акъыл

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

> хьэрыпыбзэ: العقل = акъыл

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [ɐ'qʹǝɮ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [акъыл]

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжыгъэ		Куэд бжыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	акъыл	акъылыр	--	акъылхэр
Эргативнэ:	акъыл	акъылым	--	акъылхэм
Послеложнэ:	акъылкӀэ	акъылымкӀэ	акъылхэкӀэ	акъылхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	акъылу	акъылырауэ	акъылхэу	акъылхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ЦӀыхум гупсысэну Ӏэмал къезыт зэфӀэкӀ.

ЩАПХЪЭХЭР

• Акъылыр жьыгъэ-щӀагъэкъым. Псалъэжьхэр

• Акъыл зиӀэм уеущиймэ, фӀыщӀэ къыпхуищӀынщ, акъылыншэм ауан укъищӀынщ. Псалъэжьхэр

• Акъыл зиӀэм щэн иӀэщ. Псалъэжьхэр

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• акъыл: mind, reason, intellect, intelligence, wit, “senses”

УРЫСЫБЗЭ

• акъыл: ум, рассудок

псалъафэ зэпыщӀахэр

Акъыл жан иӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: to have a sharp mind (wit)
     Урысыбзэ: обладать острым умом.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъыл зимыӀэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: unitelligent, not clever, foolish, silly
     Урысыбзэ: неумный.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъыл иӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be clever, intelligent
     Урысыбзэ: быть умным.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъыл кӀэщӀ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: narrow-minded, dull-witted, stupid, not bright, of  low/limited intelligence
     Урысыбзэ: недалёкий, не отличающийся большим умом.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъыл ныкъуэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: crazy, half-witted, loony
     Урысыбзэ: полоумный.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъыл псынщӀэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: light-minded, thoughtless, flippant, frivolous, blithe, unthinking
     Урысыбзэ: легкомысленный.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъыл пхэнж

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: going against custom, generally accepted norms
     Урысыбзэ: тот, кто противоречит общепринятому.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] акъыл тӀысын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: become mentally mature, to learn sense, grow wise
     Урысыбзэ: стать умственно зрелым, набраться ума.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] акъыл хуэкӀуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: guess, figure out, surmise, suspect, conjecture
     Урысыбзэ: догадаться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] акъыл хунэмысын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: not to guess, figure out, fathom
     Урысыбзэ: не догадаться, не осилить умом.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] акъыл хунэсын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: to hit upon an idea, guess about sth
     Урысыбзэ: додуматься до чего-л., догадаться о чём-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Куэдми гу лъитауэ, Ӏэджэми и акъылыр хунэсу Ӏущ хъуат [фызыр].  КӀыщокъуэ Алим

Акъыл ӀуэнтӀа

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: mentally unstable, unbalanced, inconstant, fickle, changeable (about sb’s character)
     Урысыбзэ: неуравновешенный, непостоянный —о характере.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъылым икӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: lose one’s mind, go crazy
     Урысыбзэ: выжить из ума.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[И] акъылым къимыщтэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be incomprehensible, not understandable
     Урысыбзэ: не доходить до ума.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъылым къитӀэсэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: to be understandable
     Урысыбзэ: быть доступным для понимания.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъылым хуэгъэдурыскъым

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be incomprehensible
     Урысыбзэ: уму непостижимо.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ЛӀыжьым къыжриӀам щӀалэр егупсысащ, ауэ зикӀ и акъылым хуэгъэдурысакъым апхуэдиз зи инагъ Ӏуащхъэр.  Черкес таурыхъхэр, сборник

[И] акъылыр зэкӀуэкӀын (зэӀыхьэн)

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: go crazy, lose your mind
     Урысыбзэ: сойти с ума, лишиться рассудка.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Акъылыр къызэрыгъуэтыжын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: come to one’s senses, regain consciousness
     Урысыбзэ: прийти в себя.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын