зэтелъын

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [zɐte:'ɬǝn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

зэ- + те- + [лъ] + -ы + -н

СПРЯЖЕНЭ[зэгъэзэхуэжын]

Глагол лъэмыӏэс "зэтелъын"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	зэтелъын
щымыӀэныгъэ:	зэтемылъын

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сызэтелъын	узэтелъын	зэтелъын	дызэтелъын	фызэтелъын	зэтелъын(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъын	узэтемылъын	зэтемылъын	дызэтемылъын	фызэтемылъын	зэтемылъын(хэ)

Унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	зэтелъ!	фызэтелъ!
щымыӀэныгъэ:	узэтемылъ!	фызэтемылъ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сызэтрелъ	узэтрелъ	зэтрелъ	дызэтрелъ	фызэтрелъ	зэтрелъ(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сызэтремылъ	узэтремылъ	зэтремылъ	дызэтремылъ	фызэтремылъ	зэтремылъ(хэ)

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъщ	узэтелъщ	зэтелъщ	дызэтелъщ	фызэтелъщ	зэтелъ(хэ)щ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъкъым	узэтелъкъым	зэтелъкъым	дызэтелъкъым	фызэтелъкъым	зэтелъ(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелът	узэтелът	зэтелът	дызэтелът	фызэтелът	зэтелъ(хэ)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтелътэкъым	узэтелътэкъым	зэтелътэкъым	дызэтелътэкъым	фызэтелътэкъым	зэтелъ(хэ)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъащ	узэтелъащ	зэтелъащ	дызэтелъащ	фызэтелъащ	зэтелъа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъакъым	узэтелъакъым	зэтелъакъым	дызэтелъакъым	фызэтелъакъым	зэтелъа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъат	узэтелъат	зэтелъат	дызэтелъат	фызэтелъат	зэтелъа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъатэкъым	узэтелъатэкъым	зэтелъатэкъым	дызэтелъатэкъым	фызэтелъатэкъым	зэтелъа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъащ	узэтелъыгъащ	зэтелъыгъащ	дызэтелъыгъащ	фызэтелъыгъащ	зэтелъыгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъакъым	узэтелъыгъакъым	зэтелъыгъакъым	дызэтелъыгъакъым	фызэтелъыгъакъым	зэтелъыгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъат	узэтелъыгъат	зэтелъыгъат	дызэтелъыгъат	фызэтелъыгъат	зэтелъыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъатэкъым	узэтелъыгъатэкъым	зэтелъыгъатэкъым	дызэтелъыгъатэкъым	фызэтелъыгъатэкъым	зэтелъыгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сызэтелъщ	узэтелъщ	зэтелъщ	дызэтелъщ	фызэтелъщ	зэтелъ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъкъым	узэтелъкъым	зэтелъкъым	дызэтелъкъым	фызэтелъкъым	зэтелъ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сызэтелът	узэтелът	зэтелът	дызэтелът	фызэтелът	зэтелъ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сызэтелътэкъым	узэтелътэкъым	зэтелътэкъым	дызэтелътэкъым	фызэтелътэкъым	зэтелъ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынщ	узэтелъынщ	зэтелъынщ	дызэтелъынщ	фызэтелъынщ	зэтелъын(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъынкъым	узэтелъынкъым	зэтелъынкъым	дызэтелъынкъым	фызэтелъынкъым	зэтелъын(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынущ	узэтелъынущ	зэтелъынущ	дызэтелъынущ	фызэтелъЫнущ	зэтелъэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъынукъым	узэтелъынукъым	зэтелъынукъым	дызэтелъынукъым	фызэтелъынукъым	зэтелъэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъ	узэтелъ	зэтелъ	дызэтелъ	фызэтелъ	зэтелъ(хэ)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъкъэ	узэтелъкъэ	зэтелъкъэ	дызэтелъкъэ	фызэтелъкъэ	зэтелъ(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелът	узэтелът	зэтелът	дызэтелът	фызэтелът	зэтелъ(хэ)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтелътэкъэ	узэтелътэкъэ	зэтелътэкъэ	дызэтелътэкъэ	фызэтелътэкъэ	зэтелъ(хэ)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъа	узэтелъа	зэтелъа	дызэтелъа	фызэтелъа	зэтелъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъакъэ	узэтелъакъэ	зэтелъакъэ	дызэтелъакъэ	фызэтелъакъэ	зэтелъа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъат	узэтелъат	зэтелъат	дызэтелъат	фызэтелъат	зэтелъа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъатэкъэ	узэтелъатэкъэ	зэтелъатэкъэ	дызэтелъатэкъэ	фызэтелъатэкъэ	зэтелъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъа	узэтелъыгъа	зэтелъыгъа	дызэтелъыгъа	фызэтелъыгъа	зэтелъыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъакъэ	узэтелъыгъакъэ	зэтелъыгъакъэ	дызэтелъыгъакъэ	фызэтелъыгъакъэ	зэтелъыгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъат	узэтелъыгъат	зэтелъыгъат	дызэтелъыгъат	фызэтелъыгъат	зэтелъыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъатэкъэ	узэтелъыгъатэкъэ	зэтелъыгъатэкъэ	дызэтелъыгъатэкъэ	фызэтелъыгъатэкъэ	зэтелъыгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сызэтелъ	узэтелъ	зэтелъ	дызэтелъ	фызэтелъ	зэтелъ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъкъэ	узэтелъкъэ	зэтелъкъэ	дызэтелъкъэ	фызэтелъкъэ	зэтелъ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сызэтелът	узэтелът	зэтелът	дызэтелът	фызэтелът	зэтелъ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сызэтелътэкъэ	узэтелътэкъэ	зэтелътэкъэ	дызэтелътэкъэ	фызэтелътэкъэ	зэтелъ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъын	узэтелъын	зэтелъын	дызэтелъын	фызэтелъын	зэтелъын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъынкъэ	узэтелъынкъэ	зэтелъынкъэ	дызэтелъынкъэ	фызэтелъынкъэ	зэтелъын(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъыну	узэтелъыну	зэтелъыну	дызэтелъыну	фызэтелъыну	зэтелъыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъынукъэ	узэтелъынукъэ	зэтелъынукъэ	дызэтелъынукъэ	фызэтелъынукъэ	зэтелъыну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъмэ	узэтелъмэ	зэтелъмэ	дызэтелъмэ	фызэтелъмэ	зэтелъ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъмэ	узэтемылъмэ	зэтемылъмэ	дызэтемылъмэ	фызэтемылъмэ	зэтемылъ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъамэ	узэтелъамэ	зэтелъамэ	дызэтелъамэ	фызэтелъамэ	зэтелъа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъамэ	узэтемылъамэ	зэтемылъамэ	дызэтемылъамэ	фызэтемылъамэ	зэтемылъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъамэ	узэтелъыгъамэ	зэтелъыгъамэ	дызэтелъыгъамэ	фызэтелъыгъамэ	зэтелъыгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъыгъамэ	узэтемылъыгъамэ	зэтемылъыгъамэ	дызэтемылъыгъамэ	фызэтемылъыгъамэ	зэтемылъыгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынмэ	узэтелъынмэ	зэтелъынмэ	дызэтелъынмэ	фызэтелъынмэ	зэтелъын(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъынмэ	узэтемылъынмэ	зэтемылъынмэ	дызэтемылъынмэ	фызэтемылъынмэ	зэтемылъын(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынумэ	узэтелъынумэ	зэтелъынумэ	дызэтелъынумэ	фызэтелъынумэ	зэтелъыну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъынумэ	узэтемылъынумэ	зэтемылъынумэ	дызэтемылъынумэ	фызэтемылъынумэ	зэтемылъыну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелътэмэ	узэтелътэмэ	зэтелътэмэ	дызэтелътэмэ	фызэтелътэмэ	зэтелъ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылътэмэ	узэтемылътэмэ	зэтемылътэмэ	дызэтемылътэмэ	фызэтемылътэмэ	зэтемылъ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъатэмэ	узэтелъатэмэ	зэтелъатэмэ	дызэтелъатэмэ	фызэтелъатэмэ	зэтелъа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъатэмэ	узэтемылъатэмэ	зэтемылъатэмэ	дызэтемылъатэмэ	фызэтемылъатэмэ	зэтемылъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъатэмэ	узэтелъыгъатэмэ	зэтелъыгъатэмэ	дызэтелъыгъатэмэ	фызэтелъыгъатэмэ	зэтелъыгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъыгъатэмэ	узэтемылъыгъатэмэ	зэтемылъыгъатэмэ	дызэтемылъыгъатэмэ	фызэтемылъыгъатэмэ	зэтемылъыгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынтэмэ	узэтелъынтэмэ	зэтелъынтэмэ	дызэтелъынтэмэ	фызэтелъынтэмэ	зэтелъын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъынтэмэ	узэтемылъынтэмэ	зэтемылъынтэмэ	дызэтемылъынтэмэ	фызэтемылъынтэмэ	зэтемылъын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынутэмэ	узэтелъынутэмэ	зэтелъынутэмэ	дызэтелъынутэмэ	фызэтелъынутэмэ	зэтелъыну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъынутэмэ	узэтемылъынутэмэ	зэтемылъынутэмэ	дызэтемылъынутэмэ	фызэтемылъынутэмэ	зэтемылъыну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынт	узэтелъынт	зэтелъынт	дызэтелъынт	фызэтелъынт	зэтелъын(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъынтэкъым	узэтелъынтэкъым	зэтелъынтэкъым	дызэтелъынтэкъым	фызэтелъынтэкъым	зэтелъын(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынут	узэтелъынут	зэтелъынут	дызэтелъынут	фызэтелъынут	зэтелъыну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтелъынутэкъым	узэтелъынутэкъым	зэтелъынутэкъым	дызэтелъынутэкъым	фызэтелъынутэкъым	зэтелъыну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъми	узэтелъми	зэтелъми	дызэтелъми	фызэтелъми	зэтелъ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъми	узэтемылъми	зэтемылъми	дызэтемылъми	фызэтемылъми	зэтемылъ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъами	узэтелъами	зэтелъами	дызэтелъами	фызэтелъами	зэтелъа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъами	узэтемылъами	зэтемылъами	дызэтемылъами	фызэтемылъами	зэтемылъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъами	узэтелъыгъами	зэтелъыгъами	дызэтелъыгъами	фызэтелъыгъами	зэтелъыгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъыгъами	узэтемылъыгъами	зэтемылъыгъами	дызэтемылъыгъами	фызэтемылъыгъами	зэтемылъыгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынми	узэтелъынми	зэтелъынми	дызэтелъынми	фызэтелъынми	зэтелъын(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъынми	узэтемылъынми	зэтемылъынми	дызэтемылъынми	фызэтемылъынми	зэтемылъын(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынуми	узэтелъынуми	зэтелъынуми	дызэтелъынуми	фызэтелъынуми	зэтелъыну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъынуми	узэтемылъынуми	зэтемылъынуми	дызэтемылъынуми	фызэтемылъынуми	зэтемылъыну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелътэми	узэтелътэми	зэтелътэми	дызэтелътэми	фызэтелътэми	зэтелъ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылътэми	узэтемылътэми	зэтемылътэми	дызэтемылътэми	фызэтемылътэми	зэтемылъ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сызэтелъатэми	узэтелъатэми	зэтелъатэми	дызэтелъатэми	фызэтелъатэми	зэтелъа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъатэми	узэтемылъатэми	зэтемылъатэми	дызэтемылъатэми	фызэтемылъатэми	зэтемылъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сызэтелъыгъатэми	узэтелъыгъатэми	зэтелъыгъатэми	дызэтелъыгъатэми	фызэтелъыгъатэми	зэтелъыгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъыгъатэми	узэтемылъыгъатэми	зэтемылъыгъатэми	дызэтемылъыгъатэми	фызэтемылъыгъатэми	зэтемылъыгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынтэми	узэтелъынтэми	зэтелъынтэми	дызэтелъынтэми	фызэтелъынтэми	зэтелъын(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъынтэми	узэтемылъынтэми	зэтемылъынтэми	дызэтемылъынтэми	фызэтемылъынтэми	зэтемылъын(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сызэтелъынутэми	узэтелъынутэми	зэтелъынутэми	дызэтелъынутэми	фызэтелъынутэми	зэтелъыну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъынутэми	узэтемылъынутэми	зэтемылъынутэми	дызэтемылъынутэми	фызэтемылъынутэми	зэтемылъыну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сызэтелъаи	узэтелъаи	зэтелъаи	дызэтелъаи	фызэтелъаи	зэтелъаи
щымыӀэныгъэ:	сызэтелъакъыми	узэтелъакъыми	зэтелъакъыми	дызэтелъакъыми	фызэтелъакъыми	зэтелъакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сызэтелъащэрэт	узэтелъащэрэт	зэтелъащэрэт	дызэтелъащэрэт	фызэтелъащэрэт	зэтелъа(хэ)щэрэт
щымыӀэныгъэ:	сызэтемылъащэрэт	узэтемылъащэрэт	зэтемылъащэрэт	дызэтемылъащэрэт	фызэтемылъащэрэт	зэтемылъа(хэ)щэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнщ	узэтелъагъэнщ	зэтелъагъэнщ	дызэтелъагъэнщ	фызэтелъагъэнщ	зэтелъагъэн(хэ)щ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнкъым	узэтелъагъэнкъым	зэтелъагъэнкъым	дызэтелъагъэнкъым	фызэтелъагъэнкъым	зэтелъагъэн(хэ)къым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнт	узэтелъагъэнт	зэтелъагъэнт	дызэтелъагъэнт	фызэтелъагъэнт	зэтелъагъэн(хэ)т
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнтэкъым	узэтелъагъэнтэкъым	зэтелъагъэнтэкъым	дызэтелъагъэнтэкъым	фызэтелъагъэнтэкъым	зэтелъагъэн(хэ)тэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэн	узэтелъагъэн	зэтелъагъэн	дызэтелъагъэн	фызэтелъагъэн	зэтелъагъэн(хэ)
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнкъэ	узэтелъагъэнкъэ	зэтелъагъэнкъэ	дызэтелъагъэнкъэ	фызэтелъагъэнкъэ	зэтелъагъэн(хэ)къэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнт	узэтелъагъэнт	зэтелъагъэнт	дызэтелъагъэнт	фызэтелъагъэнт	зэтелъагъэн(хэ)т
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнтэкъэ	узэтелъагъэнтэкъэ	зэтелъагъэнтэкъэ	дызэтелъагъэнтэкъэ	фызэтелъагъэнтэкъэ	зэтелъагъэн(хэ)тэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнущ	узэтелъагъэнущ	зэтелъагъэнущ	дызэтелъагъэнущ	фызэтелъагъэнущ	зэтелъагъэну(хэ)щ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнукъым	узэтелъагъэнукъым	зэтелъагъэнукъым	дызэтелъагъэнукъым	фызэтелъагъэнукъым	зэтелъагъэну(хэ)къым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнут	узэтелъагъэнут	зэтелъагъэнут	дызэтелъагъэнут	фызэтелъагъэнут	зэтелъагъэну(хэ)т
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнутэкъым	узэтелъагъэнутэкъым	зэтелъагъэнутэкъым	дызэтелъагъэнутэкъым	фызэтелъагъэнутэкъым	зэтелъагъэну(хэ)тэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэну	узэтелъагъэну	зэтелъагъэну	дызэтелъагъэну	фызэтелъагъэну	зэтелъагъэну(хэ)
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнукъэ	узэтелъагъэнукъэ	зэтелъагъэнукъэ	дызэтелъагъэнукъэ	фызэтелъагъэнукъэ	зэтелъагъэну(хэ)къэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнут	узэтелъагъэнут	зэтелъагъэнут	дызэтелъагъэнут	фызэтелъагъэнут	зэтелъагъэну(хэ)т
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сызэтелъагъэнутэкъэ	узэтелъагъэнутэкъэ	зэтелъагъэнутэкъэ	дызэтелъагъэнутэкъэ	фызэтелъагъэнутэкъэ	зэтелъагъэну(хэ)тэкъэ

Зэлэжь (объектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зызэтелъ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зызэтемылъ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зызэтелъа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зызэтемылъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зызэтелъыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зызэтемылъыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зызэтелъын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зызэтемылъын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зызэтелъыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зызэтемылъыну

Зылэжь (субъектнэ) причастие	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэтелъ	узэтелъ	зэтелъ	дызэтелъ	фызэтелъ	зэтелъ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэтемылъ	узэтемылъ	зэтемылъ	дызэтемылъ	фызэтемылъ	зэтемылъ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэтелъа	узэтелъа	зэтелъа	дызэтелъа	фызэтелъа	зэтелъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэтемылъа	узэтемылъа	зэтемылъа	дызэтемылъа	фызэтемылъа	зэтемылъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэтелъыгъа	узэтелъыгъа	зэтелъыгъа	дызэтелъыгъа	фызэтелъыгъа	зэтелъыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэтемылъыгъа	узэтемылъыгъа	зэтемылъыгъа	дызэтемылъыгъа	фызэтемылъыгъа	зэтемылъыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэтелъын	узэтелъын	зэтелъын	дызэтелъын	фызэтелъын	зэтелъын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэтемылъын	узэтемылъын	зэтемылъын	дызэтемылъын	фызэтемылъын	зэтемылъын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэтелъыну	узэтелъыну	зэтелъыну	дызэтелъыну	фызэтелъыну	зэтелъыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэтемылъыну	узэтемылъыну	зэтемылъыну	дызэтемылъыну	фызэтемылъыну	зэтемылъыну(хэ)

Обстоятельственнэ причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэтелъ	узэрызэтелъ	зэрызэтелъ	дызэрызэтелъ	фызэрызэтелъ	зэрызэтелъ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэтемылъ	узэрызэтемылъ	зэрызэтемылъ	дызэрызэтемылъ	фызэрызэтемылъ	зэрызэтемылъ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэтелъа	узэрызэтелъа	зэрызэтелъа	дызэрызэтелъа	фызэрызэтелъа	зэрызэтелъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэтемылъа	узэрызэтемылъа	зэрызэтемылъа	дызэрызэтемылъа	фызэрызэтемылъа	зэрызэтемылъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэтелъыгъа	узэрызэтелъыгъа	зэрызэтелъыгъа	дызэрызэтелъыгъа	фызэрызэтелъыгъа	зэрызэтелъыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэтемылъыгъа	узэрызэтемылъыгъа	зэрызэтемылъыгъа	дызэрызэтемылъыгъа	фызэрызэтемылъыгъа	зэрызэтемылъыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэтелъын	узэрызэтелъын	зэрызэтелъын	дызэрызэтелъын	фызэрызэтелъын	зэрызэтелъын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэтемылъын	узэрызэтемылъын	зэрызэтемылъын	дызэрызэтемылъын	фызэрызэтемылъын	зэрызэтемылъын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрызэтелъыну	узэрызэтелъыну	зэрызэтелъыну	дызэрызэтелъыну	фызэрызэтелъыну	зэрызэтелъыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрызэтемылъыну	узэрызэтемылъыну	зэрызэтемылъыну	дызэрызэтемылъыну	фызэрызэтемылъыну	зэрызэтемылъыну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэтелъ	ущызэтелъ	щызэтелъ	дыщызэтелъ	фыщызэтелъ	щызэтелъ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэтемылъ	ущызэтемылъ	щызэтемылъ	дыщызэтемылъ	фыщызэтемылъ	щызэтемылъ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэтелъа	ущызэтелъа	щызэтелъа	дыщызэтелъа	фыщызэтелъа	щызэтелъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэтемылъа	ущызэтемылъа	щызэтемылъа	дыщызэтемылъа	фыщызэтемылъа	щызэтемылъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэтелъыгъа	ущызэтелъыгъа	щызэтелъыгъа	дыщызэтелъыгъа	фыщызэтелъыгъа	щызэтелъыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэтемылъыгъа	ущызэтемылъыгъа	щызэтемылъыгъа	дыщызэтемылъыгъа	фыщызэтемылъыгъа	щызэтемылъыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэтелъын	ущызэтелъын	щызэтелъын	дыщызэтелъын	фыщызэтелъын	щызэтелъын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэтемылъын	ущызэтемылъын	щызэтемылъын	дыщызэтемылъын	фыщызэтемылъын	щызэтемылъын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщызэтелъыну	ущызэтелъыну	щызэтелъыну	дыщызэтелъыну	фыщызэтелъыну	щызэтелъыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщызэтемылъыну	ущызэтемылъыну	щызэтемылъыну	дыщызэтемылъыну	фыщызэтемылъыну	щызэтемылъыну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэтелъ	уздэзэтелъ	здэзэтелъ	дыздэзэтелъ	фыздэзэтелъ	здэзэтелъ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэтемылъ	уздэзэтемылъ	здэзэтемылъ	дыздэзэтемылъ	фыздэзэтемылъ	здэзэтемылъ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэтелъа	уздэзэтелъа	здэзэтелъа	дыздэзэтелъа	фыздэзэтелъа	здэзэтелъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэтемылъа	уздэзэтемылъа	здэзэтемылъа	дыздэзэтемылъа	фыздэзэтемылъа	здэзэтемылъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэтелъыгъа	уздэзэтелъыгъа	здэзэтелъыгъа	дыздэзэтелъыгъа	фыздэзэтелъыгъа	здэзэтелъыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэтемылъыгъа	уздэзэтемылъыгъа	здэзэтемылъыгъа	дыздэзэтемылъыгъа	фыздэзэтемылъыгъа	здэзэтемылъыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэтелъын	уздэзэтелъын	здэзэтелъын	дыздэзэтелъын	фыздэзэтелъын	здэзэтелъын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэтемылъын	уздэзэтемылъын	здэзэтемылъын	дыздэзэтемылъын	фыздэзэтемылъын	здэзэтемылъын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэзэтелъыну	уздэзэтелъыну	здэзэтелъыну	дыздэзэтелъыну	фыздэзэтелъыну	здэзэтелъыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэзэтемылъыну	уздэзэтемылъыну	здэзэтемылъыну	дыздэзэтемылъыну	фыздэзэтемылъыну	здэзэтемылъыну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэтелъ	ущӀэзэтелъ	щӀэзэтелъ	дыщӀэзэтелъ	фыщӀэзэтелъ	щӀэзэтелъ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэтемылъ	ущӀэзэтемылъ	щӀэзэтемылъ	дыщӀэзэтемылъ	фыщӀэзэтемылъ	щӀэзэтемылъ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэтелъа	ущӀэзэтелъа	щӀэзэтелъа	дыщӀэзэтелъа	фыщӀэзэтелъа	щӀэзэтелъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэтемылъа	ущӀэзэтемылъа	щӀэзэтемылъа	дыщӀэзэтемылъа	фыщӀэзэтемылъа	щӀэзэтемылъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэтелъыгъа	ущӀэзэтелъыгъа	щӀэзэтелъыгъа	дыщӀэзэтелъыгъа	фыщӀэзэтелъыгъа	щӀэзэтелъыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэтемылъыгъа	ущӀэзэтемылъыгъа	щӀэзэтемылъыгъа	дыщӀэзэтемылъыгъа	фыщӀэзэтемылъыгъа	щӀэзэтемылъыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэтелъын	ущӀэзэтелъын	щӀэзэтелъын	дыщӀэзэтелъын	фыщӀэзэтелъын	щӀэзэтелъын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэтемылъын	ущӀэзэтемылъын	щӀэзэтемылъын	дыщӀэзэтемылъын	фыщӀэзэтемылъын	щӀэзэтемылъын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэзэтелъыну	ущӀэзэтелъыну	щӀэзэтелъыну	дыщӀэзэтелъыну	фыщӀэзэтелъыну	щӀэзэтелъыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэзэтемылъыну	ущӀэзэтемылъыну	щӀэзэтемылъыну	дыщӀэзэтемылъыну	фыщӀэзэтемылъыну	щӀызэтемылъыну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэтелъу	узэтелъу	зэтелъу	дызэтелъу	фызэтелъу	зэтелъ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэтемылъу	узэтемылъу	зэтемылъу	дызэтемылъу	фызэтемылъу	зэтемылъ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэтелъауэ	узэтелъауэ	зэтелъауэ	дызэтелъауэ	фызэтелъауэ	зэтелъауэ / зэтелъахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэтемылъауэ	узэтемылъауэ	зэтемылъауэ	дызэтемылъауэ	фызэтемылъауэ	зэтемылъауэ / зэтемылъахэу
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сызэтелъурэ	узэтелъурэ	зэтелъурэ	дызэтелъурэ	фызэтелъурэ	зэтелъ(хэ)урэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сызэтемылъурэ	узэтемылъурэ	зэтемылъурэ	дызэтемылъурэ	фызэтемылъурэ	зэтемылъ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[лъ]	[лъ]ыр	--	[лъ]хэр
Эргативнэ:	[лъ]	[лъ]ым	--	[лъ]хэм
Послеложнэ:	[лъ]кӀэ	[лъ]ымкӀэ	[лъ]хэкӀэ	[лъ]хэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[лъ]у	[лъ]ырауэ	[лъ]хэу	[лъ]хэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[лъ]а	[лъ]ар	--	[лъ]ахэр
Эргативнэ:	[лъ]а	[лъ]ам	--	[лъ]ахэм
Послеложнэ:	[лъ]акӀэ	[лъ]амкӀэ	[лъ]ахэкӀэ	[лъ]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[лъ]ауэ	[лъ]арауэ	[лъ]ахэу	[лъ]ахэрауэ

		-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[лъ]ын	[лъ]ыныр	--	[лъ]ынхэр
Эргативнэ:	[лъ]ын	[лъ]ыным	--	[лъ]ынхэм
Послеложнэ:	[лъ]ынкӀэ	[лъ]ынымкӀэ	[лъ]ынхэкӀэ	[лъ]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[лъ]ыну	[лъ]ынырауэ	[лъ]ынхэу	[лъ]ынхэрауэ

		-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[лъ]ыну	[лъ]ынур	--	[лъ]ынухэр
Эргативнэ:	[лъ]ыну	[лъ]ынум	--	[лъ]ынухэм
Послеложнэ:	[лъ]ынукӀэ	[лъ]ынумкӀэ	[лъ]ынухэкӀэ	[лъ]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[лъ]ынууэ	[лъ]ынурауэ	[лъ]ынухэу	[лъ]ынухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Зым и щӀыӀу адрейр телъын, зэтетхъуауэ, зэхуэтхъусауэ, зэтелъхьауэ шылъын.
Зым и щӀыӀу зыр телъын, зым и щӀыӀу зыр щатӀэгъауэ щытын.

ЩАПХЪЭХЭР

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

Гъавэр яӀуауэ самэу зэтелъщ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

зэтелъын: 1. lie piled or stacked on top of each other 2. be put on on top of each other (about clothes)
Гъавэр яӀуауэ самэу зэтелъщ: the threshed grain lies in heaps.

УРЫСЫБЗЭ

зэтелъын: 1. лежать друг на друге, кучей, горой 2. быть надетым друг на друга (об одежде)
Гъавэр яӀуауэ самэу зэтелъщ: обмолоченное зерно лежит кучами.

псалъафэ зэпыщӀахэр

[И] гурэ [и] щхьэрэ зэтелъын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be sure of oneself.
     Урысыбзэ: быть уверенным в себе
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын