зехьэн
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [ze:'ħɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- зэ- + е- + [хь] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
[зэгъэзэхуэжын]Глагол лъэӏэс "зехьэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | зехьэн |
| щымыӀэныгъэ: | земыхьэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | зесхьэн | зепхьэн | зэрихьэн | зетхьэн | зефхьэн | зэрахьэн |
| щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэн | зумыхьэн | зэримыхьэн | зедмыхьэн | зевмыхьэн | зэрамыхьэн |
| Унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | зехьэ! | зефхьэ! |
| щымыӀэныгъэ: | зумыхьэ! | зевмыхьэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сызэрырехьэ | узэрырехьэ | зэрырехьэ | дызэрырехьэ | фызэрырехьэ | зэрырехьэ |
| щымыӀэныгъэ: | сызэрыремыхьэ | узэрыремыхьэ | зэрыремыхьэ | дызэрыремыхьэ | фызэрыремыхьэ | зэрыремыхьэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | зызохьэ(р) | зыбохьэ(р) | зэрехьэ(р) | зыдохьэ(р) | зывохьэ(р) | зэрахьэ(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэркъым | зепхьэркъым | зэрихьэркъым | зетхьэркъым | зефхьэркъым | зэрахьэркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьэрт | зепхьэрт | зэрихьэрт | зетхьэрт | зефхьэрт | зэрахьэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | зесхьэртэкъым | зепхьэртэкъым | зэрихьэртэкъым | зетхьэртэкъым | зефхьэртэкъым | зэрахьэртэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьащ | зепхьащ | зэрихьащ | зетхьащ | зефхьащ | зэрахьащ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | зесхьакъым | зепхьакъым | зэрихьакъым | зетхьакъым | зефхьакъым | зэрахьакъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьат | зепхьат | зэрихьат | зетхьат | зефхьат | зэрахьат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | зесхьатэкъым | зепхьатэкъым | зэрихьатэкъым | зетхьатэкъым | зефхьатэкъым | зэрахьатэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэгъащ | зепхьэгъащ | зэрихьэгъащ | зетхьэгъащ | зефхьэгъащ | зэрахьэгъащ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэгъакъым | зепхьэгъакъым | зэрихьэгъакъым | зетхьэгъакъым | зефхьэгъакъым | зэрахьэгъакъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэгъат | зепхьэгъат | зэрихьэгъат | зетхьэгъат | зефхьэгъат | зэрахьэгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэгъатэкъым | зепхьэгъатэкъым | зэрихьэгъатэкъым | зетхьэгъатэкъым | зефхьэгъатэкъым | зэрахьэгъатэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | зесхьэщ | зепхьэщ | зэрихьэщ | зетхьэщ | зефхьэщ | зэрахьэщ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | зесхьэкъым | зепхьэкъым | зэрихьэкъым | зетхьэкъым | зефхьэкъым | зэрахьэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | зесхьэт | зепхьэт | зэрихьэт | зетхьэт | зефхьэт | зэрахьэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | зесхьэтэкъым | зепхьэтэкъым | зэрихьэтэкъым | зетхьэтэкъым | зефхьэтэкъым | зэрахьэтэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнщ | зепхьэнщ | зэрихьэнщ | зетхьэнщ | зефхьэнщ | зэрахьэнщ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэнкъым | зепхьэнкъым | зэрихьэнкъым | зетхьэнкъым | зефхьэнкъым | зэрахьэнкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнущ | зепхьэнущ | зэрихьэнущ | зетхьэнущ | зефхьэнущ | зэрахьэнущ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэнукъым | зепхьэнукъым | зэрихьэнукъым | зетхьэнукъым | зефхьэнукъым | зэрахьэнукъым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэрэ | зепхьэрэ | зэрихьэрэ | зетхьэрэ | зефхьэрэ | зэрахьэрэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэркъэ | зепхьэркъэ | зэрихьэркъэ | зетхьэркъэ | зефхьэркъэ | зэрахьэркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьэрт | зепхьэрт | зэрихьэрт | зетхьэрт | зефхьэрт | зэрахьэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | зесхьэртэкъэ | зепхьэртэкъэ | зэрихьэртэкъэ | зетхьэртэкъэ | зефхьэртэкъэ | зэрахьэртэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьа | зепхьа | зэрихьа | зетхьа | зефхьа | зэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | зесхьакъэ | зепхьакъэ | зэрихьакъэ | зетхьакъэ | зефхьакъэ | зэрахьакъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьат | зепхьат | зэрихьат | зетхьат | зефхьат | зэрахьат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | зесхьатэкъэ | зепхьатэкъэ | зэрихьатэкъэ | зетхьатэкъэ | зефхьатэкъэ | зэрахьатэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэгъа | зепхьэгъа | зэрихьэгъа | зетхьэгъа | зефхьэгъа | зэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ: | зесхьэгъакъэ | зепхьэгъакъэ | зэрихьэгъакъэ | зетхьэгъакъэ | зефхьэгъакъэ | зэрахьэгъакъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэгъат | зепхьэгъат | зэрихьэгъат | зетхьэгъат | зефхьэгъат | зэрахьэгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | зесхьэгъатэкъэ | зепхьэгъатэкъэ | зэрихьэгъатэкъэ | зетхьэгъатэкъэ | зефхьэгъатэкъэ | зэрахьэгъатэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | зесхьэ | зепхьэ | зэрихьэ | зетхьэ | зефхьэ | зэрахьэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | зесхьэкъэ | зепхьэкъэ | зэрихьэкъэ | зетхьэкъэ | зефхьэкъэ | зэрахьэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | зесхьэт | зепхьэт | зэрихьэт | зетхьэт | зефхьэт | зэрахьэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | зесхьэтэкъэ | зепхьэтэкъэ | зэрихьэтэкъэ | зетхьэтэкъэ | зефхьэтэкъэ | зэрахьэтэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэн | зепхьэн | зэрихьэн | зетхьэн | зефхьэн | зэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэнкъэ | зепхьэнкъэ | зэрихьэнкъэ | зетхьэнкъэ | зефхьэнкъэ | зэрахьэнкъэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэну | зепхьэну | зэрихьэну | зетхьэну | зефхьэну | зэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэнукъэ | зепхьэнукъэ | зэрихьэнукъэ | зетхьэнукъэ | зефхьэнукъэ | зэрахьэнукъэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэмэ | зепхьэмэ | зэрихьэмэ | зетхьэмэ | зефхьэмэ | зэрахьэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэмэ | зумыхьэмэ | зэримыхьэмэ | зедмыхьэмэ | зевмыхьэмэ | зэрамыхьэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьамэ | зепхьамэ | зэрихьамэ | зетхьамэ | зефхьамэ | зэрахьамэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьамэ | зумыхьамэ | зэримыхьамэ | зедмыхьамэ | зевмыхьамэ | зэрамыхьамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | зесхьэгъамэ | зепхьэгъамэ | зэрихьэгъамэ | зетхьэгъамэ | зефхьэгъамэ | зэрахьэгъамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэгъамэ | зумыхьэгъамэ | зэримыхьэгъамэ | зедмыхьэгъамэ | зевмыхьэгъамэ | зэрамыхьэгъамэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнмэ | зепхьэнмэ | зэрихьэнмэ | зетхьэнмэ | зефхьэнмэ | зэрахьэнмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэнмэ | зумыхьэнмэ | зэримыхьэнмэ | зедмыхьэнмэ | зевмыхьэнмэ | зэрамыхьэнмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнумэ | зепхьэнумэ | зэрихьэнумэ | зетхьэнумэ | зефхьэнумэ | зэрахьэнумэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэнумэ | зумыхьэнумэ | зэримыхьэнумэ | зедмыхьэнумэ | зевмыхьэнумэ | зэрамыхьэнумэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэтэмэ | зепхьэтэмэ | зэрихьэтэмэ | зетхьэтэмэ | зефхьэтэмэ | зэрахьэтэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэтэмэ | зумыхьэтэмэ | зэримыхьэтэмэ | зедмыхьэтэмэ | зевмыхьэтэмэ | зэрамыхьэтэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьатэмэ | зепхьатэмэ | зэрихьатэмэ | зетхьатэмэ | зефхьатэмэ | зэрахьатэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьатэмэ | зумыхьатэмэ | зэримыхьатэмэ | зедмыхьатэмэ | зевмыхьатэмэ | зэрамыхьатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | зесхьэгъатэмэ | зепхьэгъатэмэ | зэрихьэгъатэмэ | зетхьэгъатэмэ | зефхьэгъатэмэ | зэрахьэгъатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэгъатэмэ | зумыхьэгъатэмэ | зэримыхьэгъатэмэ | зедмыхьэгъатэмэ | зевмыхьэгъатэмэ | зэрамыхьэгъатэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнтэмэ | зепхьэнтэмэ | зэрихьэнтэмэ | зетхьэнтэмэ | зефхьэнтэмэ | зэрахьэнтэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэнтэмэ | зумыхьэнтэмэ | зэримыхьэнтэмэ | зедмыхьэнтэмэ | зевмыхьэнтэмэ | зэрамыхьэнтэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнутэмэ | зепхьэнутэмэ | зэрихьэнутэмэ | зетхьэнутэмэ | зефхьэнутэмэ | зэрахьэнутэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэнутэмэ | зумыхьэнутэмэ | зэримыхьэнутэмэ | зедмыхьэнутэмэ | зевмыхьэнутэмэ | зэрамыхьэнутэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнт | зепхьэнт | зэрихьэнт | зетхьэнт | зефхьэнт | зэрахьэнт |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэнтэкъым | зепхьэнтэкъым | зэрихьэнтэкъым | зетхьэнтэкъым | зефхьэнтэкъым | зэрахьэнтэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнут | зепхьэнут | зэрихьэнут | зетхьэнут | зефхьэнут | зэрахьэнут |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зесхьэнутэкъым | зепхьэнутэкъым | зэрихьэнутэкъым | зетхьэнутэкъым | зефхьэнутэкъым | зэрахьэнутэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэми | зепхьэми | зэрихьэми | зетхьэми | зефхьэми | зэрахьэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэми | зумыхьэми | зэримыхьэми | зедмыхьэми | зевмыхьэми | зэрамыхьэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьами | зепхьами | зэрихьами | зетхьами | зефхьами | зэрахьами |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьами | зумыхьами | зэримыхьами | зедмыхьами | зевмыхьами | зэрамыхьами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | зесхьэгъами | зепхьэгъами | зэрихьэгъами | зетхьэгъами | зефхьэгъами | зэрахьэгъами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэгъами | зумыхьэгъами | зэримыхьэгъами | зедмыхьэгъами | зевмыхьэгъами | зэрамыхьэгъами |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнми | зепхьэнми | зэрихьэнми | зетхьэнми | зефхьэнми | зэрахьэнми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэнми | зумыхьэнми | зэримыхьэнми | зедмыхьэнми | зевмыхьэнми | зэрамыхьэнми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнуми | зепхьэнуми | зэрихьэнуми | зетхьэнуми | зефхьэнуми | зэрахьэнуми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэнуми | зумыхьэнуми | зэримыхьэнуми | зедмыхьэнуми | зевмыхьэнуми | зэрамыхьэнуми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэтэми | зепхьэтэми | зэрихьэтэми | зетхьэтэми | зефхьэтэми | зэрахьэтэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэтэми | зумыхьэтэми | зэримыхьэтэми | зедмыхьэтэми | зевмыхьэтэми | зэрамыхьэтэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | зесхьатэми | зепхьатэми | зэрихьатэми | зетхьатэми | зефхьатэми | зэрахьатэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьатэми | зумыхьатэми | зэримыхьатэми | зедмыхьатэми | зевмыхьатэми | зэрамыхьатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | зесхьэгъатэми | зепхьэгъатэми | зэрихьэгъатэми | зетхьэгъатэми | зефхьэгъатэми | зэрахьэгъатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэгъатэми | зумыхьэгъатэми | зэримыхьэгъатэми | зедмыхьэгъатэми | зевмыхьэгъатэми | зэрамыхьэгъатэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнтэми | зепхьэнтэми | зэрихьэнтэми | зетхьэнтэми | зефхьэнтэми | зэрахьэнтэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэнтэми | зумыхьэнтэми | зэримыхьэнтэми | зедмыхьэнтэми | зевмыхьэнтэми | зэрамыхьэнтэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | зесхьэнутэми | зепхьэнутэми | зэрихьэнутэми | зетхьэнутэми | зефхьэнутэми | зэрахьэнутэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | зезмыхьэнутэми | зумыхьэнутэми | зэримыхьэнутэми | зедмыхьэнутэми | зевмыхьэнутэми | зэрамыхьэнутэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | зесхьаи | зепхьаи | зэрихьаи | зетхьаи | зефхьаи | зэрахьаи |
| щымыӀэныгъэ: | зесхьакъыми | зепхьакъыми | зэрихьакъыми | зетхьакъыми | зефхьакъыми | зэрахьакъыми |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | зесхьащэрэт | зепхьащэрэт | зэрихьащэрэт | зетхьащэрэт | зефхьащэрэт | зэрахьащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | зезмыхьащэрэт | зумыхьащэрэт | зэримыхьащэрэт | зедмыхьащэрэт | зевмыхьащэрэт | зэрамыхьащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | зесхьагъэнщ | зепхьагъэнщ | зэрихьагъэнщ | зетхьагъэнщ | зефхьагъэнщ | зэрахьагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | зесхьагъэнкъым | зепхьагъэнкъым | зэрихьагъэнкъым | зетхьагъэнкъым | зефхьагъэнкъым | зэрахьагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | зесхьагъэнт | зепхьагъэнт | зэрихьагъэнт | зетхьагъэнт | зефхьагъэнт | зэрахьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | зесхьагъэнтэкъым | зепхьагъэнтэкъым | зэрихьагъэнтэкъым | зетхьагъэнтэкъым | зефхьагъэнтэкъым | зэрахьагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | зесхьагъэн | зепхьагъэн | зэрихьагъэн | зетхьагъэн | зефхьагъэн | зэрахьагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | зесхьагъэнкъэ | зепхьагъэнкъэ | зэрихьагъэнкъэ | зетхьагъэнкъэ | зефхьагъэнкъэ | зэрахьагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | зесхьагъэнт | зепхьагъэнт | зэрихьагъэнт | зетхьагъэнт | зефхьагъэнт | зэрахьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | зесхьагъэнтэкъэ | зепхьагъэнтэкъэ | зэрихьагъэнтэкъэ | зетхьагъэнтэкъэ | зефхьагъэнтэкъэ | зэрахьагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | зесхьагъэнущ | зепхьагъэнущ | зэрихьагъэнущ | зетхьагъэнущ | зефхьагъэнущ | зэрахьагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | зесхьагъэнукъым | зепхьагъэнукъым | зэрихьагъэнукъым | зетхьагъэнукъым | зефхьагъэнукъым | зэрахьагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | зесхьагъэнут | зепхьагъэнут | зэрихьагъэнут | зетхьагъэнут | зефхьагъэнут | зэрахьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | зесхьагъэнутэкъым | зепхьагъэнутэкъым | зэрихьагъэнутэкъым | зетхьагъэнутэкъым | зефхьагъэнутэкъым | зэрахьагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | зесхьагъэну | зепхьагъэну | зэрихьагъэну | зетхьагъэну | зефхьагъэну | зэрахьагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | зесхьагъэнукъэ | зепхьагъэнукъэ | зэрихьагъэнукъэ | зетхьагъэнукъэ | зефхьагъэнукъэ | зэрахьагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | зесхьагъэнут | зепхьагъэнут | зэрихьагъэнут | зетхьагъэнут | зефхьагъэнут | зэрахьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | зесхьагъэнутэкъэ | зепхьагъэнутэкъэ | зэрихьагъэнутэкъэ | зетхьагъэнутэкъэ | зефхьагъэнутэкъэ | зэрахьагъэнутэкъэ |
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | зезыхьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | зезымыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зезыхьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зезымыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зезыхьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зезымыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зезыхьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зезымыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зезыхьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зезымыхьэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | зесхьэ | зепхьэ | зэрихьэ | зетхьэ | зефхьэ | зэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | зезмыхьэ | зумыхьэ | зэримыхьэ | зедмыхьэ | зевмыхьэ | зэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зесхьа | зепхьа | зэрихьа | зетхьа | зефхьа | зэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зезмыхьа | зумыхьа | зэримыхьа | зедмыхьа | зевмыхьа | зэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зесхьэгъа | зепхьэгъа | зэрихьэгъа | зетхьэгъа | зефхьэгъа | зэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зезмыхьэгъа | зумыхьэгъа | зэримыхьэгъа | зедмыхьэгъа | зевмыхьэгъа | зэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зесхьэн | зепхьэн | зэрихьэн | зетхьэн | зефхьэн | зэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зезмыхьэн | зумыхьэн | зэримыхьэн | зедмыхьэн | зевмыхьэн | зэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зесхьэну | зепхьэну | зэрихьэну | зетхьэну | зефхьэну | зэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зезмыхьэну | зумыхьэну | зэримыхьэну | зедмыхьэну | зевмыхьэну | зэрамыхьэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ) | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | зехьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | земыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зехьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | земыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зехьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | земыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зехьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | земыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зехьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | земыхьэну |
| Обстоятельственнэ причастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | зэрызесхьэ | зэрызепхьэ | зэрызэрихьэ | зэрызетхьэ | зэрызефхьэ | зэрызэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызезмыхьэ | зэрызумыхьэ | зэрызэримыхьэ | зэрызедмыхьэ | зэрызевмыхьэ | зэрызэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зэрызесхьа | зэрызепхьа | зэрызэрихьа | зэрызетхьа | зэрызефхьа | зэрызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызезмыхьа | зэрызумыхьа | зэрызэримыхьа | зэрызедмыхьа | зэрызевмыхьа | зэрызэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зэрызесхьэгъа | зэрызепхьэгъа | зэрызэрихьэгъа | зэрызетхьэгъа | зэрызефхьэгъа | зэрызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызезмыхьэгъа | зэрызумыхьэгъа | зэрызэримыхьэгъа | зэрызедмыхьэгъа | зэрызевмыхьэгъа | зэрызэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зэрызесхьэн | зэрызепхьэн | зэрызэрихьэн | зэрызетхьэн | зэрызефхьэн | зэрызэрахьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызезмыхьэн | зэрызумыхьэн | зэрызэримыхьэн | зэрызедмыхьэн | зэрызевмыхьэн | зэрызэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зэрызесхьэну | зэрызепхьэну | зэрызэрихьэну | зэрызетхьэну | зэрызефхьэну | зэрызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зэрызезмыхьэну | зэрызумыхьэну | зэрызэримыхьэну | зэрызедмыхьэну | зэрызевмыхьэну | зэрызэрамыхьэну |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | щызесхьэ | щызепхьэ | щызэрихьэ | щызетхьэ | щызефхьэ | щызэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | щызезмыхьэ | щызумыхьэ | щызэримыхьэ | щызедмыхьэ | щызевмыхьэ | щызэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щызесхьа | щызепхьа | щызэрихьа | щызетхьа | щызефхьа | щызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щызезмыхьа | щызумыхьа | щызэримыхьа | щызедмыхьа | щызевмыхьа | щызэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щызесхьэгъа | щызепхьэгъа | щызэрихьэгъа | щызетхьэгъа | щызефхьэгъа | щызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щызезмыхьэгъа | щызумыхьэгъа | щызэримыхьэгъа | щызедмыхьэгъа | щызевмыхьэгъа | щызэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щызесхьэн | щызепхьэн | щызэрихьэн | щызетхьэн | щызефхьэн | щызэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щызезмыхьэн | щызумыхьэн | щызэримыхьэн | щызедмыхьэн | щызевмыхьэн | щызэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щызесхьэну | щызепхьэну | щызэрихьэну | щызетхьэну | щызефхьэну | щызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щызезмыхьэну | щызумыхьэну | щызэримыхьэну | щызедмыхьэну | щызевмыхьэну | щызэрамыхьэну |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | здызесхьэ | здызепхьэ | здызэрихьэ | здызетхьэ | здызефхьэ | здызэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | здызезмыхьэ | здызумыхьэ | здызэримыхьэ | здызедмыхьэ | здызевмыхьэ | здызэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | здызесхьа | здызепхьа | здызэрихьа | здызетхьа | здызефхьа | здызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | здызезмыхьа | здызумыхьа | здызэримыхьа | здызедмыхьа | здызевмыхьа | здызэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | здызесхьэгъа | здызепхьэгъа | здызэрихьэгъа | здызетхьэгъа | здызефхьэгъа | здызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | здызезмыхьэгъа | здызумыхьэгъа | здызэримыхьэгъа | здызедмыхьэгъа | здызевмыхьэгъа | здызэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | здызесхьэн | здызепхьэн | здызэрихьэн | здызетхьэн | здызефхьэн | здызэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | здызезмыхьэн | здызумыхьэн | здызэримыхьэн | здызедмыхьэн | здызевмыхьэн | здызэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | здызесхьэну | здызепхьэну | здызэрихьэну | здызетхьэну | здызефхьэну | здызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | здызезмыхьэну | здызумыхьэну | здызэримыхьэну | здызедмыхьэну | здызевмыхьэну | здызэрамыхьэну |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | щӀызесхьэ | щӀызепхьэ | щӀызэрихьэ | щӀызетхьэ | щӀызефхьэ | щӀызэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | щӀызезмыхьэ | щӀызумыхьэ | щӀызэримыхьэ | щӀызедмыхьэ | щӀызевмыхьэ | щӀызэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щӀызесхьа | щӀызепхьа | щӀызэрихьа | щӀызетхьа | щӀызефхьа | щӀызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щӀызезмыхьа | щӀызумыхьа | щӀызэримыхьа | щӀызедмыхьа | щӀызевмыхьа | щӀызэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щӀызесхьэгъа | щӀэзепхьэгъа | щӀызэрихьэгъа | щӀэзетхьэгъа | щӀэзефхьэгъа | щӀызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щӀызезмыхьэгъа | щӀызумыхьэгъа | щӀызэримыхьэгъа | щӀызедмыхьэгъа | щӀызевмыхьэгъа | щӀызэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щӀызесхьэн | щӀызепхьэн | щӀызэрихьэн | щӀызетхьэн | щӀызефхьэн | щӀызэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щӀызезмыхьэн | щӀызумыхьэн | щӀызэримыхьэн | щӀызедмыхьэн | щӀызевмыхьэн | щӀызэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щӀызесхьэну | щӀызепхьэну | щӀызэрихьэну | щӀызетхьэну | щӀызефхьэну | щӀызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щӀызезмыхьэну | щӀызумыхьэну | щӀызэримыхьэну | щӀызедмыхьэну | щӀызевмыхьэну | щӀызэрамыхьэну |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | зесхьэу | зепхьэу | зэрихьэу | зетхьэу | зефхьэу | зэрахьэу |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | зезмыхьэу | зумыхьэу | зэримыхьэу | зедмыхьэу | зевмыхьэу | зэрамыхьэу |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зесхьауэ | зепхьауэ | зэрихьауэ | зетхьауэ | зефхьауэ | зэрахьауэ |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зезмыхьауэ | зумыхьауэ | зэримыхьауэ | зедмыхьауэ | зевмыхьауэ | зэрамыхьауэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | зесхьэурэ | зепхьэурэ | зэрихьэурэ | зетхьэурэ | зефхьэурэ | зэрахьэурэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | зезмыхьэурэ | зумыхьэурэ | зэримыхьэурэ | зедмыхьэурэ | зевмыхьэурэ | зэрамыхьэурэ |
| ит зэман щыӀэныгъэ фащэ: подлежащэ + прямой дополненэ +
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| подлежащэ СЭ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | ||||||
| уэ | узызохьэ | уазызохьэ | ||||
| ар | бзызохьэ | зызохьэ | взызохьэ | язызохьэ | ||
| дэ | ||||||
| фэ | фыкӏэлъзыызохьэ | фазызохьэ | ||||
| ахэр | бзызохьэ(хэ) | зызохьэ(хэ) | взызохьэ(хэ | язызохьэ(хэ) | ||
| подлежащэ УЭ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сызыбохьэ | сазыбохьэ | ||||
| уэ | ||||||
| ар | ззыбохьэ | зыбохьэ | дзыбохьэ | языбохьэ | ||
| дэ | дызыбохьэ | дазыбохьэ | ||||
| фэ | ||||||
| ахэр | ззыбохьэ(хэ) | зыбохьэ(хэ) | дзыбохьэ(хэ) | языбохьэ(хэ) | ||
| подлежащэ АБЫ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыбзэрехьэ | сызэрехьэ | сывзэрехьэ | сазэрехьэ | ||
| уэ | уззэрехьэ | узэрехьэ | удзэрехьэ | уазэрехьэ | ||
| ар | ззэрехьэ | бзэрехьэ | зэрехьэ | дзэрехьэ | взэрехьэ | язэрехьэ |
| дэ | дыбзэрехьэ | дызэрехьэ | дывзэрехьэ | дазэрехьэ | ||
| фэ | фыззэрехьэ | фызэрехьэ | фыдзэрехьэ | фазэрехьэ | ||
| ахэр | ззэрехьэ(хэ) | бзэрехьэ(хэ) | зэрехьэ(хэ) | дзэрехьэ(хэ) | взэрехьэ(хэ) | язэрехьэ(хэ) |
| подлежащэ ДЭ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | ||||||
| уэ | узыдохьэ | уазыдохьэ | ||||
| ар | бзыдохьэ | зыдохьэ | взыдохьэ | языдохьэ | ||
| дэ | ||||||
| фэ | фызыдохьэ | фазыдохьэ | ||||
| ахэр | бзыдохьэ(хэ) | зыдохьэ(хэ) | взыдохьэ(хэ) | языдохьэ(хэ) | ||
| подлежащэ ФЭ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сызывохьэ | сазывохьэ | ||||
| уэ | ||||||
| ар | ззывохьэ | зывохьэ | дзывохьэ | язывохьэ | ||
| дэ | дызывохьэ | дазывохьэ | ||||
| фэ | ||||||
| ахэр | ззывохьэ(хэ) | зывохьэ(хэ) | дзывохьэ(хэ) | язывохьэ(хэ) | ||
| подлежащэ АБЫХЭМ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыбзэрахьэ | сызэрахьэ | сывзэрахьэ | сазэрахьэ | ||
| уэ | уззэрахьэ | узэрахьэ | удзэрахьэ | уазэрахьэ | ||
| ар | ззэрахьэ | бзэрахьэ | зэрахьэ | дзэрахьэ | взэрахьэ | язэрахьэ |
| дэ | дыбзэрахьэ | дызэрахьэ | дывзэрахьэ | дазэрахьэ | ||
| фэ | фыззэрахьэ | фызэрахьэ | фыдзэрахьэ | фазэрахьэ | ||
| ахэр | ззэрахьэ(хэ) | бзэрахьэ(хэ) | зэрахьэ(хэ) | дзэрахьэ(хэ) | взэрахьэ(хэ) | язэрахьэ(хэ) |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]э | [хь]эр | -- | [хь]эхэр |
| Эргативнэ: | [хь]э | [хь]эм | -- | [хь]эхэм |
| Послеложнэ: | [хь]экӀэ | [хь]эмкӀэ | [хь]эхэкӀэ | [хь]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]эу | [хь]эрауэ | [хь]эхэу | [хь]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]а | [хь]ар | -- | [хь]ахэр |
| Эргативнэ: | [хь]а | [хь]ам | -- | [хь]ахэм |
| Послеложнэ: | [хь]акӀэ | [хь]амкӀэ | [хь]ахэкӀэ | [хь]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]ауэ | [хь]арауэ | [хь]ахэу | [хь]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]эн | [хь]эныр | -- | [хь]энхэр |
| Эргативнэ: | [хь]эн | [хь]эным | -- | [хь]энхэм |
| Послеложнэ: | [хь]энкӀэ | [хь]энымкӀэ | [хь]энхэкӀэ | [хь]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [хь]эну | [хь]энырауэ | [хь]энхэу | [хь]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]эну | [хь]энур | -- | [хь]энухэр |
| Эргативнэ: | [хь]эну | [хь]энум | -- | [хь]энухэм |
| Послеложнэ: | [хь]энукӀэ | [хь]энумкӀэ | [хь]энухэкӀэ | [хь]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]энууэ | [хь]энурауэ | [хь]энухэу | [хь]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Зыгуэр къехьэкӀын, пӀыгъыу къэкӀухьын.
- Жьым зэрихуэн, зэридзэн, кърихьэкӀын.
- Зыгуэр щыгъагъын (пыӀэ, цей, вакъэ сыт хуэдэхэр).
- Зыгуэрым и унафэщӀу щытын.
- Зыгуэр хъумэн.
- Зыгуэр къэгъэсэбэпын.
- Зыгуэрым кӀэлъыплъын, зыхуей хуэгъэзэн.
ЩАПХЪЭХЭР
- Дунейр.. зэщӀищтауэ жьапщэ бзаджэм пшахъуэр гъуэжькурийуэ зэрихьэрт. Нартхэр
- Астемыр и цейр щыгъащ илэжьэхукӀэ, иужьым Тембот хуадыжми, къэнар Лу зыкъомрэ зэрихьэ хъунут. КӀыщокъуэ Алим
- Чэщей бжэмышххэр иджыри къэс [КӀукӀуэ и] адэшхуэм зэрехьэ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
| Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 51 |
|---|---|---|
| адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
| Хьэту ахэр зэрехьэ. | Хату смотрит за ними. | Hatu takes care of them. |
| Хьэту хьэхэр зэрехьэ. | Хату смотрит за собаками. | Hatu takes care of the dogs. |
| нап. 56 | ||
| Ӏэмин сымэ Ӏэщхэр зэрахьэ. | Амин и другие смотрят за скотом. | Аmin and others take care of sheep. |
| нап. 72 | ||
| Зэреджэ и хьэпшыпхэр абы тэмэму зэрехьэ. | Она хорошо заботится о своих школьных вещах. | She takes good care of her study materials. |
| нап. 90 | ||
| Бадзэхэм уз Ӏейхэр зэрахьэ. | Мухи разносят ужасные болезни. | Flies carry horrible diseases. |
| Сыт бадзэхэм зэрахьэр? | Что разносят мухи? | What do flies carry? |
| нап. 95 | ||
| Псыр къабзэу зехьэн хуейщ. | Надо держать воду чистой. | Water should be kept clean. |
| Псыр дауэ зехьэн хуей? | Как необходимо держать воду? | How should water be kept? |
| нап. 103 | ||
| Цацэ и щхьэцыр къабзэу зэрехьэ. | Цаца держит свои волосы чистыми. | Tsatsa keeps her hair clean. |
| Дауэ зэрихьэрэ Цацэ и щхьэцыр? | Какими держит Цаца свои волосы? | How does Tsatsa keep her hair? |
| нап. 110 | ||
| Зэрихьа лӀыгъэм папщӀэ Лъэпщ дамыгъэ лъапӀэхэр къыхуагъэфэщащ. | За проявленную храбрость, Тлэпш был удостоен дорогими знаками различия. | For the bravery he exhibited, Tlepsh was awarded high (dear) medals. |
| нап. 116 | ||
| ЯтӀэ зетхьащ. | Глиной побелили. | We have whitewashed (our house). |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Хьэлъэ зехьэн.
- Колхозыр зехьэн.
- ӀуэхущӀапэр зехьэн.
- Ӏэдэуадэ зехьэн.
- Унагъуэ зехьэн.
- Сымаджэ зехьэн.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- зехьэн: 1. carry sth (regulary, at different times and in different directions) 2. to wave or blow (in the wind) 3. wear, have on (clothes, footwear) 4. manage, conduct or run sth 5. keep, observe, hold on to, protect 6. use, employ or work with sth, 7. take care of sb or sth, look after sb., support
- Хьэлъэ зехьэн: carry a load
- Колхозыр зехьэн: manage a kolkhoz (collective farm)
- ӀуэхущӀапэр зехьэн: manage an organisation
- Ӏэдэуадэ зехьэн: used, employ, work with tools
- Унагъуэ зехьэн: take care of, support a family
- Сымаджэ зехьэн: take care of a patient (sick person)
УРЫСЫБЗЭ
- зехьэн: 1. носить кого-что-л. 2. развевать (ветром) 3. носить что-л. (одежду, обувь) 4. управлять, руководить чём-л. 5. хранить, беречь что-л. 6. пользоваться чём-л., иметь что-л. в обиходе 7. заботиться о ком-чём-л., ухаживать за кем-чем-л.
- Хьэлъэ зехьэн: носить груз
- Колхозыр зехьэн: управлять колхозом
- ӀуэхущӀапэр зехьэн: управлять учреждением или организацией
- Ӏэдэуадэ зехьэн: пользоваться инструментом
- Унагъуэ зехьэн: заботиться о семься
- Сымаджэ зехьэн: смотреть, ухаживать за больным.
псалъафэ зэпыщӀахэр
Бзэгу зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: be an informer, a sneak, a tattletale,
Урысыбзэ: быть доносчиком, ябедой
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Залымыгъэ зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: to be unfair, cruel; exhibit violence, lawlessness
Урысыбзэ: быть несправедливым, жестоким; проявлять насилие, беззаконие
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Къулыкъу зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: occupy a post, position or job
Урысыбзэ: находиться на каком-л. посту, на какой-л. должности
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Лей зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: 1) exhibit injustice 2) commit evil or violence
Урысыбзэ: 1. проявлять несправедливость 2) творить зло, насилие
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ЛӀыгъэ зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: do sth brave, commit a manly act
Урысыбзэ: совершить мужественный поступок
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Напэншагъэ зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: do sth shameful
Урысыбзэ: делать что-л. постыдное
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
УнэцӀэ зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: bear sb’s last name
Урысыбзэ: носить чью-л. фамилию
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Хабзэ зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: to observe or keep traditions
Урысыбзэ: соблюдать традиции, обычаи
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ЦӀэ зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: have, bear a name, be called or named
Урысыбзэ: носить имя
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щэху зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: keep things to oneself, be secretive
Урысыбзэ: секретничать
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щхьэр зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: be desperate
Урысыбзэ: быть в отчаянии
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ЯтӀэ зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: smear with clay; whitewash a building
Урысыбзэ: мазать глиной и побелить какое-л. помещение
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ӀэкӀэ зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: carry in your arms
Урысыбзэ: носить на руках
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Ӏуэху зехьэн
[зэгъэзэхуэжын] Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
Инджылыбзэ: do business, run or conduct affairs
Урысыбзэ: вершить дела
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ