дэ

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩХЬЭ ЦӀЭПАПЩӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [dɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[д] + э

СКЛОНЕНЭ

	щхьэ цӀэпапщӀэ
Именительнэ:	дэ
Эргативнэ:	дэ
Послеложнэ:	дэркӀэ
Обстоятельственнэ:	дэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Япэ щхьэм иту куэд бжыгъэ къэзыгъэлъагъуэ щхьэ цӀэпапщӀэ.

ЩАПХЪЭХЭР

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 49
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Дэри добжэ.	И мы занимается математикой.	We are doing Maths, too.
		нап. 61
Дэ жьэгум дыдэсщ.	Мы сидим перед очагом.	We are sitting in front of the hearth.
Дэ псысэм дыдихьэхауэ додаӀуэ.	Мы сказку увлечённо слушаем.	We are listening, the fairytale having fascinated us.
		нап. 63
Дэ унэ хадэ диӀэщ.	У нас огород.	We have a home garden.
		нап. 67
Дэ хадэм дитщ.	Мы находимся в саду.	We are in the garden.
		нап. 70
Дэ мэзым дыщыӀащ.	Мы побывали в лесу.	We have been to the woods.
Дэ дыхуэзащ жыгей, псей, дей, бжей, тхуей, зей жыгхэм.	Нам попадались деревья: дуб, ель, орешник, бук, граб и кизил.	We encountered oak, fir, hazelnut, beech, hornbeam and cornelian cherry trees.
		нап. 79
Дэ къэб жылэ хэтсащ.	Мы посадили семена тыквы.	We have planted pumpkin seeds.
		нап. 81
Дэ адыгэбзэ додж.	Мы учимся кабардинскому языку.	We are studying Kabardian.
Дэри долажьэ.	И мы работаем.	We are working, too.
Дэ жыг лъабжьэхэр догъэщабэ.	Мы разрыхляем почву вокруг корней деревьев.	We are softening (the ground around) the tree roots.
		нап. 83
Дэ гъэмахуэм дыгъэм зыдогъажьэ, псым дыхэсщ.	Летом мы загораем на солнце, сидим в воде	In summer we sunbathe and sit in the water.
		нап. 86
Дэ хадэм бжьынрэ бжьыныхурэ щыхэтсащ.	Мы посадили лук и чеснок на огороде.	We have planted onions and garlic in the garden.
		нап. 87
Дэ пхъэгулъей жыг диӀэщ.	У нас сливовое дерево.	We have got a cherry-plum tree.
		нап. 91
Гъэмахуэм дэ бдзэжьей дощэ.	Летом мы ловим рыбу.	We catch fish in summer.
Дэ бдзэжьей дызэрещэр бдзэкъунтхщ.	Мы ловим рыбу удочкой.	We catch fish with a fishing rod.
		нап. 95
Дэ псыкӀэ зыдогъэпскӀ.	Мы моемся в воде.	We bathe with water.
		нап. 98
Дэ куэдрэ зыплъыхьакӀуэ дашэ.	Нас часто водят на экскурсии.	They often take us on excursions.
Дэ зыплъыхьакӀуэ докӀуэ.	Мы ходим на экскурсии.	We go on excursions.
		нап. 106
Дэ бжэн диӀэщ.	У нас коза.	We’ve got a goat.
		нап. 108
Дэ хы дохъу.	Нас шестеро.	There are six of us.
Дэ ӀэфӀу дызэдошхэ.	Мы вкусно едим вместе.	We are eating together pleasantly.
		нап. 116
Дэ унэ блыныр дъинущ.	Мы побелим стену дома.	We are going to whitewash the walls of the house.
		нап. 117
Къытхуагъэлъэгъуа жыжьагъыр дэ псом япэ къэдъжащ.	Указанное нам расстояние мы пробежали раньше всех.	We ran the distance indicated faster than all the others.
Нанэ къиша шэр дэ пэгуным идъзащ.	Выдоенное бабушкой молоко мы процедили в ведро.	We strained the milk that grandmother had milked into a bucket.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

Дэ доджэ.
Дэ долажьэ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

дэ: we
Дэ доджэ: we read (are reading), study (are studying), call (are calling)
Дэ долажьэ: we work

УРЫСЫБЗЭ

дэ: мы
Дэ доджэ: мы читаем, учимся, зовем
Дэ долажьэ: мы работаем

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

дэхэр

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [dɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[д] + -э

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжыгъэ		Куэд бжыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	дэ	дэр	--	дэхэр
Эргативнэ:	дэ	дэм	--	дэхэм
Послеложнэ:	дэкӀэ	дэмкӀэ	дэхэкӀэ	дэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	дэуэ	дэрауэ	дэхэу	дэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

И фэр быдэу, купщӀэ иӀэу дейм къыпыкӀэр.

ЩАПХЪЭХЭР

Анэр нэм хуэдэщи, адэр дэм хуэдэщ. Псалъэжьхэр

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 92
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Абы дэ ешх.	Она ест орехи.	It eats nuts.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

Дэ цӀыкӀу.
Дэр къутэн.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

дэ: nut
Дэ цӀыкӀу: hazelnut
Дэр къутэн: to crack nuts

УРЫСЫБЗЭ

дэ: орех
Дэ цӀыкӀу: фундук
Дэр къутэн: щелкать орехи

псалъафэ зэпыщӀахэр

дэ цӀыкӀу

дэ цӀыкӀу

  Мыхьэнэ: Мэзыдэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: hazelnut
     Урысыбзэ: фундук
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын