тхьэкӏумэ

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

тхьэкӏумэ

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [tħɐ'kʹʷǝmɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[тхьэкӀум] + -э

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжыгъэ		Куэд бжыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	тхьэкӀумэ	тхьэкӀумэр	--	тхьэкӀумэхэр
Эргативнэ:	тхьэкӀумэ	тхьэкӀумэм	--	тхьэкӀумэхэм
Послеложнэ:	тхьэкӀумэкӀэ	тхьэкӀумэмкӀэ	тхьэкӀумэхэкӀэ	тхьэкӀумэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	тхьэкӀумэу	тхьэкӀумэрауэ	тхьэкӀумэхэу	тхьэкӀумэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

ЦӀыхумрэ тхы къупщхьэ зиӀэ псэущхьэхэмрэ зэрыдаӀуэ орган.
Псэуалъэ блыным ищхьэм дэкӀуэу трахукӀ чий бгъузэ цӀыкӀу, мыдэкӀэ къытегъэщӀеикӀауэ.

ЩАПХЪЭХЭР

ТхьэкӀумэм зэхих нэхърэ нэм илъагъу. Псалъэжьхэр

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 106
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Абы и тхьэкӀумэ цӀыкӀухэр мэпӀий.	Его маленькие уши торчат.	Its little ears stick out.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

Чийм къыхэщӀыкӀа тхьэкӀумэ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

тхьэкӏумэ: 1. ear 2. wicker roof cornice (made of hay, straw)
Чийм къыхэщӀыкӀа тхьэкӀумэ: wicker roof cornice

УРЫСЫБЗЭ

тхьэкӏумэ: 1. ухо 2. плетёный карниз крыши (из сена, соломы)
Чийм къыхэщӀыкӀа тхьэкӀумэ: плетёный карниз крыши

псалъафэ зэпыщӀахэр

ТхьэкӀумэ яшэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: they don’t serve mass twice for the deaf (literally: they are selling ears)
     Урысыбзэ: глухому обедню два раза не служат (букв. продают уши).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэ Ӏув[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: uncomprehending (literally with thick ears)
     Урысыбзэ: непонятливый (букв. толстые уши).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ТхьэкӀумэ ӀувкӀэ къызэджэу зы махуэ жылэм щысхьынкъым. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

И тхьэкӀумэм блимыгъэкӀыу[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: listen attentively, not missing anything
        ЩӀалэр даӀуэрт зы псалъэ и тхьэкӀумэм блимыгъэкӀыу. The youth listened attentively, not missing a word.
     Урысыбзэ: слушать внимательно, ничего не пропуская.
        ЩӀалэр даӀуэрт зы псалъэ и тхьэкӀумэм блимыгъэкӀыу. Мальчик слушал внимательно, ничего не пропуская .
  Псалъэ зэпхахэр:
     ЩӀалэр даӀуэрт зы псалъэ и тхьэкӀумэм блимыгъэкӀыу.
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэм жьы иужын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: stop (about ringing in the ears due to a loud noise)
     Урысыбзэ: перестать звенеть в ушах (от шума, гама).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] тхьэкӀумэм имыгъэхьэн[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ:  miss what sb is saying, leave sth without attention.
     Урысыбзэ: пропустить мимо ушей, оставить без внимания и ответа что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэм имыкӀыжын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: resound in one`s ears (about sb’s words, cries)
     Урысыбзэ: стоять долго в ушах (о чьих-л. словах, крике).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Хьэпакъ и тхьэкӀумэм икӀыжыркъым абы щыгъуэ и анэр зэрылъэӀуауэф щытар.. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

[И] тхьэкӀумэм имыкӀын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: resound in one’s ears
     Урысыбзэ: стоять в ушах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Зи кхъуэ кӀуэдам кхъуэ кӀий макъ и тхьэкӀумэм икӀыркъым. Псалъэжьхэр

[И] тхьэкӀумэм имыхьэн[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ:
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ:  miss what sb is saying, leave sth without attention.
     Урысыбзэ: пропустить мимо ушей, оставить без внимания и ответа что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Ар [щӀалэр] зэрыкӀияр иджыри си тхьэкӀумэм итщ. Къэбэрдей, альманах

ТхьэкӀумэм итын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: resound in one’s ears
     Урысыбзэ: стоять в ушах.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэм ихъуцэцэн[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: whisper sth in sb’s ear, tell sb about sth in secret.
     Урысыбзэ: шепнуть что-л. на ухо кому-л., по секрету сообщить о чём-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Абдейм зыр зым и тхьэкӀумэм ихъуцацэу щӀадзащ, къумыкъу дыщэкӀым и щӀапӀэжь бгынэжам дыщэ гулъэ къыщыщӀатӀыкӀауэ зэрапхъуэ жаӀэу. Жаным Борис

ТхьэкӀумэм ицырхъэн[зэгъэзэхуэжын]

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: reach sb’s ears
     Урысыбзэ: дойти до чьего-л. слуха
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: catch sth out of the corner of your ear.
     Урысыбзэ: уловить что-л. краем уха.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] тхьэкӀумэм иӀуэн[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: reach sb’s ears
     Урысыбзэ: дойти до чьего-л. слуха
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Унэхъунум и тхьэкӀумэм гуо макъ иӀуэжыркъым. Псалъэжьхэр

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: catch sth out of the corner of your ear.
     Урысыбзэ: уловить что-л. краем уха.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэм иӀущэщэн[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: whisper sth in sb’s ear, tell sb about sth in secret.
     Урысыбзэ: шепнуть что-л. на ухо кому-л., по секрету сообщить о чём-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэм къицырхъэн[зэгъэзэхуэжын]

1.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: reach sb’s ears
     Урысыбзэ: дойти до чьего-л. слуха
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: catch sth out of the corner of your ear.
     Урысыбзэ: уловить что-л. краем уха.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ЯпэмкӀэ зыри щыӀэ хуэдэкъым, ауэ фоч къэгъапкӀэ Ӏэуэлъауэ [Хьэждал] и тхьэкӀумэм къоцырхъэ.  Къашыргъэ ХьэпащӀэ

ТхьэкӀумэм къищтэн[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be audible
     Урысыбзэ: быть слышным.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэм къиӀуэн[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: reach sb’s ears
     Урысыбзэ: дойти до чьего-л. слуха.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Дыгъужь къугъ макъ абы [Исмел] и тхьэкӀумэм къиӀуащ. Теунэ Хьэчим

ТхьэкӀумэм цӀыв игъэпщхьэн[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: become deaf to everything, try not to hear anything, pretend not to hear anything.
     Урысыбзэ: стать глухим ко всему, стараться ничего не слышать; делать вид, что ничего не слышишь.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэм Ӏусын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: drone on to sb about sth
     Урысыбзэ: прожжужать уши кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     УвыӀэгъуэ симыӀэу уи тхьэкӀумэм сыӀусщи. итӀани къыбгурыӀуакъым. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

ТхьэкӀумэр вуун[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: make a ringing, a noise in sb’s ears
     Урысыбзэ: звенеть, шуметь в ушах от чего-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэр гъэжанын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: prick up one’s ears, listen carefully, be all ears.
     Урысыбзэ: навострить уши, слушать внимательно, обратиться в слух.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэр гъэкӀын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: prick up one’s ears, listen carefully, be all ears.
     Урысыбзэ: навострить уши, слушать внимательно, обратиться в слух.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Я тхьэкӀумэхэр гъэкӀауэ абы [Мурат жиӀэм] щӀэдэӀурт. Къашыргъэ ХьэпащӀэ

ТхьэкӀумэр зэблэгъэплъын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: twitch ears (usually about horses)
     Урысыбзэ: прясть ушами (чаще о лошадях).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Щытщ Ӏэнкуну шы зытесыр, И тхьэкӀумэр зэблигъэплъу. КӀыщокъуэ Алим

И тхьэкӀумэр иричын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: deafen sb (with shouts)
     Урысыбзэ: оглушить кого-л. (криком и т. п.).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэхэр тегъэлӀэн[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: let your ears droop (about a dog)
     Урысыбзэ: опустить уши (напр. о собаке).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэр тегъэхуауэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be all ears
     Урысыбзэ: обратившись в слух.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэр удэгун[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: drone on to sb about sth
     Урысыбзэ: прожжужать все уши кому-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумэр ӀуэнтӀэн (хуэӀуэнтӀэн)[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: give sb a strict warning about sth
     Урысыбзэ: строго-настрого предупредить кого-л. о чём-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ТхьэкӀумитӀымкӀэ зэхэхын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: hear sth with your own ears
     Урысыбзэ: слышать что-л. собственными ушами.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

тхьэкӀумэ вей[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: ТхьэкӀумэм ирищӀэ фӀейр.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: ear wax
     Урысыбзэ: сера (ушная)
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

тхьэкӀумэ дакъэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: ТхьэкӀумэм и къыхэкӀыпӀэ, тхьэкӀумэ лъабжьэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: base of the auricle
        ТхьэкӀумэ узым имыгъэжеин. The base of the auricle hurts.
     Урысыбзэ: основание ушной раковины
        ТхьэкӀумэ дакъэр узын. Болит основание ушной раковины.
  Псалъэ зэпхахэр:
     ТхьэкӀумэ дакъэр узын.
  Щапхъэхэр:

тхьэкӀумэ жан[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: with acute hearing (about people)
     Урысыбзэ: с острым слухом (о человеке)
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

тхьэкӀумэ жьажьэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: ЩӀагъуэу зэхэзымых, дэгу-дэгуу щыт.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: hard of hearding
     Урысыбзэ: тугоухий, глуховатый
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

тхьэкӀумэ тхьэгъу[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: earrings
     Урысыбзэ: серьги
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

тхьэкӀумэ уз[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: ТхьэкӀумэм къефыкӀ узыгъуэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: ear inflammation
        ТхьэкӀумэ узым имыгъэжеин. Not sleep because of an ear inflammation
     Урысыбзэ: воспаление уха
        ТхьэкӀумэ узым имыгъэжеин. Не спать из-за воспаления уха
  Псалъэ зэпхахэр:
     ТхьэкӀумэ узым имыгъэжеин.
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын