсынкъым	дызэхэсынкъым	фызэхэсынкъым	зэхэсын(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынущ	узэхэсынущ	зэхэсынущ	дызэхэсынущ	фызэхэсЫнущ	зэхэсэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсынукъым	узэхэсынукъым	зэхэсынукъым	дызэхэсынукъым	фызэхэсынукъым	зэхэсэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэс	узэхэс	зэхэс	дызэхэс	фызэхэс	зэхэс(хэ)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэскъэ	узэхэскъэ	зэхэскъэ	дызэхэскъэ	фызэхэскъэ	зэхэс(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэст	узэхэст	зэхэст	дызэхэст	фызэхэст	зэхэс(хэ)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэстэкъэ	узэхэстэкъэ	зэхэстэкъэ	дызэхэстэкъэ	фызэхэстэкъэ	зэхэс(хэ)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэса	узэхэса	зэхэса	дызэхэса	фызэхэса	зэхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсакъэ	узэхэсакъэ	зэхэсакъэ	дызэхэсакъэ	фызэхэсакъэ	зэхэса(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэсат	узэхэсат	зэхэсат	дызэхэсат	фызэхэсат	зэхэса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсатэкъэ	узэхэсатэкъэ	зэхэсатэкъэ	дызэхэсатэкъэ	фызэхэсатэкъэ	зэхэса(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъа	узэхэсыгъа	зэхэсыгъа	дызэхэсыгъа	фызэхэсыгъа	зэхэсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъакъэ	узэхэсыгъакъэ	зэхэсыгъакъэ	дызэхэсыгъакъэ	фызэхэсыгъакъэ	зэхэсыгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъат	узэхэсыгъат	зэхэсыгъат	дызэхэсыгъат	фызэхэсыгъат	зэхэсыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъатэкъэ	узэхэсыгъатэкъэ	зэхэсыгъатэкъэ	дызэхэсыгъатэкъэ	фызэхэсыгъатэкъэ	зэхэсыгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сызэхэс	узэхэс	зэхэс	дызэхэс	фызэхэс	зэхэс(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сызэхэскъэ	узэхэскъэ	зэхэскъэ	дызэхэскъэ	фызэхэскъэ	зэхэс(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сызэхэст	узэхэст	зэхэст	дызэхэст	фызэхэст	зэхэс(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сызэхэстэкъэ	узэхэстэкъэ	зэхэстэкъэ	дызэхэстэкъэ	фызэхэстэкъэ	зэхэс(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсын	узэхэсын	зэхэсын	дызэхэсын	фызэхэсын	зэхэсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсынкъэ	узэхэсынкъэ	зэхэсынкъэ	дызэхэсынкъэ	фызэхэсынкъэ	зэхэсын(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсыну	узэхэсыну	зэхэсыну	дызэхэсыну	фызэхэсыну	зэхэсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсынукъэ	узэхэсынукъэ	зэхэсынукъэ	дызэхэсынукъэ	фызэхэсынукъэ	зэхэсыну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсмэ	узэхэсмэ	зэхэсмэ	дызэхэсмэ	фызэхэсмэ	зэхэс(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысмэ	узэхэмысмэ	зэхэмысмэ	дызэхэмысмэ	фызэхэмысмэ	зэхэмыс(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэсамэ	узэхэсамэ	зэхэсамэ	дызэхэсамэ	фызэхэсамэ	зэхэса(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысамэ	узэхэмысамэ	зэхэмысамэ	дызэхэмысамэ	фызэхэмысамэ	зэхэмыса(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъамэ	узэхэсыгъамэ	зэхэсыгъамэ	дызэхэсыгъамэ	фызэхэсыгъамэ	зэхэсыгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысыгъамэ	узэхэмысыгъамэ	зэхэмысыгъамэ	дызэхэмысыгъамэ	фызэхэмысыгъамэ	зэхэмысыгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынмэ	узэхэсынмэ	зэхэсынмэ	дызэхэсынмэ	фызэхэсынмэ	зэхэсын(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысынмэ	узэхэмысынмэ	зэхэмысынмэ	дызэхэмысынмэ	фызэхэмысынмэ	зэхэмысын(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынумэ	узэхэсынумэ	зэхэсынумэ	дызэхэсынумэ	фызэхэсынумэ	зэхэсыну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысынумэ	узэхэмысынумэ	зэхэмысынумэ	дызэхэмысынумэ	фызэхэмысынумэ	зэхэмысыну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэстэмэ	узэхэстэмэ	зэхэстэмэ	дызэхэстэмэ	фызэхэстэмэ	зэхэс(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмыстэмэ	узэхэмыстэмэ	зэхэмыстэмэ	дызэхэмыстэмэ	фызэхэмыстэмэ	зэхэмыс(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэсатэмэ	узэхэсатэмэ	зэхэсатэмэ	дызэхэсатэмэ	фызэхэсатэмэ	зэхэса(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысатэмэ	узэхэмысатэмэ	зэхэмысатэмэ	дызэхэмысатэмэ	фызэхэмысатэмэ	зэхэмыса(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъатэмэ	узэхэсыгъатэмэ	зэхэсыгъатэмэ	дызэхэсыгъатэмэ	фызэхэсыгъатэмэ	зэхэсыгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысыгъатэмэ	узэхэмысыгъатэмэ	зэхэмысыгъатэмэ	дызэхэмысыгъатэмэ	фызэхэмысыгъатэмэ	зэхэмысыгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынтэмэ	узэхэсынтэмэ	зэхэсынтэмэ	дызэхэсынтэмэ	фызэхэсынтэмэ	зэхэсын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысынтэмэ	узэхэмысынтэмэ	зэхэмысынтэмэ	дызэхэмысынтэмэ	фызэхэмысынтэмэ	зэхэмысын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынутэмэ	узэхэсынутэмэ	зэхэсынутэмэ	дызэхэсынутэмэ	фызэхэсынутэмэ	зэхэсыну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысынутэмэ	узэхэмысынутэмэ	зэхэмысынутэмэ	дызэхэмысынутэмэ	фызэхэмысынутэмэ	зэхэмысыну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынт	узэхэсынт	зэхэсынт	дызэхэсынт	фызэхэсынт	зэхэсын(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсынтэкъым	узэхэсынтэкъым	зэхэсынтэкъым	дызэхэсынтэкъым	фызэхэсынтэкъым	зэхэсын(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынут	узэхэсынут	зэхэсынут	дызэхэсынут	фызэхэсынут	зэхэсыну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэсынутэкъым	узэхэсынутэкъым	зэхэсынутэкъым	дызэхэсынутэкъым	фызэхэсынутэкъым	зэхэсыну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсми	узэхэсми	зэхэсми	дызэхэсми	фызэхэсми	зэхэс(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысми	узэхэмысми	зэхэмысми	дызэхэмысми	фызэхэмысми	зэхэмыс(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэсами	узэхэсами	зэхэсами	дызэхэсами	фызэхэсами	зэхэса(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысами	узэхэмысами	зэхэмысами	дызэхэмысами	фызэхэмысами	зэхэмыса(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъами	узэхэсыгъами	зэхэсыгъами	дызэхэсыгъами	фызэхэсыгъами	зэхэсыгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысыгъами	узэхэмысыгъами	зэхэмысыгъами	дызэхэмысыгъами	фызэхэмысыгъами	зэхэмысыгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынми	узэхэсынми	зэхэсынми	дызэхэсынми	фызэхэсынми	зэхэсын(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысынми	узэхэмысынми	зэхэмысынми	дызэхэмысынми	фызэхэмысынми	зэхэмысын(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынуми	узэхэсынуми	зэхэсынуми	дызэхэсынуми	фызэхэсынуми	зэхэсыну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысынуми	узэхэмысынуми	зэхэмысынуми	дызэхэмысынуми	фызэхэмысынуми	зэхэмысыну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэстэми	узэхэстэми	зэхэстэми	дызэхэстэми	фызэхэстэми	зэхэс(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмыстэми	узэхэмыстэми	зэхэмыстэми	дызэхэмыстэми	фызэхэмыстэми	зэхэмыс(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэхэсатэми	узэхэсатэми	зэхэсатэми	дызэхэсатэми	фызэхэсатэми	зэхэса(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысатэми	узэхэмысатэми	зэхэмысатэми	дызэхэмысатэми	фызэхэмысатэми	зэхэмыса(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сызэхэсыгъатэми	узэхэсыгъатэми	зэхэсыгъатэми	дызэхэсыгъатэми	фызэхэсыгъатэми	зэхэсыгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысыгъатэми	узэхэмысыгъатэми	зэхэмысыгъатэми	дызэхэмысыгъатэми	фызэхэмысыгъатэми	зэхэмысыгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынтэми	узэхэсынтэми	зэхэсынтэми	дызэхэсынтэми	фызэхэсынтэми	зэхэсын(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысынтэми	узэхэмысынтэми	зэхэмысынтэми	дызэхэмысынтэми	фызэхэмысынтэми	зэхэмысын(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэхэсынутэми	узэхэсынутэми	зэхэсынутэми	дызэхэсынутэми	фызэхэсынутэми	зэхэсыну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысынутэми	узэхэмысынутэми	зэхэмысынутэми	дызэхэмысынутэми	фызэхэмысынутэми	зэхэмысыну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сызэхэсаи	узэхэсаи	зэхэсаи	дызэхэсаи	фызэхэсаи	зэхэсаи
щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысаи	узэхэмысаи	зэхэмысаи	дызэхэмысаи	фызэхэмысаи	зэхэмысаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сызэхэсащэрэт	узэхэсащэрэт	зэхэсащэрэт	дызэхэсащэрэт	фызэхэсащэрэт	зэхэса(хэ)щэрэт
щымыӀэныгъэ:	сызэхэмысащэрэт	узэхэмысащэрэт	зэхэмысащэрэт	дызэхэмысащэрэт	фызэхэмысащэрэт	зэхэмыса(хэ)щэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнщ	узэхэсагъэнщ	зэхэсагъэнщ	дызэхэсагъэнщ	фызэхэсагъэнщ	зэхэсагъэн(хэ)щ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнкъым	узэхэсагъэнкъым	зэхэсагъэнкъым	дызэхэсагъэнкъым	фызэхэсагъэнкъым	зэхэсагъэн(хэ)къым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнт	узэхэсагъэнт	зэхэсагъэнт	дызэхэсагъэнт	фызэхэсагъэнт	зэхэсагъэн(хэ)т
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнтэкъым	узэхэсагъэнтэкъым	зэхэсагъэнтэкъым	дызэхэсагъэнтэкъым	фызэхэсагъэнтэкъым	зэхэсагъэн(хэ)тэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэн	узэхэсагъэн	зэхэсагъэн	дызэхэсагъэн	фызэхэсагъэн	зэхэсагъэн(хэ)
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнкъэ	узэхэсагъэнкъэ	зэхэсагъэнкъэ	дызэхэсагъэнкъэ	фызэхэсагъэнкъэ	зэхэсагъэн(хэ)къэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнт	узэхэсагъэнт	зэхэсагъэнт	дызэхэсагъэнт	фызэхэсагъэнт	зэхэсагъэн(хэ)т
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнтэкъэ	узэхэсагъэнтэкъэ	зэхэсагъэнтэкъэ	дызэхэсагъэнтэкъэ	фызэхэсагъэнтэкъэ	зэхэсагъэн(хэ)тэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнущ	узэхэсагъэнущ	зэхэсагъэнущ	дызэхэсагъэнущ	фызэхэсагъэнущ	зэхэсагъэну(хэ)щ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнукъым	узэхэсагъэнукъым	зэхэсагъэнукъым	дызэхэсагъэнукъым	фызэхэсагъэнукъым	зэхэсагъэну(хэ)къым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнут	узэхэсагъэнут	зэхэсагъэнут	дызэхэсагъэнут	фызэхэсагъэнут	зэхэсагъэну(хэ)т
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнутэкъым	узэхэсагъэнутэкъым	зэхэсагъэнутэкъым	дызэхэсагъэнутэкъым	фызэхэсагъэнутэкъым	зэхэсагъэну(хэ)тэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэну	узэхэсагъэну	зэхэсагъэну	дызэхэсагъэну	фызэхэсагъэну	зэхэсагъэну(хэ)
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнукъэ	узэхэсагъэнукъэ	зэхэсагъэнукъэ	дызэхэсагъэнукъэ	фызэхэсагъэнукъэ	зэхэсагъэну(хэ)къэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнут	узэхэсагъэнут	зэхэсагъэнут	дызэхэсагъэнут	фызэхэсагъэнут	зэхэсагъэну(хэ)т
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сызэхэсагъэнутэкъэ	узэхэсагъэнутэкъэ	зэхэсагъэнутэкъэ	дызэхэсагъэнутэкъэ	фызэхэсагъэнутэкъэ	зэхэсагъэну(хэ)тэкъэ

Зэлэжь (объектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зызэхэс
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зызэхэмыс
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зызэхэса
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зызэхэмыса
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зызэхэсыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зызэхэмысыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зызэхэсын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зызэхэмысын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зызэхэсыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зызэхэмысыну

Зылэжь (субъектнэ) причастие	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэхэс	узэхэс	зэхэс	дызэхэс	фызэхэс	зэхэс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэхэмыс	узэхэмыс	зэхэмыс	дызэхэмыс	фызэхэмыс	зэхэмыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэхэса	узэхэса	зэхэса	дызэхэса	фызэхэса	зэхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэхэмыса	узэхэмыса	зэхэмыса	дызэхэмыса	фызэхэмыса	зэхэмыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэхэсыгъа	узэхэсыгъа	зэхэсыгъа	дызэхэсыгъа	фызэхэсыгъа	зэхэсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэхэмысыгъа	узэхэмысыгъа	зэхэмысыгъа	дызэхэмысыгъа	фызэхэмысыгъа	зэхэмысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэхэсын	узэхэсын	зэхэсын	дызэхэсын	фызэхэсын	зэхэсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэхэмысын	узэхэмысын	зэхэмысын	дызэхэмысын	фызэхэмысын	зэхэмысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэхэсыну	узэхэсыну	зэхэсыну	дызэхэсыну	фызэхэсыну	зэхэсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэхэмысыну	узэхэмысыну	зэхэмысыну	дызэхэмысыну	фызэхэмысыну	зэхэмысыну(хэ)

Обстоятельственнэ причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэхэс	узэрызэхэс	зэрызэхэс	дызэрызэхэс	фызэрызэхэс	зэрызэхэс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэхэмыс	узэрызэхэмыс	зэрызэхэмыс	дызэрызэхэмыс	фызэрызэхэмыс	зэрызэхэмыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэхэса	узэрызэхэса	зэрызэхэса	дызэрызэхэса	фызэрызэхэса	зэрызэхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэхэмыса	узэрызэхэмыса	зэрызэхэмыса	дызэрызэхэмыса	фызэрызэхэмыса	зэрызэхэмыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэхэсыгъа	узэрызэхэсыгъа	зэрызэхэсыгъа	дызэрызэхэсыгъа	фызэрызэхэсыгъа	зэрызэхэсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэхэмысыгъа	узэрызэхэмысыгъа	зэрызэхэмысыгъа	дызэрызэхэмысыгъа	фызэрызэхэмысыгъа	зэрызэхэмысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэхэсын	узэрызэхэсын	зэрызэхэсын	дызэрызэхэсын	фызэрызэхэсын	зэрызэхэсын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэхэмысын	узэрызэхэмысын	зэрызэхэмысын	дызэрызэхэмысын	фызэрызэхэмысын	зэрызэхэмысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэхэсыну	узэрызэхэсыну	зэрызэхэсыну	дызэрызэхэсыну	фызэрызэхэсыну	зэрызэхэсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэхэмысыну	узэрызэхэмысыну	зэрызэхэмысыну	дызэрызэхэмысыну	фызэрызэхэмысыну	зэрызэхэмысыну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэхэс	ущызэхэс	щызэхэс	дыщызэхэс	фыщызэхэс	щызэхэс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэхэмыс	ущызэхэмыс	щызэхэмыс	дыщызэхэмыс	фыщызэхэмыс	щызэхэмыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэхэса	ущызэхэса	щызэхэса	дыщызэхэса	фыщызэхэса	щызэхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэхэмыса	ущызэхэмыса	щызэхэмыса	дыщызэхэмыса	фыщызэхэмыса	щызэхэмыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэхэсыгъа	ущызэхэсыгъа	щызэхэсыгъа	дыщызэхэсыгъа	фыщызэхэсыгъа	щызэхэсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэхэмысыгъа	ущызэхэмысыгъа	щызэхэмысыгъа	дыщызэхэмысыгъа	фыщызэхэмысыгъа	щызэхэмысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэхэсын	ущызэхэсын	щызэхэсын	дыщызэхэсын	фыщызэхэсын	щызэхэсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэхэмысын	ущызэхэмысын	щызэхэмысын	дыщызэхэмысын	фыщызэхэмысын	щызэхэмысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэхэсыну	ущызэхэсыну	щызэхэсыну	дыщызэхэсыну	фыщызэхэсыну	щызэхэсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэхэмысыну	ущызэхэмысыну	щызэхэмысыну	дыщызэхэмысыну	фыщызэхэмысыну	щызэхэмысыну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэхэс	уздэзэхэс	здэзэхэс	дыздэзэхэс	фыздэзэхэс	здэзэхэс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэхэмыс	уздэзэхэмыс	здэзэхэмыс	дыздэзэхэмыс	фыздэзэхэмыс	здэзэхэмыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэхэса	уздэзэхэса	здэзэхэса	дыздэзэхэса	фыздэзэхэса	здэзэхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэхэмыса	уздэзэхэмыса	здэзэхэмыса	дыздэзэхэмыса	фыздэзэхэмыса	здэзэхэмыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэхэсыгъа	уздэзэхэсыгъа	здэзэхэсыгъа	дыздэзэхэсыгъа	фыздэзэхэсыгъа	здэзэхэсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэхэмысыгъа	уздэзэхэмысыгъа	здэзэхэмысыгъа	дыздэзэхэмысыгъа	фыздэзэхэмысыгъа	здэзэхэмысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэхэсын	уздэзэхэсын	здэзэхэсын	дыздэзэхэсын	фыздэзэхэсын	здэзэхэсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэхэмысын	уздэзэхэмысын	здэзэхэмысын	дыздэзэхэмысын	фыздэзэхэмысын	здэзэхэмысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэхэсыну	уздэзэхэсыну	здэзэхэсыну	дыздэзэхэсыну	фыздэзэхэсыну	здэзэхэсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэхэмысыну	уздэзэхэмысыну	здэзэхэмысыну	дыздэзэхэмысыну	фыздэзэхэмысыну	здэзэхэмысыну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэс	ущӀэзэхэс	щӀэзэхэс	дыщӀэзэхэс	фыщӀэзэхэс	щӀэзэхэс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэмыс	ущӀэзэхэмыс	щӀэзэхэмыс	дыщӀэзэхэмыс	фыщӀэзэхэмыс	щӀэзэхэмыс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэса	ущӀэзэхэса	щӀэзэхэса	дыщӀэзэхэса	фыщӀэзэхэса	щӀэзэхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэмыса	ущӀэзэхэмыса	щӀэзэхэмыса	дыщӀэзэхэмыса	фыщӀэзэхэмыса	щӀэзэхэмыса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэсыгъа	ущӀэзэхэсыгъа	щӀэзэхэсыгъа	дыщӀэзэхэсыгъа	фыщӀэзэхэсыгъа	щӀэзэхэсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэмысыгъа	ущӀэзэхэмысыгъа	щӀэзэхэмысыгъа	дыщӀэзэхэмысыгъа	фыщӀэзэхэмысыгъа	щӀэзэхэмысыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэсын	ущӀэзэхэсын	щӀэзэхэсын	дыщӀэзэхэсын	фыщӀэзэхэсын	щӀэзэхэсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэмысын	ущӀэзэхэмысын	щӀэзэхэмысын	дыщӀэзэхэмысын	фыщӀэзэхэмысын	щӀэзэхэмысын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэсыну	ущӀэзэхэсыну	щӀэзэхэсыну	дыщӀэзэхэсыну	фыщӀэзэхэсыну	щӀэзэхэсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэхэмысыну	ущӀэзэхэмысыну	щӀэзэхэмысыну	дыщӀэзэхэмысыну	фыщӀэзэхэмысыну	щӀызэхэмысыну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэхэсу	узэхэсу	зэхэсу	дызэхэсу	фызэхэсу	зэхэс(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэхэмысу	узэхэмысу	зэхэмысу	дызэхэмысу	фызэхэмысу	зэхэмыс(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэхэсауэ	узэхэсауэ	зэхэсауэ	дызэхэсауэ	фызэхэсауэ	зэхэсауэ / зэхэсахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэхэмысауэ	узэхэмысауэ	зэхэмысауэ	дызэхэмысауэ	фызэхэмысауэ	зэхэмысауэ / зэхэмысахэу
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сызэхэсурэ	узэхэсурэ	зэхэсурэ	дызэхэсурэ	фызэхэсурэ	зэхэс(хэ)урэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сызэхэмысурэ	узэхэмысурэ	зэхэмысурэ	дызэхэмысурэ	фызэхэмысурэ	зэхэмыс(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[с]	[с]ыр	--	[с]хэр
Эргативнэ:	[с]	[с]ым	--	[с]хэм
Послеложнэ:	[с]кӀэ	[с]ымкӀэ	[с]хэкӀэ	[с]хэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[с]у	[с]ырауэ	[с]хэу	[с]хэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[с]а	[с]ар	--	[с]ахэр
Эргативнэ:	[с]а	[с]ам	--	[с]ахэм
Послеложнэ:	[с]акӀэ	[с]амкӀэ	[с]ахэкӀэ	[с]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[с]ауэ	[с]арауэ	[с]ахэу	[с]ахэрауэ

		-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[с]ын	[с]ыныр	--	[с]ынхэр
Эргативнэ:	[с]ын	[с]ыным	--	[с]ынхэм
Послеложнэ:	[с]ынкӀэ	[с]ынымкӀэ	[с]ынхэкӀэ	[с]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[с]ыну	[с]ынырауэ	[с]ынхэу	[с]ынхэрауэ

		-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[с]ыну	[с]ынур	--	[с]ынухэр
Эргативнэ:	[с]ыну	[с]ынум	--	[с]ынухэм
Послеложнэ:	[с]ынукӀэ	[с]ынумкӀэ	[с]ынухэкӀэ	[с]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[с]ынууэ	[с]ынурауэ	[с]ынухэу	[с]ынухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ЗэхэтӀысхьауэ щысын, гупу щысын.
2. Зы унагъуэу, зэхэмыкӀауэ псэун.
3. ЗэуӀуу зы щӀыпӀэм щысын (п. п. я пщыӀэхэр зэхэту); зы хьэблэу щысын.

ЩАПХЪЭХЭР

• Антинокъуэрэ Къанболэтрэ зэхэсу псэуащ. Нэгумэ Шорэ

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Дыпсалъэу дызэхэсщ.
• Хьэблэр Ӏуву зэхэсщ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• зэхэсын: 1. sit tegether as a single company2. live together as a single family 3. live, be situated, be located, together in one place (about many)
• Дыпсалъэу дызэхэсщ: we sat together as a single company, talking
• Хьэблэр Ӏуву зэхэсщ: this part of the settlement is densely populated.

УРЫСЫБЗЭ

• зэхэсын: 1. сидеть вместе, одной компанией 2. жить вместе, одной семьей 3. располагаться, находиться, жить в одном месте (о многих)
• Дыпсалъэу дызэхэсщ: мы сидели вместе одной компанией разговаривая
• Хьэблэр Ӏуву зэхэсщ: эта часть селения густо населена.

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын