хадэ
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
хадэ (1)
-
хадэ (2)
-
хадэ (3)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA ['xɑ:dɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [хад] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжыгъэ | Куэд бжыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | хадэ | хадэр | -- | хадэхэр |
Эргативнэ: | хадэ | хадэм | -- | хадэхэм |
Послеложнэ: | хадэкӀэ | хадэмкӀэ | хадэхэкӀэ | хадэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | хадэу | хадэрауэ | хадэхэу | хадэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ХадэхэкӀ зытеса щӀыпӀэ (нэхъыбэрэ псэупӀэм и гъунэгъуу).
- Пхъэщхьэмыщхьей е нэгъуэщӀ жыг лъэпкъ Ӏэрысэхэр щыгъэкӀа щӀыпӀэ.
- Хъарбыз, хъэуан с. ху. зытеса щӀыпӀэ.
ЩАПХЪЭХЭР
- Хъуэжэ зыкъом къричауэ бжьыныр зейм къилъагъури хадэм къихьащ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 36 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Мыр хадэщ. | Это огород. | This is a garden. |
Хадэр инщ, дахэщ. | Огород большой, красивый. | The garden is big and beautiful. |
нап. 47 | ||
Нанэрэ дадэрэ хадэм итщ. | Бабушка и дедушка находятся в саду. | Grandmother and grandfather are in the garden. |
нап. 52 | ||
Жыг хадэ. | Сад. | An Orchard. |
Ди хадэм жыг итщ. | В нашем саду стоят деревья. | There are trees in our orchard. |
Жыг хадэм псы зэпрож. | Река течет через сад. | A river flows through the orchard. |
нап. 54 | ||
Гуэгуш анэм и шырхэр хадэм ешэ. | Мать-индейка ведет своих индюшат в сад. | The mother-turkey takes (leads) her babies to the garden. |
нап. 59 | ||
Ди хадэм Ӏущхьэ итщ. | В нашем саду стоит мак. | There are poppies in our garden. |
Сыт ди хадэм итыр? | Что есть в нашем саду? | What is there in our garden? |
нап. 63 | ||
Унэ хадэм. | На огороде. | In the home garden. |
Дэ унэ хадэ диӀэщ. | У нас огород. | We have a home garden. |
нап. 67 | ||
Дэ хадэм дитщ. | Мы находимся в саду. | We are in the orchard. |
Жыгхэр кусэ дахэу, щхьэ баринэу хадэм итщ. | Деревья стоят в саду красивыми рядами и с кудрявыми головами. | The trees are standing in the orchard in pretty curly-headed rows. |
Сыт хадэм щыхасар? | Что посадили в саду? | What have they planted in the orchard? |
нап. 69 | ||
Хьэсэн хадэр иващ. | Хасан вспахал огород. | Hasan has ploughed the garden. |
нап. 75 | ||
Сабийхэр хадэм. | Дети на огороде. | The Children in the Garden. |
Абыхэм хадэм яжьэ яхь. | Они несут золу в огород. | They are carrying ash to the garden. |
Яжьэр хадэм и сэбэпщ. | Зола полезна для огорода. | The ash is good (useful) for the garden. |
нап. 79 | ||
Бжьыхьэм Темыркъан хадэм къэб къуэлэнышхуэ кърихащ. | Осенью Темыркан на огороде собрал большие разноцветные тыквы. | In autumn, Temyrkan harvested some big colourful pumpkins in the garden. |
нап. 86 | ||
Хадэм. | На огороде. | In the garden. |
Хъызыррэ Мэшыкъуэрэ хадэр явэри ягъэщэбэжащ. | Хызыр и Машыко вспахали и разрыхлили огород. | Khyzyr and Mashykwara have ploughed up softened the soil in the garden. |
Дэ хадэм бжьынрэ бжьыныхурэ щыхэтсащ. | Мы посадили лук и чеснок на огороде. | We have planted onions and garlic in the garden. |
Хадэм хъерышхуэ къет. | Огород приносит большую пользу. | The garden brings great benefit. |
Хадэм сыт щыхасар? | Что посадили на огороде? | What have they planted in the garden? |
Ди хадэм пхъы итщ. | На нашем огороде стоит морковь. | There are carrots (standing) in our garden. |
нап. 107 | ||
Гъатхэм хадэ ящӀэ. | Весной занимаются огородом. | In spring people work in the garden. |
Сыт зэман хадэ щащӀэр? | Когда занимаются огородом. | When do people work in the garden? |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Хадэр пщӀэн.
- Хадэ гъэкӀын.
- Жыг хадэ.
- Хъарбыз хадэ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- хадэ: 1. vegetable garden 2. orchard 3. melon or pumpkin patch
- Хадэр пщӀэн: to weed the garden
- Хадэ гъэкӀын: to grow a garden
- Жыг хадэ: an orchard
- Хъарбыз хадэ: a watermelon patch
УРЫСЫБЗЭ
- хадэ: 1. огород 2. сад 3. бахча
- Хадэр пщӀэн: полоть огород
- Хадэ гъэкӀын: растить сад/огород
- Жыг хадэ: (фруктовый) сад
- Хъарбыз хадэ: бахча (с арбузами)
псалъафэ зэпыщӀахэр
Хадэр къутэжын[зэгъэзэхуэжын]
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: to gather the crop from the vegetable garden or melon patch. Урысыбзэ: убрать урожай с огорода, поля (о бахчевых культурах). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Хадэ щӀэн[зэгъэзэхуэжын]
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр: Инджылыбзэ: to plant a vegetable garden Урысыбзэ: засеять огород. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ