къыхэгъуэлъхьэн
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [qʹǝxɐʁʷɐɬ'ħɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- къы- + хэ- + [гъуэлъхь] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ[зэгъэзэхуэжын]
Глагол лъэмыӏэс "къыхэгъуэлъхьэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къыхэгъуэлъхьэн |
| щымыӀэныгъэ: | къыхэмыгъуэлъхьэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэн | укъыхэгъуэлъхьэн | къыхэгъуэлъхьэн | дыкъыхэгъуэлъхьэн | фыкъыхэгъуэлъхьэн | къыхэгъуэлъхьэн(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэн | укъыхэмыгъуэлъхьэн | къыхэмыгъуэлъхьэн | дыкъыхэмыгъуэлъхьэн | фыкъыхэмыгъуэлъхьэн | къыхэмыгъуэлъхьэн(хэ) |
| унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къыхэгъуалъхьэ! | фыкъыхэгъуалъхьэ! |
| щымыӀэныгъэ: | укъыхэмыгъуалъхьэ! | фыкъыхэмыгъуалъхьэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкъыхрегъуалъхьэ | укъыхрегъуалъхьэ | къыхрегъуалъхьэ | дыкъыхрегъуалъхьэ | фыкъыхрегъуалъхьэ | къыхрегъуалъхьэ |
| щымыӀэныгъэ: | сыкъыхремыгъуалъхьэ | укъыхремыгъуалъхьэ | къыхремыгъуалъхьэ | дыкъыхремыгъуалъхьэ | фыкъыхремыгъуалъхьэ | къыхремыгъуалъхьэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхогъуалъхьэ(р) | укъыхогъуалъхьэ(р) | къыхогъуалъхьэ(р) | дыкъыхогъуалъхьэ(р) | фыкъыхогъуалъхьэ(р) | къыхогъуалъхьэ(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэркъым | укъыхэгъуалъхьэркъым | къыхэгъуалъхьэркъым | дыкъыхэгъуалъхьэркъым | фыкъыхэгъуалъхьэркъым | къыхэгъуалъхьэ(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэрт | укъыхэгъуалъхьэрт | къыхэгъуалъхьэрт | дыкъыхэгъуалъхьэрт | фыкъыхэгъуалъхьэрт | къыхэгъуалъхьэ(хэ)рт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэртэкъым | укъыхэгъуалъхьэртэкъым | къыхэгъуалъхьэртэкъым | дыкъыхэгъуалъхьэртэкъым | фыкъыхэгъуалъхьэртэкъым | къыхэгъуалъхьэ(хэ)ртэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьащ | укъыхэгъуэлъхьащ | къыхэгъуэлъхьащ | дыкъыхэгъуэлъхьащ | фыкъыхэгъуэлъхьащ | къыхэгъуэлъхьа(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьакъым | укъыхэгъуэлъхьакъым | къыхэгъуэлъхьакъым | дыкъыхэгъуэлъхьакъым | фыкъыхэгъуэлъхьакъым | къыхэгъуэлъхьа(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьат | укъыхэгъуэлъхьат | къыхэгъуэлъхьат | дыкъыхэгъуэлъхьат | фыкъыхэгъуэлъхьат | къыхэгъуэлъхьа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьатэкъым | укъыхэгъуэлъхьатэкъым | къыхэгъуэлъхьатэкъым | дыкъыхэгъуэлъхьатэкъым | фыкъыхэгъуэлъхьатэкъым | къыхэгъуэлъхьа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъащ | укъыхэгъуэлъхьэгъащ | къыхэгъуэлъхьэгъащ | дыкъыхэгъуэлъхьэгъащ | фыкъыхэгъуэлъхьэгъащ | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъакъым | укъыхэгъуэлъхьэгъакъым | къыхэгъуэлъхьэгъакъым | дыкъыхэгъуэлъхьэгъакъым | фыкъыхэгъуэлъхьэгъакъым | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъат | укъыхэгъуэлъхьэгъат | къыхэгъуэлъхьэгъат | дыкъыхэгъуэлъхьэгъат | фыкъыхэгъуэлъхьэгъат | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъатэкъым | укъыхэгъуэлъхьэгъатэкъым | къыхэгъуэлъхьэгъатэкъым | дыкъыхэгъуэлъхьэгъатэкъым | фыкъыхэгъуэлъхьэгъатэкъым | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэщ | укъыхэгъуалъхьэщ | къыхэгъуалъхьэщ | дыкъыхэгъуалъхьэщ | фыкъыхэгъуалъхьэщ | къыхэгъуалъхьэ(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэкъым | укъыхэгъуалъхьэкъым | къыхэгъуалъхьэкъым | дыкъыхэгъуалъхьэкъым | фыкъыхэгъуалъхьэкъым | къыхэгъуалъхьэ(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэт | укъыхэгъуалъхьэт | къыхэгъуалъхьэт | дыкъыхэгъуалъхьэт | фыкъыхэгъуалъхьэт | къыхэгъуалъхьэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэтэкъым | укъыхэгъуалъхьэтэкъым | къыхэгъуалъхьэтэкъым | дыкъыхэгъуалъхьэтэкъым | фыкъыхэгъуалъхьэтэкъым | къыхэгъуалъхьэ(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнщ | укъыхэгъуэлъхьэнщ | къыхэгъуэлъхьэнщ | дыкъыхэгъуэлъхьэнщ | фыкъыхэгъуэлъхьэнщ | къыхэгъуэлъхьэн(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнкъым | укъыхэгъуэлъхьэнкъым | къыхэгъуэлъхьэнкъым | дыкъыхэгъуэлъхьэнкъым | фыкъыхэгъуэлъхьэнкъым | къыхэгъуэлъхьэн(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнущ | укъыхэгъуэлъхьэнущ | къыхэгъуэлъхьэнущ | дыкъыхэгъуэлъхьэнущ | фыкъыхэгъуэлъхьэнущ | къыхэгъуэлъхьэну(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнукъым | укъыхэгъуэлъхьэнукъым | къыхэгъуэлъхьэнукъым | дыкъыхэгъуэлъхьэнукъым | фыкъыхэгъуэлъхьэнукъым | къыхэгъуэлъхьэну(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэрэ | укъыхэгъуалъхьэрэ | къыхэгъуалъхьэрэ | дыкъыхэгъуалъхьэрэ | фыкъыхэгъуалъхьэрэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэркъэ | укъыхэгъуалъхьэркъэ | къыхэгъуалъхьэркъэ | дыкъыхэгъуалъхьэркъэ | фыкъыхэгъуалъхьэркъэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ)ркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэрт | укъыхэгъуалъхьэрт | къыхэгъуалъхьэрт | дыкъыхэгъуалъхьэрт | фыкъыхэгъуалъхьэрт | къыхэгъуалъхьэ(хэ)рт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэртэкъэ | укъыхэгъуалъхьэртэкъэ | къыхэгъуалъхьэртэкъэ | дыкъыхэгъуалъхьэртэкъэ | фыкъыхэгъуалъхьэртэкъэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ)ртэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьа | укъыхэгъуэлъхьа | къыхэгъуэлъхьа | дыкъыхэгъуэлъхьа | фыкъыхэгъуэлъхьа | къыхэгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьакъэ | укъыхэгъуэлъхьакъэ | къыхэгъуэлъхьакъэ | дыкъыхэгъуэлъхьакъэ | фыкъыхэгъуэлъхьакъэ | къыхэгъуэлъхьа(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьат | укъыхэгъуэлъхьат | къыхэгъуэлъхьат | дыкъыхэгъуэлъхьат | фыкъыхэгъуэлъхьат | къыхэгъуэлъхьа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьатэкъэ | укъыхэгъуэлъхьатэкъэ | къыхэгъуэлъхьатэкъэ | дыкъыхэгъуэлъхьатэкъэ | фыкъыхэгъуэлъхьатэкъэ | къыхэгъуэлъхьа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъа | укъыхэгъуэлъхьэгъа | къыхэгъуэлъхьэгъа | дыкъыхэгъуэлъхьэгъа | фыкъыхэгъуэлъхьэгъа | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъакъэ | укъыхэгъуэлъхьэгъакъэ | къыхэгъуэлъхьэгъакъэ | дыкъыхэгъуэлъхьэгъакъэ | фыкъыхэгъуэлъхьэгъакъэ | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъат | укъыхэгъуэлъхьэгъат | къыхэгъуэлъхьэгъат | дыкъыхэгъуэлъхьэгъат | фыкъыхэгъуэлъхьэгъат | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъатэкъэ | укъыхэгъуэлъхьэгъатэкъэ | къыхэгъуэлъхьэгъатэкъэ | дыкъыхэгъуэлъхьэгъатэкъэ | фыкъыхэгъуэлъхьэгъатэкъэ | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэ | укъыхэгъуалъхьэ | къыхэгъуалъхьэ | дыкъыхэгъуалъхьэ | фыкъыхэгъуалъхьэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэкъэ | укъыхэгъуалъхьэкъэ | къыхэгъуалъхьэкъэ | дыкъыхэгъуалъхьэкъэ | фыкъыхэгъуалъхьэкъэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэт | укъыхэгъуалъхьэт | къыхэгъуалъхьэт | дыкъыхэгъуалъхьэт | фыкъыхэгъуалъхьэт | къыхэгъуалъхьэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэтэкъэ | укъыхэгъуалъхьэтэкъэ | къыхэгъуалъхьэтэкъэ | дыкъыхэгъуалъхьэтэкъэ | фыкъыхэгъуалъхьэтэкъэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэн | укъыхэгъуэлъхьэн | къыхэгъуэлъхьэн | дыкъыхэгъуэлъхьэн | фыкъыхэгъуэлъхьэн | къыхэгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнкъэ | укъыхэгъуэлъхьэнкъэ | къыхэгъуэлъхьэнкъэ | дыкъыхэгъуэлъхьэнкъэ | фыкъыхэгъуэлъхьэнкъэ | къыхэгъуэлъхьэн(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэну | укъыхэгъуэлъхьэну | къыхэгъуэлъхьэну | дыкъыхэгъуэлъхьэну | фыкъыхэгъуэлъхьэну | къыхэгъуэлъхьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнукъэ | укъыхэгъуэлъхьэнукъэ | къыхэгъуэлъхьэнукъэ | дыкъыхэгъуэлъхьэнукъэ | фыкъыхэгъуэлъхьэнукъэ | къыхэгъуэлъхьэну(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэмэ | укъыхэгъуалъхьэмэ | къыхэгъуалъхьэмэ | дыкъыхэгъуалъхьэмэ | фыкъыхэгъуалъхьэмэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуалъхьэмэ | укъыхэмыгъуалъхьэмэ | къыхэмыгъуалъхьэмэ | дыкъыхэмыгъуалъхьэмэ | фыкъыхэмыгъуалъхьэмэ | къыхэмыгъуалъхьэ(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьамэ | укъыхэгъуэлъхьамэ | къыхэгъуэлъхьамэ | дыкъыхэгъуэлъхьамэ | фыкъыхэгъуэлъхьамэ | къыхэгъуэлъхьа(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьамэ | укъыхэмыгъуэлъхьамэ | къыхэмыгъуэлъхьамэ | дыкъыхэмыгъуэлъхьамэ | фыкъыхэмыгъуэлъхьамэ | мыгъуэлъхьа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъамэ | укъыхэгъуэлъхьэгъамэ | къыхэгъуэлъхьэгъамэ | дыкъыхэгъуэлъхьэгъамэ | фыкъыхэгъуэлъхьэгъамэ | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэгъамэ | укъыхэмыгъуэлъхьэгъамэ | къыхэмыгъуэлъхьэгъамэ | дыкъыхэмыгъуэлъхьэгъамэ | фыкъыхэмыгъуэлъхьэгъамэ | къыхэмыгъуэлъхьэгъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнмэ | укъыхэгъуэлъхьэнмэ | къыхэгъуэлъхьэнмэ | дыкъыхэгъуэлъхьэнмэ | фыкъыхэгъуэлъхьэнмэ | къыхэгъуэлъхьэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэнмэ | укъыхэмыгъуэлъхьэнмэ | къыхэмыгъуэлъхьэнмэ | дыкъыхэмыгъуэлъхьэнмэ | фыкъыхэмыгъуэлъхьэнмэ | къыхэмыгъуэлъхьэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнумэ | укъыхэгъуэлъхьэнумэ | къыхэгъуэлъхьэнумэ | дыкъыхэгъуэлъхьэнумэ | фыкъыхэгъуэлъхьэнумэ | къыхэгъуэлъхьэну(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэнумэ | укъыхэмыгъуэлъхьэнумэ | къыхэмыгъуэлъхьэнумэ | дыкъыхэмыгъуэлъхьэнумэ | фыкъыхэмыгъуэлъхьэнумэ | къыхэмыгъуэлъхьэну(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэтэмэ | укъыхэгъуалъхьэтэмэ | къыхэгъуалъхьэтэмэ | дыкъыхэгъуалъхьэтэмэ | фыкъыхэгъуалъхьэтэмэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуалъхьэтэмэ | укъыхэмыгъуалъхьэтэмэ | къыхэмыгъуалъхьэтэмэ | дыкъыхэмыгъуалъхьэтэмэ | фыкъыхэмыгъуалъхьэтэмэ | къыхэмыгъуалъхьэ(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьатэмэ | укъыхэгъуэлъхьатэмэ | къыхэгъуэлъхьатэмэ | дыкъыхэгъуэлъхьатэмэ | фыкъыхэгъуэлъхьатэмэ | къыхэгъуэлъхьа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьатэмэ | укъыхэмыгъуэлъхьатэмэ | къыхэмыгъуэлъхьатэмэ | дыкъыхэмыгъуэлъхьатэмэ | фыкъыхэмыгъуэлъхьатэмэ | къыхэмыгъуэлъхьа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъатэмэ | укъыхэгъуэлъхьэгъатэмэ | къыхэгъуэлъхьэгъатэмэ | дыкъыхэгъуэлъхьэгъатэмэ | фыкъыхэгъуэлъхьэгъатэмэ | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэгъатэмэ | укъыхэмыгъуэлъхьэгъатэмэ | къыхэмыгъуэлъхьэгъатэмэ | дыкъыхэмыгъуэлъхьэгъатэмэ | фыкъыхэмыгъуэлъхьэгъатэмэ | къыхэмыгъуэлъхьэгъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнтэмэ | укъыхэгъуэлъхьэнтэмэ | къыхэгъуэлъхьэнтэмэ | дыкъыхэгъуэлъхьэнтэмэ | фыкъыхэгъуэлъхьэнтэмэ | къыхэгъуэлъхьэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэнтэмэ | укъыхэмыгъуэлъхьэнтэмэ | къыхэмыгъуэлъхьэнтэмэ | дыкъыхэмыгъуэлъхьэнтэмэ | фыкъыхэмыгъуэлъхьэнтэмэ | къыхэмыгъуэлъхьэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнутэмэ | укъыхэгъуэлъхьэнутэмэ | къыхэгъуэлъхьэнутэмэ | дыкъыхэгъуэлъхьэнутэмэ | фыкъыхэгъуэлъхьэнутэмэ | къыхэгъуэлъхьэну(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэнутэмэ | укъыхэмыгъуэлъхьэнутэмэ | къыхэмыгъуэлъхьэнутэмэ | дыкъыхэмыгъуэлъхьэнутэмэ | фыкъыхэмыгъуэлъхьэнутэмэ | къыхэмыгъуэлъхьэну(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнт | укъыхэгъуэлъхьэнт | къыхэгъуэлъхьэнт | дыкъыхэгъуэлъхьэнт | фыкъыхэгъуэлъхьэнт | къыхэгъуэлъхьэн(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнтэкъым | укъыхэгъуэлъхьэнтэкъым | къыхэгъуэлъхьэнтэкъым | дыкъыхэгъуэлъхьэнтэкъым | фыкъыхэгъуэлъхьэнтэкъым | къыхэгъуэлъхьэн(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнут | укъыхэгъуэлъхьэнут | къыхэгъуэлъхьэнут | дыкъыхэгъуэлъхьэнут | фыкъыхэгъуэлъхьэнут | къыхэгъуэлъхьэну(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнутэкъым | укъыхэгъуэлъхьэнутэкъым | къыхэгъуэлъхьэнутэкъым | дыкъыхэгъуэлъхьэнутэкъым | фыкъыхэгъуэлъхьэнутэкъым | къыхэгъуэлъхьэну(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэми | укъыхэгъуалъхьэми | къыхэгъуалъхьэми | дыкъыхэгъуалъхьэми | фыкъыхэгъуалъхьэми | къыхэгъуалъхьэ(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуалъхьэми | укъыхэмыгъуалъхьэми | къыхэмыгъуалъхьэми | дыкъыхэмыгъуалъхьэми | фыкъыхэмыгъуалъхьэми | къыхэмыгъуалъхьэ(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьами | укъыхэгъуэлъхьами | къыхэгъуэлъхьами | дыкъыхэгъуэлъхьами | фыкъыхэгъуэлъхьами | къыхэгъуэлъхьа(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьами | укъыхэмыгъуэлъхьами | къыхэмыгъуэлъхьами | дыкъыхэмыгъуэлъхьами | фыкъыхэмыгъуэлъхьами | къыхэмыгъуэлъхьа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъами | укъыхэгъуэлъхьэгъами | къыхэгъуэлъхьэгъами | дыкъыхэгъуэлъхьэгъами | фыкъыхэгъуэлъхьэгъами | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэгъами | укъыхэмыгъуэлъхьэгъами | къыхэмыгъуэлъхьэгъами | дыкъыхэмыгъуэлъхьэгъами | фыкъыхэмыгъуэлъхьэгъами | къыхэмыгъуэлъхьэгъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнми | укъыхэгъуэлъхьэнми | къыхэгъуэлъхьэнми | дыкъыхэгъуэлъхьэнми | фыкъыхэгъуэлъхьэнми | къыхэгъуэлъхьэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэнми | укъыхэмыгъуэлъхьэнми | къыхэмыгъуэлъхьэнми | дыкъыхэмыгъуэлъхьэнми | фыкъыхэмыгъуэлъхьэнми | къыхэмыгъуэлъхьэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнуми | укъыхэгъуэлъхьэнуми | къыхэгъуэлъхьэнуми | дыкъыхэгъуэлъхьэнуми | фыкъыхэгъуэлъхьэнуми | къыхэгъуэлъхьэну(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэнуми | укъыхэмыгъуэлъхьэнуми | къыхэмыгъуэлъхьэнуми | дыкъыхэмыгъуэлъхьэнуми | фыкъыхэмыгъуэлъхьэнуми | къыхэмыгъуэлъхьэну(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуалъхьэтэми | укъыхэгъуалъхьэтэми | къыхэгъуалъхьэтэми | дыкъыхэгъуалъхьэтэми | фыкъыхэгъуалъхьэтэми | къыхэгъуалъхьэ(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуалъхьэтэми | укъыхэмыгъуалъхьэтэми | къыхэмыгъуалъхьэтэми | дыкъыхэмыгъуалъхьэтэми | фыкъыхэмыгъуалъхьэтэми | къыхэмыгъуалъхьэ(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьатэми | укъыхэгъуэлъхьатэми | къыхэгъуэлъхьатэми | дыкъыхэгъуэлъхьатэми | фыкъыхэгъуэлъхьатэми | къыхэгъуэлъхьа(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьатэми | укъыхэмыгъуэлъхьатэми | къыхэмыгъуэлъхьатэми | дыкъыхэмыгъуэлъхьатэми | фыкъыхэмыгъуэлъхьатэми | къыхэмыгъуэлъхьа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэгъатэми | укъыхэгъуэлъхьэгъатэми | къыхэгъуэлъхьэгъатэми | дыкъыхэгъуэлъхьэгъатэми | фыкъыхэгъуэлъхьэгъатэми | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэгъатэми | укъыхэмыгъуэлъхьэгъатэми | къыхэмыгъуэлъхьэгъатэми | дыкъыхэмыгъуэлъхьэгъатэми | фыкъыхэмыгъуэлъхьэгъатэми | къыхэмыгъуэлъхьэгъа(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнтэми | укъыхэгъуэлъхьэнтэми | къыхэгъуэлъхьэнтэми | дыкъыхэгъуэлъхьэнтэми | фыкъыхэгъуэлъхьэнтэми | къыхэгъуэлъхьэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэнтэми | укъыхэмыгъуэлъхьэнтэми | къыхэмыгъуэлъхьэнтэми | дыкъыхэмыгъуэлъхьэнтэми | фыкъыхэмыгъуэлъхьэнтэми | къыхэмыгъуэлъхьэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьэнутэми | укъыхэгъуэлъхьэнутэми | къыхэгъуэлъхьэнутэми | дыкъыхэгъуэлъхьэнутэми | фыкъыхэгъуэлъхьэнутэми | къыхэгъуэлъхьэну(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьэнутэми | укъыхэмыгъуэлъхьэнутэми | къыхэмыгъуэлъхьэнутэми | дыкъыхэмыгъуэлъхьэнутэми | фыкъыхэмыгъуэлъхьэнутэми | къыхэмыгъуэлъхьэну(хэ)тэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьаи | укъыхэгъуэлъхьаи | къыхэгъуэлъхьаи | дыкъыхэгъуэлъхьаи | фыкъыхэгъуэлъхьаи | къыхэгъуэлъхьаи |
| щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьакъыми | укъыхэгъуэлъхьакъыми | къыхэгъуэлъхьакъыми | дыкъыхэгъуэлъхьакъыми | фыкъыхэгъуэлъхьакъыми | къыхэгъуэлъхьакъыми |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьащэрэт | укъыхэгъуэлъхьащэрэт | къыхэгъуэлъхьащэрэт | дыкъыхэгъуэлъхьащэрэт | фыкъыхэгъуэлъхьащэрэт | къыхэгъуэлъхьащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэмыгъуэлъхьащэрэт | укъыхэмыгъуэлъхьащэрэт | къыхэмыгъуэлъхьащэрэт | дыкъыхэмыгъуэлъхьащэрэт | фыкъыхэмыгъуэлъхьащэрэт | къыхэмыгъуэлъхьащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнщ | укъыхэгъуэлъхьагъэнщ | къыхэгъуэлъхьагъэнщ | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнщ | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнщ | къыхэгъуэлъхьагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнкъым | укъыхэгъуэлъхьагъэнкъым | къыхэгъуэлъхьагъэнкъым | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнкъым | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнкъым | къыхэгъуэлъхьагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнт | укъыхэгъуэлъхьагъэнт | къыхэгъуэлъхьагъэнт | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнт | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнт | къыхэгъуэлъхьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнтэкъым | укъыхэгъуэлъхьагъэнтэкъым | къыхэгъуэлъхьагъэнтэкъым | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнтэкъым | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнтэкъым | къыхэгъуэлъхьагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэн | укъыхэгъуэлъхьагъэн | къыхэгъуэлъхьагъэн | дыкъыхэгъуэлъхьагъэн | фыкъыхэгъуэлъхьагъэн | къыхэгъуэлъхьагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнкъэ | укъыхэгъуэлъхьагъэнкъэ | къыхэгъуэлъхьагъэнкъэ | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнкъэ | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнкъэ | къыхэгъуэлъхьагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнт | укъыхэгъуэлъхьагъэнт | къыхэгъуэлъхьагъэнт | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнт | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнт | къыхэгъуэлъхьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнтэкъэ | укъыхэгъуэлъхьагъэнтэкъэ | къыхэгъуэлъхьагъэнтэкъэ | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнтэкъэ | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнтэкъэ | къыхэгъуэлъхьагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнущ | укъыхэгъуэлъхьагъэнущ | къыхэгъуэлъхьагъэнущ | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнущ | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнущ | къыхэгъуэлъхьагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнукъым | укъыхэгъуэлъхьагъэнукъым | къыхэгъуэлъхьагъэнукъым | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнукъым | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнукъым | къыхэгъуэлъхьагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнут | укъыхэгъуэлъхьагъэнут | къыхэгъуэлъхьагъэнут | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнут | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнут | къыхэгъуэлъхьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнутэкъым | укъыхэгъуэлъхьагъэнутэкъым | къыхэгъуэлъхьагъэнутэкъым | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнутэкъым | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнутэкъым | къыхэгъуэлъхьагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэну | укъыхэгъуэлъхьагъэну | къыхэгъуэлъхьагъэну | дыкъыхэгъуэлъхьагъэну | фыкъыхэгъуэлъхьагъэну | къыхэгъуэлъхьагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнукъэ | укъыхэгъуэлъхьагъэнукъэ | къыхэгъуэлъхьагъэнукъэ | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнукъэ | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнукъэ | къыхэгъуэлъхьагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнут | укъыхэгъуэлъхьагъэнут | къыхэгъуэлъхьагъэнут | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнут | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнут | къыхэгъуэлъхьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъыхэгъуэлъхьагъэнутэкъэ | укъыхэгъуэлъхьагъэнутэкъэ | къыхэгъуэлъхьагъэнутэкъэ | дыкъыхэгъуэлъхьагъэнутэкъэ | фыкъыхэгъуэлъхьагъэнутэкъэ | къыхэгъуэлъхьагъэнутэкъэ |
| Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыхэгъуалъхьэ | укъыхэгъуалъхьэ | къыхэгъуалъхьэ | дыкъыхэгъуалъхьэ | фыкъыхэгъуалъхьэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыхэмыгъуалъхьэ | укъыхэмыгъуалъхьэ | къыхэмыгъуалъхьэ | дыкъыхэмыгъуалъхьэ | фыкъыхэмыгъуалъхьэ | къыхэмыгъуалъхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыхэгъуэлъхьа | укъыхэгъуэлъхьа | къыхэгъуэлъхьа | дыкъыхэгъуэлъхьа | фыкъыхэгъуэлъхьа | къыхэгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыхэмыгъуэлъхьа | укъыхэмыгъуэлъхьа | къыхэмыгъуэлъхьа | дыкъыхэмыгъуэлъхьа | фыкъыхэмыгъуэлъхьа | къыхэмыгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыхэгъуэлъхьэгъа | укъыхэгъуэлъхьэгъа | къыхэгъуэлъхьэгъа | дыкъыхэгъуэлъхьэгъа | фыкъыхэгъуэлъхьэгъа | къыхэгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыхэмыгъуэлъхьэгъа | укъыхэмыгъуэлъхьэгъа | къыхэмыгъуэлъхьэгъа | дыкъыхэмыгъуэлъхьэгъа | фыкъыхэмыгъуэлъхьэгъа | къыхэмыгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыхэгъуэлъхьэн | укъыхэгъуэлъхьэн | къыхэгъуэлъхьэн | дыкъыхэгъуэлъхьэн | фыкъыхэгъуэлъхьэн | къыхэгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыхэмыгъуэлъхьэн | укъыхэмыгъуэлъхьэн | къыхэмыгъуэлъхьэн | дыкъыхэмыгъуэлъхьэн | фыкъыхэмыгъуэлъхьэн | къыхэмыгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыхэгъуэлъхьэну | укъыхэгъуэлъхьэну | къыхэгъуэлъхьэну | дыкъыхэгъуэлъхьэну | фыкъыхэгъуэлъхьэну | къыхэгъуэлъхьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыхэмыгъуэлъхьэну | укъыхэмыгъуэлъхьэну | къыхэмыгъуэлъхьэну | дыкъыхэмыгъуэлъхьэну | фыкъыхэмыгъуэлъхьэну | къыхэмыгъуэлъхьэну(хэ) |
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэгъуалъхьэ | укъызэрыхэгъуалъхьэ | къызэрыхэгъуалъхьэ | дыкъызэрыхэгъуалъхьэ | фыкъызэрыхэгъуалъхьэ | къызэрыхэгъуалъхьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэмыгъуалъхьэ | укъызэрыхэмыгъуалъхьэ | къызэрыхэмыгъуалъхьэ | дыкъызэрыхэмыгъуалъхьэ | фыкъызэрыхэмыгъуалъхьэ | къызэрыхэмыгъуалъхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэгъуэлъхьа | укъызэрыхэгъуэлъхьа | къызэрыхэгъуэлъхьа | дыкъызэрыхэгъуэлъхьа | фыкъызэрыхэгъуэлъхьа | къызэрыхэгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэмыгъуэлъхьа | укъызэрыхэмыгъуэлъхьа | къызэрыхэмыгъуэлъхьа | дыкъызэрыхэмыгъуэлъхьа | фыкъызэрыхэмыгъуэлъхьа | къызэрыхэмыгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэгъуэлъхьэгъа | укъызэрыхэгъуэлъхьэгъа | къызэрыхэгъуэлъхьэгъа | дыкъызэрыхэгъуэлъхьэгъа | фыкъызэрыхэгъуэлъхьэгъа | къызэрыхэгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэмыгъуэлъхьэгъа | укъызэрыхэмыгъуэлъхьэгъа | къызэрыхэмыгъуэлъхьэгъа | дыкъызэрыхэмыгъуэлъхьэгъа | фыкъызэрыхэмыгъуэлъхьэгъа | къызэрыхэмыгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэгъуэлъхьэн | укъызэрыхэгъуэлъхьэн | къызэрыхэгъуэлъхьэн | дыкъызэрыхэгъуэлъхьэн | фыкъызэрыхэгъуэлъхьэн | къызэрыхэгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэмыгъуэлъхьэн | укъызэрыхэмыгъуэлъхьэн | къызэрыхэмыгъуэлъхьэн | дыкъызэрыхэмыгъуэлъхьэн | фыкъызэрыхэмыгъуэлъхьэн | къызэрыхэмыгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэгъуэлъхьэну | укъызэрыхэгъуэлъхьэну | къызэрыхэгъуэлъхьэну | дыкъызэрыхэгъуэлъхьэну | фыкъызэрыхэгъуэлъхьэну | къызэрыхэгъуэлъхьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрыхэмыгъуэлъхьэну | укъызэрыхэмыгъуэлъхьэну | къызэрыхэмыгъуэлъхьэну | дыкъызэрыхэмыгъуэлъхьэну | фыкъызэрыхэмыгъуэлъхьэну | къызэрыхэмыгъуэлъхьэну(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыхэгъуалъхьэ | укъыщыхэгъуалъхьэ | къыщыхэгъуалъхьэ | дыкъыщыхэгъуалъхьэ | фыкъыщыхэгъуалъхьэ | къыщыхэгъуалъхьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщыхэмыгъуалъхьэ | укъыщыхэмыгъуалъхьэ | къыщыхэмыгъуалъхьэ | дыкъыщыхэмыгъуалъхьэ | фыкъыщыхэмыгъуалъхьэ | къыщыхэмыгъуалъхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыхэгъуэлъхьа | укъыщыхэгъуэлъхьа | къыщыхэгъуэлъхьа | дыкъыщыхэгъуэлъхьа | фыкъыщыхэгъуэлъхьа | къыщыхэгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщыхэмыгъуэлъхьа | укъыщыхэмыгъуэлъхьа | къыщыхэмыгъуэлъхьа | дыкъыщыхэмыгъуэлъхьа | фыкъыщыхэмыгъуэлъхьа | къыщыхэмыгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыхэгъуэлъхьэгъа | укъыщыхэгъуэлъхьэгъа | къыщыхэгъуэлъхьэгъа | дыкъыщыхэгъуэлъхьэгъа | фыкъыщыхэгъуэлъхьэгъа | къыщыхэгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщыхэмыгъуэлъхьэгъа | укъыщыхэмыгъуэлъхьэгъа | къыщыхэмыгъуэлъхьэгъа | дыкъыщыхэмыгъуэлъхьэгъа | фыкъыщыхэмыгъуэлъхьэгъа | къыщыхэмыгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыхэгъуэлъхьэн | укъыщыхэгъуэлъхьэн | къыщыхэгъуэлъхьэн | дыкъыщыхэгъуэлъхьэн | фыкъыщыхэгъуэлъхьэн | къыщыхэгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщыхэмыгъуэлъхьэн | укъыщыхэмыгъуэлъхьэн | къыщыхэмыгъуэлъхьэн | дыкъыщыхэмыгъуэлъхьэн | фыкъыщыхэмыгъуэлъхьэн | къыщыхэмыгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыхэгъуэлъхьэну | укъыщыхэгъуэлъхьэну | къыщыхэгъуэлъхьэну | дыкъыщыхэгъуэлъхьэну | фыкъыщыхэгъуэлъхьэну | къыщыхэгъуэлъхьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщыхэмыгъуэлъхьэну | укъыщыхэмыгъуэлъхьэну | къыщыхэмыгъуэлъхьэну | дыкъыщыхэмыгъуэлъхьэну | фыкъыщыхэмыгъуэлъхьэну | къыщыхэмыгъуэлъхьэну(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздыхэгъуалъхьэ | укъыздыхэгъуалъхьэ | къыздыхэгъуалъхьэ | дыкъыздыхэгъуалъхьэ | фыкъыздыхэгъуалъхьэ | къыздыхэгъуалъхьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздыхэмыгъуалъхьэ | укъыздыхэмыгъуалъхьэ | къыздыхэмыгъуалъхьэ | дыкъыздыхэмыгъуалъхьэ | фыкъыздыхэмыгъуалъхьэ | къыздыхэмыгъуалъхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздыхэгъуэлъхьа | укъыздыхэгъуэлъхьа | къыздыхэгъуэлъхьа | дыкъыздыхэгъуэлъхьа | фыкъыздыхэгъуэлъхьа | къыздыхэгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздыхэмыгъуэлъхьа | укъыздыхэмыгъуэлъхьа | къыздыхэмыгъуэлъхьа | дыкъыздыхэмыгъуэлъхьа | фыкъыздыхэмыгъуэлъхьа | къыздыхэмыгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздыхэгъуэлъхьэгъа | укъыздыхэгъуэлъхьэгъа | къыздыхэгъуэлъхьэгъа | дыкъыздыхэгъуэлъхьэгъа | фыкъыздыхэгъуэлъхьэгъа | къыздыхэгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздыхэмыгъуэлъхьэгъа | укъыздыхэмыгъуэлъхьэгъа | къыздыхэмыгъуэлъхьэгъа | дыкъыздыхэмыгъуэлъхьэгъа | фыкъыздыхэмыгъуэлъхьэгъа | къыздыхэмыгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздыхэгъуэлъхьэн | укъыздыхэгъуэлъхьэн | къыздыхэгъуэлъхьэн | дыкъыздыхэгъуэлъхьэн | фыкъыздыхэгъуэлъхьэн | къыздыхэгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздыхэмыгъуэлъхьэн | укъыздыхэмыгъуэлъхьэн | къыздыхэмыгъуэлъхьэн | дыкъыздыхэмыгъуэлъхьэн | фыкъыздыхэмыгъуэлъхьэн | къыздыхэмыгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздыхэгъуэлъхьэну | укъыздыхэгъуэлъхьэну | къыздыхэгъуэлъхьэну | дыкъыздыхэгъуэлъхьэну | фыкъыздыхэгъуэлъхьэну | къыздыхэгъуэлъхьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздыхэмыгъуэлъхьэну | укъыздыхэмыгъуэлъхьэну | къыздыхэмыгъуэлъхьэну | дыкъыздыхэмыгъуэлъхьэну | фыкъыздыхэмыгъуэлъхьэну | къыздыхэмыгъуэлъхьэну(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэгъуалъхьэ | укъыщӀыхэгъуалъхьэ | къыщӀыхэгъуалъхьэ | дыкъыщӀыхэгъуалъхьэ | фыкъыщӀыхэгъуалъхьэ | къыщӀыхэгъуалъхьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэмыгъуалъхьэ | укъыщӀыхэмыгъуалъхьэ | къыщӀыхэмыгъуалъхьэ | дыкъыщӀыхэмыгъуалъхьэ | фыкъыщӀыхэмыгъуалъхьэ | къыщӀыхэмыгъуалъхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэгъуэлъхьа | укъыщӀыхэгъуэлъхьа | къыщӀыхэгъуэлъхьа | дыкъыщӀыхэгъуэлъхьа | фыкъыщӀыхэгъуэлъхьа | къыщӀыхэгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьа | укъыщӀыхэмыгъуэлъхьа | къыщӀыхэмыгъуэлъхьа | дыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьа | фыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьа | къыщӀыхэмыгъуэлъхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэгъуэлъхьэгъа | укъыщӀыхэгъуэлъхьэгъа | къыщӀыхэгъуэлъхьэгъа | дыкъыщӀыхэгъуэлъхьэгъа | фыкъыщӀыхэгъуэлъхьэгъа | къыщӀыхэгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьэгъа | укъыщӀыхэмыгъуэлъхьэгъа | къыщӀыхэмыгъуэлъхьэгъа | дыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьэгъа | фыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьэгъа | къыщӀыхэмыгъуэлъхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэгъуэлъхьэн | укъыщӀыхэгъуэлъхьэн | къыщӀыхэгъуэлъхьэн | дыкъыщӀыхэгъуэлъхьэн | фыкъыщӀыхэгъуэлъхьэн | къыщӀыхэгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьэн | укъыщӀыхэмыгъуэлъхьэн | къыщӀыхэмыгъуэлъхьэн | дыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьэн | фыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьэн | къыщӀыхэмыгъуэлъхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэгъуэлъхьэну | укъыщӀыхэгъуэлъхьэну | къыщӀыхэгъуэлъхьэну | дыкъыщӀыхэгъуэлъхьэну | фыкъыщӀыхэгъуэлъхьэну | къыщӀыхэгъуэлъхьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьэну | укъыщӀыхэмыгъуэлъхьэну | къыщӀыхэмыгъуэлъхьэну | дыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьэну | фыкъыщӀыхэмыгъуэлъхьэну | къыщӀыхэмыгъуэлъхьэну(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыхэгъуалъхьэу | укъыхэгъуалъхьэу | къыхэгъуалъхьэу | дыкъыхэгъуалъхьэу | фыкъыхэгъуалъхьэу | къыхэгъуалъхьэ(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыхэмыгъуалъхьэу | укъыхэмыгъуалъхьэу | къыхэмыгъуалъхьэу | дыкъыхэмыгъуалъхьэу | фыкъыхэмыгъуалъхьэу | къыхэмыгъуалъхьэ(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыхэгъуэлъхьауэ | укъыхэгъуэлъхьауэ | къыхэгъуэлъхьауэ | дыкъыхэгъуэлъхьауэ | фыкъыхэгъуэлъхьауэ | къыхэгъуэлъхьауэ / къыхэгъуэлъхьа(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыхэмыгъуэлъхьауэ | укъыхэмыгъуэлъхьауэ | къыхэмыгъуэлъхьауэ | дыкъыхэмыгъуэлъхьауэ | фыкъыхэмыгъуэлъхьауэ | къыхэмыгъуэлъхьауэ(хэ) / къыхэмыгъуэлъхьа(хэ)у |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыкъыхэгъуалъхьэурэ | укъыхэгъуалъхьэурэ | къыхэгъуалъхьэурэ | дыкъыхэгъуалъхьэурэ | фыкъыхэгъуалъхьэурэ | къыхэгъуалъхьэ(хэ)урэ |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сыкъыхэмыгъуалъхьэурэ | укъыхэмыгъуалъхьэурэ | къыхэмыгъуалъхьэурэ | дыкъыхэмыгъуалъхьэурэ | фыкъыхэмыгъуалъхьэурэ | къыхэмыгъуалъхьэ(хэ)урэ |
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ |
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
|||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | сыкъыпхогъуалъхьэ | сыкъыхогъуалъхьэ | -- | сыкъыфхогъуалъхьэ | скъахогъуалъхьэ |
| уэ | укъысхогъуалъхьэ | -- | укъыхогъуалъхьэ | укъытхогъуалъхьэ | -- | укъахогъуалъхьэ |
| ар | къысхогъуалъхьэ | къыпхогъуалъхьэ | къыхогъуалъхьэ | къытхогъуалъхьэ | къыфхогъуалъхьэ | къахогъуалъхьэ |
| дэ | -- | дыкъыпхогъуалъхьэ | дыкъыхогъуалъхьэ | -- | дыкъыфхогъуалъхьэ | дыкъахогъуалъхьэ |
| фэ | фыкъысхогъуалъхьэ | -- | фыкъыхогъуалъхьэ | фыкъытхогъуалъхьэ | -- | фыкъахогъуалъхьэ |
| ахэр | къысхогъуалъхьэ(хэ) | къыпхогъуалъхьэ(хэ) | къыхогъуалъхьэ(хэ) | къытхогъуалъхьэ(хэ) | къыфхогъуалъхьэ(хэ) | къахогъуалъхьэ(хэ) |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [гъуалъхь]э | [гъуалъхь]эр | -- | [гъуалъхь]эхэр |
| Эргативнэ: | [гъуалъхь]э | [гъуалъхь]эм | -- | [гъуалъхь]эхэм |
| Послеложнэ: | [гъуалъхь]экӀэ | [гъуалъхь]эмкӀэ | [гъуалъхь]эхэкӀэ | [гъуалъхь]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [гъуалъхь]эуэ | [гъуалъхь]эрауэ | [гъуалъхь]эхэу | [гъуалъхь]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [гъуэлъхь]а | [гъуэлъхь]ар | -- | [гъуэлъхь]ахэр |
| Эргативнэ: | [гъуэлъхь]а | [гъуэлъхь]ам | -- | [гъуэлъхь]ахэм |
| Послеложнэ: | [гъуэлъхь]акӀэ | [гъуэлъхь]амкӀэ | [гъуэлъхь]ахэкӀэ | [гъуэлъхь]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [гъуэлъхь]ауэ | [гъуэлъхь]арауэ | [гъуэлъхь]ахэу | [гъуэлъхь]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [гъуэлъхь]эн | [гъуэлъхь]эныр | -- | [гъуэлъхь]энхэр |
| Эргативнэ: | [гъуэлъхь]эн | [гъуэлъхь]эным | -- | [гъуэлъхь]энхэм |
| Послеложнэ: | [гъуэлъхь]энкӀэ | [гъуэлъхь]энымкӀэ | [гъуэлъхь]энхэкӀэ | [гъуэлъхь]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [гъуэлъхь]эну | [гъуэлъхь]энырауэ | [гъуэлъхь]энхэу | [гъуэлъхь]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [гъуэлъхь]эну | [гъуэлъхь]энур | -- | [гъуэлъхь]энухэр |
| Эргативнэ: | [гъуэлъхь]эну | [гъуэлъхь]энум | -- | [гъуэлъхь]энухэм |
| Послеложнэ: | [гъуэлъхь]энукӀэ | [гъуэлъхь]энумкӀэ | [гъуэлъхь]энухэкӀэ | [гъуэлъхь]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [гъуэлъхь]энууэ | [гъуэлъхь]энурауэ | [гъуэлъхь]энухэу | [гъуэлъхь]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Щылъу зыгуэрым зыхэгъэзэгъэн, хэгъуэлъхьэн.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- къыхэгъуэлъхьэн: lie down swh
УРЫСЫБЗЭ
- къыхэгъуэлъхьэн: лечь куда-л.
БИБЛИОГРАФИЕ