къиувэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [qʹi:wǝ'vɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• къы- + и- + [ув] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "къиувэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	къиувэн
щымыӀэныгъэ:	къимыувэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъиувэн	укъиувэн	къиувэн	дыкъиувэн	фыкъиувэн	къиувэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэн	укъимыувэн	къимыувэн	дыкъимыувэн	фыкъимыувэн	къимыувэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	къиувэ!	фыкъиувэ!
щымыӀэныгъэ:	укъимыувэ!	фыкъимыувэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъреувэ	укъреувэ	къреувэ	дыкъреувэ	фыкъреувэ	къреувэ
щымыӀэныгъэ:	сыкъремыувэ	укъремыувэ	къремыувэ	дыкъремыувэ	фыкъремыувэ	къремыувэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъоувэ(р)	укъоувэ(р)	къоувэ(р)	дыкъоувэ(р)	фыкъоувэ(р)	къоувэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэркъым	укъиувэркъым	къиувэркъым	дыкъиувэркъым	фыкъиувэркъым	къиувэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэ(р)т	укъиувэ(р)т	къиувэ(р)т	дыкъиувэ(р)т	фыкъиувэ(р)т	къиувэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэ(р)тэкъым	укъиувэ(р)тэкъым	къиувэ(р)тэкъым	дыкъиувэ(р)тэкъым	фыкъиувэ(р)тэкъым	къиувэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиуващ	укъиуващ	къиуващ	дыкъиуващ	фыкъиуващ	къиува(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувакъым	укъиувакъым	къиувакъым	дыкъиувакъым	фыкъиувакъым	къиува(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиуват	укъиуват	къиуват	дыкъиуват	фыкъиуват	къиува(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъиуватэкъым	укъиуватэкъым	къиуватэкъым	дыкъиуватэкъым	фыкъиуватэкъым	къиува(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъащ	укъиувэгъащ	къиувэгъащ	дыкъиувэгъащ	фыкъиувэгъащ	къиувэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъакъым	укъиувэгъакъым	къиувэгъакъым	дыкъиувэгъакъым	фыкъиувэгъакъым	къиувэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъат	укъиувэгъат	къиувэгъат	дыкъиувэгъат	фыкъиувэгъат	къиувэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъатэкъым	укъиувэгъатэкъым	къиувэгъатэкъым	дыкъиувэгъатэкъым	фыкъиувэгъатэкъым	къиувэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэщ	укъиувэщ	къиувэщ	дыкъиувэщ	фыкъиувэщ	къиувэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэкъым	укъиувэкъым	къиувэкъым	дыкъиувэкъым	фыкъиувэкъым	къиувэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэт	укъиувэт	къиувэт	дыкъиувэт	фыкъиувэт	къиувэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэтэкъым	укъиувэтэкъым	къиувэтэкъым	дыкъиувэтэкъым	фыкъиувэтэкъым	къиувэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнщ	укъиувэнщ	къиувэнщ	дыкъиувэнщ	фыкъиувэнщ	къиувэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэнкъым	укъиувэнкъым	къиувэнкъым	дыкъиувэнкъым	фыкъиувэнкъым	къиувэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнущ	укъиувэнущ	къиувэнущ	дыкъиувэнущ	фыкъиувэнущ	къиувэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэнукъым	укъиувэнукъым	къиувэнукъым	дыкъиувэнукъым	фыкъиувэнукъым	къиувэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэрэ	укъиувэрэ	къиувэрэ	дыкъиувэрэ	фыкъиувэрэ	къиувэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэркъэ	укъиувэркъэ	къиувэркъэ	дыкъиувэркъэ	фыкъиувэркъэ	къиувэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэ(р)т	укъиувэ(р)т	къиувэ(р)т	дыкъиувэ(р)т	фыкъиувэ(р)т	къиувэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэ(р)тэкъэ	укъиувэ(р)тэкъэ	къиувэ(р)тэкъэ	дыкъиувэ(р)тэкъэ	фыкъиувэ(р)тэкъэ	къиувэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиува	укъиува	къиува	дыкъиува	фыкъиува	къиува(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувакъэ	укъиувакъэ	къиувакъэ	дыкъиувакъэ	фыкъиувакъэ	къиува(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиуват	укъиуват	къиуват	дыкъиуват	фыкъиуват	къиува(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъиуватэкъэ	укъиуватэкъэ	къиуватэкъэ	дыкъиуватэкъэ	фыкъиуватэкъэ	къиува(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъа	укъиувэгъа	къиувэгъа	дыкъиувэгъа	фыкъиувэгъа	къиувэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъакъэ	укъиувэгъакъэ	къиувэгъакъэ	дыкъиувэгъакъэ	фыкъиувэгъакъэ	къиувэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъат	укъиувэгъат	къиувэгъат	дыкъиувэгъат	фыкъиувэгъат	къиувэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъатэкъэ	укъиувэгъатэкъэ	къиувэгъатэкъэ	дыкъиувэгъатэкъэ	фыкъиувэгъатэкъэ	къиувэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэ	укъиувэ	къиувэ	дыкъиувэ	фыкъиувэ	къиувэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэкъэ	укъиувэкъэ	къиувэкъэ	дыкъиувэкъэ	фыкъиувэкъэ	къиувэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэт	укъиувэт	къиувэт	дыкъиувэт	фыкъиувэт	къиувэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэтэкъэ	укъиувэтэкъэ	къиувэтэкъэ	дыкъиувэтэкъэ	фыкъиувэтэкъэ	къиувэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэн	укъиувэн	къиувэн	дыкъиувэн	фыкъиувэн	къиувэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэнкъэ	укъиувэнкъэ	къиувэнкъэ	дыкъиувэнкъэ	фыкъиувэнкъэ	къиувэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэну	укъиувэну	къиувэну	дыкъиувэну	фыкъиувэну	къиувэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэнукъэ	укъиувэнукъэ	къиувэнукъэ	дыкъиувэнукъэ	фыкъиувэнукъэ	къиувэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэмэ	укъиувэмэ	къиувэмэ	дыкъиувэмэ	фыкъиувэмэ	къиувэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэмэ	укъимыувэмэ	къимыувэмэ	дыкъимыувэмэ	фыкъимыувэмэ	къимыувэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиувамэ	укъиувамэ	къиувамэ	дыкъиувамэ	фыкъиувамэ	къиува(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувамэ	укъимыувамэ	къимыувамэ	дыкъимыувамэ	фыкъимыувамэ	къмыува(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъамэ	укъиувэгъамэ	къиувэгъамэ	дыкъиувэгъамэ	фыкъиувэгъамэ	къиувэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэгъамэ	укъимыувэгъамэ	къимыувэгъамэ	дыкъимыувэгъамэ	фыкъимыувэгъамэ	къимыувэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнмэ	укъиувэнмэ	къиувэнмэ	дыкъиувэнмэ	фыкъиувэнмэ	къиувэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэнмэ	укъимыувэнмэ	къимыувэнмэ	дыкъимыувэнмэ	фыкъимыувэнмэ	къимыувэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнумэ	укъиувэнумэ	къиувэнумэ	дыкъиувэнумэ	фыкъиувэнумэ	къиувэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэнумэ	укъимыувэнумэ	къимыувэнумэ	дыкъимыувэнумэ	фыкъимыувэнумэ	къимыувэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэтэмэ	укъиувэтэмэ	къиувэтэмэ	дыкъиувэтэмэ	фыкъиувэтэмэ	къиувэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэтэмэ	укъимыувэтэмэ	къимыувэтэмэ	дыкъимыувэтэмэ	фыкъимыувэтэмэ	къимыувэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиуватэмэ	укъиуватэмэ	къиуватэмэ	дыкъиуватэмэ	фыкъиуватэмэ	къиува(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыуватэмэ	укъимыуватэмэ	къимыуватэмэ	дыкъимыуватэмэ	фыкъимыуватэмэ	къимыува(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъатэмэ	укъиувэгъатэмэ	къиувэгъатэмэ	дыкъиувэгъатэмэ	фыкъиувэгъатэмэ	къиувэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэгъатэмэ	укъимыувэгъатэмэ	къимыувэгъатэмэ	дыкъимыувэгъатэмэ	фыкъимыувэгъатэмэ	къимыувэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнтэмэ	укъиувэнтэмэ	къиувэнтэмэ	дыкъиувэнтэмэ	фыкъиувэнтэмэ	къиувэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэнтэмэ	укъимыувэнтэмэ	къимыувэнтэмэ	дыкъимыувэнтэмэ	фыкъимыувэнтэмэ	къимыувэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнутэмэ	укъиувэнутэмэ	къиувэнутэмэ	дыкъиувэнутэмэ	фыкъиувэнутэмэ	къиувэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэнутэмэ	укъимыувэнутэмэ	къимыувэнутэмэ	дыкъимыувэнутэмэ	фыкъимыувэнутэмэ	къимыувэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнт	укъиувэнт	къиувэнт	дыкъиувэнт	фыкъиувэнт	къиувэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэнтэкъым	укъиувэнтэкъым	къиувэнтэкъым	дыкъиувэнтэкъым	фыкъиувэнтэкъым	къиувэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнут	укъиувэнут	къиувэнут	дыкъиувэнут	фыкъиувэнут	къиувэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъиувэнутэкъым	укъиувэнутэкъым	къиувэнутэкъым	дыкъиувэнутэкъым	фыкъиувэнутэкъым	къиувэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэми	укъиувэми	къиувэми	дыкъиувэми	фыкъиувэми	къиувэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэми	укъимыувэми	къимыувэми	дыкъимыувэми	фыкъимыувэми	къимыувэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиувами	укъиувами	къиувами	дыкъиувами	фыкъиувами	къиува(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувами	укъимыувами	къимыувами	дыкъимыувами	фыкъимыувами	къимыува(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъами	укъиувэгъами	къиувэгъами	дыкъиувэгъами	фыкъиувэгъами	къиувэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэгъами	укъимыувэгъами	къимыувэгъами	дыкъимыувэгъами	фыкъимыувэгъами	къимыувэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнми	укъиувэнми	къиувэнми	дыкъиувэнми	фыкъиувэнми	къиувэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэнми	укъимыувэнми	къимыувэнми	дыкъимыувэнми	фыкъимыувэнми	къимыувэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнуми	укъиувэнуми	къиувэнуми	дыкъиувэнуми	фыкъиувэнуми	къиувэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэнуми	укъимыувэнуми	къимыувэнуми	дыкъимыувэнуми	фыкъимыувэнуми	къимыувэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэтэми	укъиувэтэми	къиувэтэми	дыкъиувэтэми	фыкъиувэтэми	къиувэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэтэми	укъимыувэтэми	къимыувэтэми	дыкъимыувэтэми	фыкъимыувэтэми	къимыувэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъиуватэми	укъиуватэми	къиуватэми	дыкъиуватэми	фыкъиуватэми	къиува(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыуватэми	укъимыуватэми	къимыуватэми	дыкъимыуватэми	фыкъимыуватэми	къимыува(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъиувэгъатэми	укъиувэгъатэми	къиувэгъатэми	дыкъиувэгъатэми	фыкъиувэгъатэми	къиувэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэгъатэми	укъимыувэгъатэми	къимыувэгъатэми	дыкъимыувэгъатэми	фыкъимыувэгъатэми	къимыувэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнтэми	укъиувэнтэми	къиувэнтэми	дыкъиувэнтэми	фыкъиувэнтэми	къиувэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэнтэми	укъимыувэнтэми	къимыувэнтэми	дыкъимыувэнтэми	фыкъимыувэнтэми	къимыувэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъиувэнутэми	укъиувэнутэми	къиувэнутэми	дыкъиувэнутэми	фыкъиувэнутэми	къиувэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъимыувэнутэми	укъимыувэнутэми	къимыувэнутэми	дыкъимыувэнутэми	фыкъимыувэнутэми	къимыувэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъувэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъиуваи	укъиуваи	къиуваи	дыкъиуваи	фыкъиуваи	къиуваи
щымыӀэныгъэ:	сыкъиувакъыми	укъиувакъыми	къиувакъыми	дыкъиувакъыми	фыкъиувакъыми	къиувакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъиуващэрэт	укъиуващэрэт	къиуващэрэт	дыкъиуващэрэт	фыкъиуващэрэт	къиуващэрэт
щымыӀэныгъэ:	сыкъимыуващэрэт	укъимыуващэрэт	къимыуващэрэт	дыкъимыуващэрэт	фыкъимыуващэрэт	къимыуващэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнщ	укъиувагъэнщ	къиувагъэнщ	дыкъиувагъэнщ	фыкъиувагъэнщ	къиувагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнкъым	укъиувагъэнкъым	къиувагъэнкъым	дыкъиувагъэнкъым	фыкъиувагъэнкъым	къиувагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнт	укъиувагъэнт	къиувагъэнт	дыкъиувагъэнт	фыкъиувагъэнт	къиувагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнтэкъым	укъиувагъэнтэкъым	къиувагъэнтэкъым	дыкъиувагъэнтэкъым	фыкъиувагъэнтэкъым	къиувагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэн	укъиувагъэн	къиувагъэн	дыкъиувагъэн	фыкъиувагъэн	къиувагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнкъэ	укъиувагъэнкъэ	къиувагъэнкъэ	дыкъиувагъэнкъэ	фыкъиувагъэнкъэ	къиувагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнт	укъиувагъэнт	къиувагъэнт	дыкъиувагъэнт	фыкъиувагъэнт	къиувагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнтэкъэ	укъиувагъэнтэкъэ	къиувагъэнтэкъэ	дыкъиувагъэнтэкъэ	фыкъиувагъэнтэкъэ	къиувагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнущ	укъиувагъэнущ	къиувагъэнущ	дыкъиувагъэнущ	фыкъиувагъэнущ	къиувагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнукъым	укъиувагъэнукъым	къиувагъэнукъым	дыкъиувагъэнукъым	фыкъиувагъэнукъым	къиувагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнут	укъиувагъэнут	къиувагъэнут	дыкъиувагъэнут	фыкъиувагъэнут	къиувагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнутэкъым	укъиувагъэнутэкъым	къиувагъэнутэкъым	дыкъиувагъэнутэкъым	фыкъиувагъэнутэкъым	къиувагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэну	укъиувагъэну	къиувагъэну	дыкъиувагъэну	фыкъиувагъэну	къиувагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнукъэ	укъиувагъэнукъэ	къиувагъэнукъэ	дыкъиувагъэнукъэ	фыкъиувагъэнукъэ	къиувагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнут	укъиувагъэнут	къиувагъэнут	дыкъиувагъэнут	фыкъиувагъэнут	къиувагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъиувагъэнутэкъэ	укъиувагъэнутэкъэ	къиувагъэнутэкъэ	дыкъиувагъэнутэкъэ	фыкъиувагъэнутэкъэ	къиувагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъиувэ	укъиувэ	къиувэ	дыкъиувэ	фыкъиувэ	къиувэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъимыувэ	укъимыувэ	къимыувэ	дыкъимыувэ	фыкъимыувэ	къимыувэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъиува	укъиува	къиува	дыкъиува	фыкъиува	къиува(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъимыува	укъимыува	къимыува	дыкъимыува	фыкъимыува	къимыува(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъиувэгъа	укъиувэгъа	къиувэгъа	дыкъиувэгъа	фыкъиувэгъа	къиувэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъимыувэгъа	укъимыувэгъа	къимыувэгъа	дыкъимыувэгъа	фыкъимыувэгъа	къимыувэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъиувэн	укъиувэн	къиувэн	дыкъиувэн	фыкъиувэн	къиувэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъимыувэн	укъимыувэн	къимыувэн	дыкъимыувэн	фыкъимыувэн	къимыувэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъиувэну	укъиувэну	къиувэну	дыкъиувэну	фыкъиувэну	къиувэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъимыувэну	укъимыувэну	къимыувэну	дыкъимыувэну	фыкъимыувэну	къимыувэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэриувэ	укъызэриувэ	къызэриувэ	дыкъызэриувэ	фыкъызэриувэ	къызэриувэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэримыувэ	укъызэримыувэ	къызэримыувэ	дыкъызэримыувэ	фыкъызэримыувэ	къызэримыувэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэриува	укъызэриува	къызэриува	дыкъызэриува	фыкъызэриува	къызэриува(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэримыува	укъызэримыува	къызэримыува	дыкъызэримыува	фыкъызэримыува	къызэримыува(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэриувэгъа	укъызэриувэгъа	къызэриувэгъа	дыкъызэриувэгъа	фыкъызэриувэгъа	къызэриувэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэримыувэгъа	укъызэримыувэгъа	къызэримыувэгъа	дыкъызэримыувэгъа	фыкъызэримыувэгъа	къызэримыувэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэриувэн	укъызэриувэн	къызэриувэн	дыкъызэриувэн	фыкъызэриувэн	къызэриувэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэримыувэн	укъызэримыувэн	къызэримыувэн	дыкъызэримыувэн	фыкъызэримыувэн	къызэримыувэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэриувэну	укъызэриувэну	къызэриувэну	дыкъызэриувэну	фыкъызэриувэну	къызэриувэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэримыувэну	укъызэримыувэну	къызэримыувэну	дыкъызэримыувэну	фыкъызэримыувэну	къызэримыувэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщиувэ	укъыщиувэ	къыщиувэ	дыкъыщиувэ	фыкъыщиувэ	къыщиувэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщимыувэ	укъыщимыувэ	къыщимыувэ	дыкъыщимыувэ	фыкъыщимыувэ	къыщимыувэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщиува	укъыщиува	къыщиува	дыкъыщиува	фыкъыщиува	къыщиува(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщимыува	укъыщимыува	къыщимыува	дыкъыщимыува	фыкъыщимыува	къыщимыува(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщиувэгъа	укъыщиувэгъа	къыщиувэгъа	дыкъыщиувэгъа	фыкъыщиувэгъа	къыщиувэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщимыувэгъа	укъыщимыувэгъа	къыщимыувэгъа	дыкъыщимыувэгъа	фыкъыщимыувэгъа	къыщимыувэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщиувэн	укъыщиувэн	къыщиувэн	дыкъыщиувэн	фыкъыщиувэн	къыщиувэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщимыувэн	укъыщимыувэн	къыщимыувэн	дыкъыщимыувэн	фыкъыщимыувэн	къыщимыувэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщиувэну	укъыщиувэну	къыщиувэну	дыкъыщиувэну	фыкъыщиувэну	къыщиувэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщимыувэну	укъыщимыувэну	къыщимыувэну	дыкъыщимыувэну	фыкъыщимыувэну	къыщимыувэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздиувэ	укъыздиувэ	къыздиувэ	дыкъыздиувэ	фыкъыздиувэ	къыздиувэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздимыувэ	укъыздимыувэ	къыздимыувэ	дыкъыздимыувэ	фыкъыздимыувэ	къыздимыувэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздиува	укъыздиува	къыздиува	дыкъыздиува	фыкъыздиува	къыздиува(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздимыува	укъыздимыува	къыздимыува	дыкъыздимыува	фыкъыздимыува	къыздимыува(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздиувэгъа	укъыздиувэгъа	къыздиувэгъа	дыкъыздиувэгъа	фыкъыздиувэгъа	къыздиувэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздимыувэгъа	укъыздимыувэгъа	къыздимыувэгъа	дыкъыздимыувэгъа	фыкъыздимыувэгъа	къыздимыувэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздиувэн	укъыздиувэн	къыздиувэн	дыкъыздиувэн	фыкъыздиувэн	къыздиувэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздимыувэн	укъыздимыувэн	къыздимыувэн	дыкъыздимыувэн	фыкъыздимыувэн	къыздимыувэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздиувэну	укъыздиувэну	къыздиувэну	дыкъыздиувэну	фыкъыздиувэну	къыздиувэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздимыувэну	укъыздимыувэну	къыздимыувэну	дыкъыздимыувэну	фыкъыздимыувэну	къыздимыувэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀиувэ	укъыщӀиувэ	къыщӀиувэ	дыкъыщӀиувэ	фыкъыщӀиувэ	къыщӀиувэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀимыувэ	укъыщӀимыувэ	къыщӀимыувэ	дыкъыщӀимыувэ	фыкъыщӀимыувэ	къыщӀимыувэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀиува	укъыщӀиува	къыщӀиува	дыкъыщӀиува	фыкъыщӀиува	къыщӀиува(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀимыува	укъыщӀимыува	къыщӀимыува	дыкъыщӀимыува	фыкъыщӀимыува	къыщӀимыува(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀиувэгъа	укъыщӀиувэгъа	къыщӀиувэгъа	дыкъыщӀиувэгъа	фыкъыщӀиувэгъа	къыщӀиувэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀимыувэгъа	укъыщӀимыувэгъа	къыщӀимыувэгъа	дыкъыщӀимыувэгъа	фыкъыщӀимыувэгъа	къыщӀимыувэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀиувэн	укъыщӀиувэн	къыщӀиувэн	дыкъыщӀиувэн	фыкъыщӀиувэн	къыщӀиувэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀимыувэн	укъыщӀимыувэн	къыщӀимыувэн	дыкъыщӀимыувэн	фыкъыщӀимыувэн	къыщӀимыувэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀиувэну	укъыщӀиувэну	къыщӀиувэну	дыкъыщӀиувэну	фыкъыщӀиувэну	къыщӀиувэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀимыувэну	укъыщӀимыувэну	къыщӀимыувэну	дыкъыщӀимыувэну	фыкъыщӀимыувэну	къыщӀимыувэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъиувэу	укъиувэу	къиувэу	дыкъиувэу	фыкъиувэу	къиувэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъимыувэу	укъимыувэу	къимыувэу	дыкъимыувэу	фыкъимыувэу	къимыувэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъиувауэ	укъиувауэ	къиувауэ	дыкъиувауэ	фыкъиувауэ	къиувауэ / къиува(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъимыувауэ	укъимыувауэ	къимыувауэ	дыкъимыувауэ	фыкъимыувауэ	къимыувауэ(хэ) / къимыува(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыкъиувэурэ	укъиувэурэ	къиувэурэ	дыкъиувэурэ	фыкъиувэурэ	къиувэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сыкъимыувэурэ	укъимыувэурэ	къимыувэурэ	дыкъимыувэурэ	фыкъимыувэурэ	къимыувэ(хэ)урэ

Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыпкъоувэ	сыкъоувэ	--	сыфкъоувэ	сакъоувэ(хэ)
уэ	ускъоувэ	--	укъоувэ	уткъоувэ	--	уакъоувэ(хэ)
ар	скъоувэ	пкъоувэ	къоувэ	ткъоувэ	фкъоувэ	якъоувэ(хэ)
дэ	--	дыпкъоувэ	дыкъоувэ	--	дыфкъоувэ	дакъоувэ(хэ)
фэ	фыскъоувэ	--	фыкъоувэ	фыткъоувэ	--	факъоувэ(хэ)
ахэр	скъоувэ	пкъоувэ	къоувэ	ткъоувэ	фкъоувэ	якъоувэ(хэ)

Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыпкъиувэрэ	сыкъиувэрэ	--	сыфкъиувэрэ	сакъиувэ(хэ)рэ
уэ	ускъиувэрэ	--	укъиувэрэ	уткъиувэрэ	--	уакъиувэ(хэ)рэ
ар	скъиувэрэ	пкъиувэрэ	къиувэрэ	ткъиувэрэ	фкъиувэрэ	якъиувэ(хэ)рэ
дэ	--	дыпкъиувэрэ	дыкъиувэрэ	--	дыфкъиувэрэ	дакъиувэ(хэ)рэ
фэ	фыскъиувэрэ	--	фыкъиувэрэ	фытдкъиувэрэ	--	факъиувэ(хэ)рэ
ахэр	скъиувэрэ	пкъиувэрэ	къиувэрэ	ткъиувэрэ	фкъиувэрэ	якъиувэ(хэ)рэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ув]э	[ув]эр	--	[ув]эхэр
Эргативнэ:	[ув]э	[ув]эм	--	[ув]эхэм
Послеложнэ:	[ув]экӀэ	[ув]эмкӀэ	[ув]эхэкӀэ	[ув]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[ув]эуэ	[ув]эрауэ	[ув]эхэу	[ув]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ув]а	[ув]ар	--	[ув]ахэр
Эргативнэ:	[ув]а	[ув]ам	--	[ув]ахэм
Послеложнэ:	[ув]акӀэ	[ув]амкӀэ	[ув]ахэкӀэ	[ув]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[ув]ауэ	[ув]арауэ	[ув]ахэу	[ув]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ув]эн	[ув]эныр	--	[ув]энхэр
Эргативнэ:	[ув]эн	[ув]эным	--	[ув]энхэм
Послеложнэ:	[ув]энкӀэ	[ув]энымкӀэ	[ув]энхэкӀэ	[ув]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[ув]эну	[ув]энырауэ	[ув]энхэу	[ув]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ув]эну	[ув]энур	--	[ув]энухэр
Эргативнэ:	[ув]эну	[ув]энум	--	[ув]энухэм
Послеложнэ:	[ув]энукӀэ	[ув]энумкӀэ	[ув]энухэкӀэ	[ув]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[ув]энууэ	[ув]энурауэ	[ув]энухэу	[ув]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Зыгуэрым и пащхьэм, и пэм деж къэувын.
2. ЛъагапӀэ, хэӀэтыкӀа гуэрым къихьэн (п. п. трибунэм).

ЩАПХЪЭХЭР

• Шы пщӀэгъуалэр къэсри, ӀурыщӀэу [Наурыз] и пащхьэм къиуващ. КӀэрашэ Тембот, Акъсырэ Залымхъан

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 77
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Шордакъхэм укъихьэмэ, къалэри бгы щхьэ хужьхэри уи пащхьэм къоувэ.	Если выйдешь на балкон, перед тобой встают город и белые вершины гор.	If you come out onto the balcony, the city and the white-headed mountains rise before you.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• УэрэджыӀакӀуэхэр сценэм къоувэ.
• Дыгъэр уэгум къиуващ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• къиувэн: 1. stand in front of sb 2. stand in a prominent place (e.g. on a podium)
• УэрэджыӀакӀуэхэр сценэм къоувэ: the singer stood on the stage.
• Дыгъэр уэгум къиуващ: the sun rose high in the sky.

УРЫСЫБЗЭ

• къиувэн: 1. встать перед кем-л. 2. встать на видное место (напр. на трибуну)
• УэрэджыӀакӀуэхэр сценэм къоувэ: певец встал на сцену.
• Дыгъэр уэгум къиуващ: солнце встало высоко на небе.

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын