къэджэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [qʹɐ'dᶎɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• къэ- + [дж] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "къэджэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	къэджэн
щымыӀэныгъэ:	къэмыджэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъэджэн	укъэджэн	къэджэн	дыкъэджэн	фыкъэджэн	къэджэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэн	укъэмыджэн	къэмыджэн	дыкъэмыджэн	фыкъэмыджэн	къэмыджэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	къаджэ!	фыкъаджэ!
щымыӀэныгъэ:	укъэмыджэ!	фыкъэмыджэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъреджэ	укъреджэ	къреджэ	дыкъреджэ	фыкъреджэ	къреджэ
щымыӀэныгъэ:	сыкъремыджэ	укъремыджэ	къремыджэ	дыкъремыджэ	фыкъремыджэ	къремыджэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъоджэ(р)	укъоджэ(р)	къоджэ(р)	дыкъоджэ(р)	фыкъоджэ(р)	къоджэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъаджэркъым	укъаджэркъым	къаджэркъым	дыкъаджэркъым	фыкъаджэркъым	къаджэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэрт	укъаджэрт	къаджэрт	дыкъаджэрт	фыкъаджэрт	къаджэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъаджэртэкъым	укъаджэртэкъым	къаджэртэкъым	дыкъаджэртэкъым	фыкъаджэртэкъым	къаджэ(хэ)ртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъэджащ	укъэджащ	къэджащ	дыкъэджащ	фыкъэджащ	къэджа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджакъым	укъэджакъым	къэджакъым	дыкъэджакъым	фыкъэджакъым	къэджа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъэджат	укъэджат	къэджат	дыкъэджат	фыкъэджат	къэджа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджатэкъым	укъэджатэкъым	къэджатэкъым	дыкъэджатэкъым	фыкъэджатэкъым	къэджа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъащ	укъэджэгъащ	къэджэгъащ	дыкъэджэгъащ	фыкъэджэгъащ	къэджэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъакъым	укъэджэгъакъым	къэджэгъакъым	дыкъэджэгъакъым	фыкъэджэгъакъым	къэджэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъат	укъэджэгъат	къэджэгъат	дыкъэджэгъат	фыкъэджэгъат	къэджэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъатэкъым	укъэджэгъатэкъым	къэджэгъатэкъым	дыкъэджэгъатэкъым	фыкъэджэгъатэкъым	къэджэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэщ	укъаджэщ	къаджэщ	дыкъаджэщ	фыкъаджэщ	къаджэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыкъаджэкъым	укъаджэкъым	къаджэкъым	дыкъаджэкъым	фыкъаджэкъым	къаджэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэт	укъаджэт	къаджэт	дыкъаджэт	фыкъаджэт	къаджэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыкъаджэтэкъым	укъаджэтэкъым	къаджэтэкъым	дыкъаджэтэкъым	фыкъаджэтэкъым	къаджэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнщ	укъэджэнщ	къэджэнщ	дыкъэджэнщ	фыкъэджэнщ	къэджэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэнкъым	укъэджэнкъым	къэджэнкъым	дыкъэджэнкъым	фыкъэджэнкъым	къэджэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнущ	укъэджэнущ	къэджэнущ	дыкъэджэнущ	фыкъэджэнущ	къэджэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэнукъым	укъэджэнукъым	къэджэнукъым	дыкъэджэнукъым	фыкъэджэнукъым	къэджэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэрэ	укъаджэрэ	къаджэрэ	дыкъаджэрэ	фыкъаджэрэ	къаджэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъаджэркъэ	укъаджэркъэ	къаджэркъэ	дыкъаджэркъэ	фыкъаджэркъэ	къаджэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэрт	укъаджэрт	къаджэрт	дыкъаджэрт	фыкъаджэрт	къаджэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъаджэртэкъэ	укъаджэртэкъэ	къаджэртэкъэ	дыкъаджэртэкъэ	фыкъаджэртэкъэ	къаджэ(хэ)ртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъэджа	укъэджа	къэджа	дыкъэджа	фыкъэджа	къэджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджакъэ	укъэджакъэ	къэджакъэ	дыкъэджакъэ	фыкъэджакъэ	къэджа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъэджат	укъэджат	къэджат	дыкъэджат	фыкъэджат	къэджа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджатэкъэ	укъэджатэкъэ	къэджатэкъэ	дыкъэджатэкъэ	фыкъэджатэкъэ	къэджа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъа	укъэджэгъа	къэджэгъа	дыкъэджэгъа	фыкъэджэгъа	къэджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъакъэ	укъэджэгъакъэ	къэджэгъакъэ	дыкъэджэгъакъэ	фыкъэджэгъакъэ	къэджэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъат	укъэджэгъат	къэджэгъат	дыкъэджэгъат	фыкъэджэгъат	къэджэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъатэкъэ	укъэджэгъатэкъэ	къэджэгъатэкъэ	дыкъэджэгъатэкъэ	фыкъэджэгъатэкъэ	къэджэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэ	укъаджэ	къаджэ	дыкъаджэ	фыкъаджэ	къаджэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыкъаджэкъэ	укъаджэкъэ	къаджэкъэ	дыкъаджэкъэ	фыкъаджэкъэ	къаджэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэт	укъаджэт	къаджэт	дыкъаджэт	фыкъаджэт	къаджэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыкъаджэтэкъэ	укъаджэтэкъэ	къаджэтэкъэ	дыкъаджэтэкъэ	фыкъаджэтэкъэ	къаджэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэн	укъэджэн	къэджэн	дыкъэджэн	фыкъэджэн	къэджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэнкъэ	укъэджэнкъэ	къэджэнкъэ	дыкъэджэнкъэ	фыкъэджэнкъэ	къэджэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэну	укъэджэну	къэджэну	дыкъэджэну	фыкъэджэну	къэджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэнукъэ	укъэджэнукъэ	къэджэнукъэ	дыкъэджэнукъэ	фыкъэджэнукъэ	къэджэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэмэ	укъаджэмэ	къаджэмэ	дыкъаджэмэ	фыкъаджэмэ	къаджэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэмэ	укъэмыджэмэ	къэмыджэмэ	дыкъэмыджэмэ	фыкъэмыджэмэ	къэмыджэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъэджамэ	укъэджамэ	къэджамэ	дыкъэджамэ	фыкъэджамэ	къэджа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджамэ	укъэмыджамэ	къэмыджамэ	дыкъэмыджамэ	фыкъэмыджамэ	мыджа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъамэ	укъэджэгъамэ	къэджэгъамэ	дыкъэджэгъамэ	фыкъэджэгъамэ	къэджэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэгъамэ	укъэмыджэгъамэ	къэмыджэгъамэ	дыкъэмыджэгъамэ	фыкъэмыджэгъамэ	къэмыджэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнмэ	укъэджэнмэ	къэджэнмэ	дыкъэджэнмэ	фыкъэджэнмэ	къэджэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэнмэ	укъэмыджэнмэ	къэмыджэнмэ	дыкъэмыджэнмэ	фыкъэмыджэнмэ	къэмыджэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнумэ	укъэджэнумэ	къэджэнумэ	дыкъэджэнумэ	фыкъэджэнумэ	къэджэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэнумэ	укъэмыджэнумэ	къэмыджэнумэ	дыкъэмыджэнумэ	фыкъэмыджэнумэ	къэмыджэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэтэмэ	укъаджэтэмэ	къаджэтэмэ	дыкъаджэтэмэ	фыкъаджэтэмэ	къаджэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэтэмэ	укъэмыджэтэмэ	къэмыджэтэмэ	дыкъэмыджэтэмэ	фыкъэмыджэтэмэ	къэмыджэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъэджатэмэ	укъэджатэмэ	къэджатэмэ	дыкъэджатэмэ	фыкъэджатэмэ	къэджа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджатэмэ	укъэмыджатэмэ	къэмыджатэмэ	дыкъэмыджатэмэ	фыкъэмыджатэмэ	къэмыджа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъатэмэ	укъэджэгъатэмэ	къэджэгъатэмэ	дыкъэджэгъатэмэ	фыкъэджэгъатэмэ	къэджэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэгъатэмэ	укъэмыджэгъатэмэ	къэмыджэгъатэмэ	дыкъэмыджэгъатэмэ	фыкъэмыджэгъатэмэ	къэмыджэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнтэмэ	укъэджэнтэмэ	къэджэнтэмэ	дыкъэджэнтэмэ	фыкъэджэнтэмэ	къэджэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэнтэмэ	укъэмыджэнтэмэ	къэмыджэнтэмэ	дыкъэмыджэнтэмэ	фыкъэмыджэнтэмэ	къэмыджэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнутэмэ	укъэджэнутэмэ	къэджэнутэмэ	дыкъэджэнутэмэ	фыкъэджэнутэмэ	къэджэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэнутэмэ	укъэмыджэнутэмэ	къэмыджэнутэмэ	дыкъэмыджэнутэмэ	фыкъэмыджэнутэмэ	къэмыджэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнт	укъэджэнт	къэджэнт	дыкъэджэнт	фыкъэджэнт	къэджэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэнтэкъым	укъэджэнтэкъым	къэджэнтэкъым	дыкъэджэнтэкъым	фыкъэджэнтэкъым	къэджэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнут	укъэджэнут	къэджэнут	дыкъэджэнут	фыкъэджэнут	къэджэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэджэнутэкъым	укъэджэнутэкъым	къэджэнутэкъым	дыкъэджэнутэкъым	фыкъэджэнутэкъым	къэджэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэми	укъаджэми	къаджэми	дыкъаджэми	фыкъаджэми	къаджэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэми	укъэмыджэми	къэмыджэми	дыкъэмыджэми	фыкъэмыджэми	къэмыджэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъэджами	укъэджами	къэджами	дыкъэджами	фыкъэджами	къэджа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджами	укъэмыджами	къэмыджами	дыкъэмыджами	фыкъэмыджами	къэмыджа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъами	укъэджэгъами	къэджэгъами	дыкъэджэгъами	фыкъэджэгъами	къэджэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэгъами	укъэмыджэгъами	къэмыджэгъами	дыкъэмыджэгъами	фыкъэмыджэгъами	къэмыджэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнми	укъэджэнми	къэджэнми	дыкъэджэнми	фыкъэджэнми	къэджэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэнми	укъэмыджэнми	къэмыджэнми	дыкъэмыджэнми	фыкъэмыджэнми	къэмыджэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнуми	укъэджэнуми	къэджэнуми	дыкъэджэнуми	фыкъэджэнуми	къэджэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэнуми	укъэмыджэнуми	къэмыджэнуми	дыкъэмыджэнуми	фыкъэмыджэнуми	къэмыджэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъаджэтэми	укъаджэтэми	къаджэтэми	дыкъаджэтэми	фыкъаджэтэми	къаджэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэтэми	укъэмыджэтэми	къэмыджэтэми	дыкъэмыджэтэми	фыкъэмыджэтэми	къэмыджэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъэджатэми	укъэджатэми	къэджатэми	дыкъэджатэми	фыкъэджатэми	къэджа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджатэми	укъэмыджатэми	къэмыджатэми	дыкъэмыджатэми	фыкъэмыджатэми	къэмыджа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъэджэгъатэми	укъэджэгъатэми	къэджэгъатэми	дыкъэджэгъатэми	фыкъэджэгъатэми	къэджэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэгъатэми	укъэмыджэгъатэми	къэмыджэгъатэми	дыкъэмыджэгъатэми	фыкъэмыджэгъатэми	къэмыджэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнтэми	укъэджэнтэми	къэджэнтэми	дыкъэджэнтэми	фыкъэджэнтэми	къэджэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэнтэми	укъэмыджэнтэми	къэмыджэнтэми	дыкъэмыджэнтэми	фыкъэмыджэнтэми	къэмыджэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъэджэнутэми	укъэджэнутэми	къэджэнутэми	дыкъэджэнутэми	фыкъэджэнутэми	къэджэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджэнутэми	укъэмыджэнутэми	къэмыджэнутэми	дыкъэмыджэнутэми	фыкъэмыджэнутэми	къэмыджэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъэджаи	укъэджаи	къэджаи	дыкъэджаи	фыкъэджаи	къэджаи
щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджаи	укъэмыджаи	къэмыджаи	дыкъэмыджаи	фыкъэмыджаи	къэмыджаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъэджащэрэт	укъэджащэрэт	къэджащэрэт	дыкъэджащэрэт	фыкъэджащэрэт	къэджащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сыкъэмыджащэрэт	укъэмыджащэрэт	къэмыджащэрэт	дыкъэмыджащэрэт	фыкъэмыджащэрэт	къэмыджащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнщ	укъэджагъэнщ	къэджагъэнщ	дыкъэджагъэнщ	фыкъэджагъэнщ	къэджагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнкъым	укъэджагъэнкъым	къэджагъэнкъым	дыкъэджагъэнкъым	фыкъэджагъэнкъым	къэджагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнт	укъэджагъэнт	къэджагъэнт	дыкъэджагъэнт	фыкъэджагъэнт	къэджагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнтэкъым	укъэджагъэнтэкъым	къэджагъэнтэкъым	дыкъэджагъэнтэкъым	фыкъэджагъэнтэкъым	къэджагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэн	укъэджагъэн	къэджагъэн	дыкъэджагъэн	фыкъэджагъэн	къэджагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнкъэ	укъэджагъэнкъэ	къэджагъэнкъэ	дыкъэджагъэнкъэ	фыкъэджагъэнкъэ	къэджагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнт	укъэджагъэнт	къэджагъэнт	дыкъэджагъэнт	фыкъэджагъэнт	къэджагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнтэкъэ	укъэджагъэнтэкъэ	къэджагъэнтэкъэ	дыкъэджагъэнтэкъэ	фыкъэджагъэнтэкъэ	къэджагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнущ	укъэджагъэнущ	къэджагъэнущ	дыкъэджагъэнущ	фыкъэджагъэнущ	къэджагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнукъым	укъэджагъэнукъым	къэджагъэнукъым	дыкъэджагъэнукъым	фыкъэджагъэнукъым	къэджагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнут	укъэджагъэнут	къэджагъэнут	дыкъэджагъэнут	фыкъэджагъэнут	къэджагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнутэкъым	укъэджагъэнутэкъым	къэджагъэнутэкъым	дыкъэджагъэнутэкъым	фыкъэджагъэнутэкъым	къэджагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэну	укъэджагъэну	къэджагъэну	дыкъэджагъэну	фыкъэджагъэну	къэджагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнукъэ	укъэджагъэнукъэ	къэджагъэнукъэ	дыкъэджагъэнукъэ	фыкъэджагъэнукъэ	къэджагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнут	укъэджагъэнут	къэджагъэнут	дыкъэджагъэнут	фыкъэджагъэнут	къэджагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъэджагъэнутэкъэ	укъэджагъэнутэкъэ	къэджагъэнутэкъэ	дыкъэджагъэнутэкъэ	фыкъэджагъэнутэкъэ	къэджагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъаджэ	укъаджэ	къаджэ	дыкъаджэ	фыкъаджэ	къаджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъэмыджэ	укъэмыджэ	къэмыджэ	дыкъэмыджэ	фыкъэмыджэ	къэмыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъэджа	укъэджа	къэджа	дыкъэджа	фыкъэджа	къэджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъэмыджа	укъэмыджа	къэмыджа	дыкъэмыджа	фыкъэмыджа	къэмыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъэджэгъа	укъэджэгъа	къэджэгъа	дыкъэджэгъа	фыкъэджэгъа	къэджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъэмыджэгъа	укъэмыджэгъа	къэмыджэгъа	дыкъэмыджэгъа	фыкъэмыджэгъа	къэмыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъэджэн	укъэджэн	къэджэн	дыкъэджэн	фыкъэджэн	къэджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъэмыджэн	укъэмыджэн	къэмыджэн	дыкъэмыджэн	фыкъэмыджэн	къэмыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъэджэну	укъэджэну	къэджэну	дыкъэджэну	фыкъэджэну	къэджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъэмыджэну	укъэмыджэну	къэмыджэну	дыкъэмыджэну	фыкъэмыджэну	къэмыджэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэрыджэ	укъызэрыджэ	къызэрыджэ	дыкъызэрыджэ	фыкъызэрыджэ	къызэрыджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэрымыджэ	укъызэрымыджэ	къызэрымыджэ	дыкъызэрымыджэ	фыкъызэрымыджэ	мыкъызэрыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэрыджа	укъызэрыджа	къызэрыджа	дыкъызэрыджа	фыкъызэрыджа	къызэрыджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэрымыджа	укъызэрымыджа	къызэрымыджа	дыкъызэрымыджа	фыкъызэрымыджа	къызэрымыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэрыджэгъа	укъызэрыджэгъа	къызэрыджэгъа	дыкъызэрыджэгъа	фыкъызэрыджэгъа	къызэрыджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэрымыджэгъа	укъызэрымыджэгъа	къызэрымыджэгъа	дыкъызэрымыджэгъа	фыкъызэрымыджэгъа	къызэрымыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэрыджэн	укъызэрыджэн	къызэрыджэн	дыкъызэрыджэн	фыкъызэрыджэн	къызэрыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэрымыджэн	укъызэрымыджэн	къызэрымыджэн	дыкъызэрымыджэн	фыкъызэрымыджэн	къызэрымыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъызэрыджэну	укъызэрыджэну	къызэрыджэну	дыкъызэрыджэну	фыкъызэрыджэну	къызэрыджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъызэрымыджэну	укъызэрымыджэну	къызэрымыджэну	дыкъызэрымыджэну	фыкъызэрымыджэну	къызэрымыджэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщыджэ	укъыщыджэ	къыщыджэ	дыкъыщыджэ	фыкъыщыджэ	къыщыджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщымыджэ	укъыщымыджэ	къыщымыджэ	дыкъыщымыджэ	фыкъыщымыджэ	къыщымыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщыджа	укъыщыджа	къыщыджа	дыкъыщыджа	фыкъыщыджа	къыщыджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщымыджа	укъыщымыджа	къыщымыджа	дыкъыщымыджа	фыкъыщымыджа	къыщымыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщыджэгъа	укъыщыджэгъа	къыщыджэгъа	дыкъыщыджэгъа	фыкъыщыджэгъа	къыщыджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщымыджэгъа	укъыщымыджэгъа	къыщымыджэгъа	дыкъыщымыджэгъа	фыкъыщымыджэгъа	къыщымыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщыджэн	укъыщыджэн	къыщыджэн	дыкъыщыджэн	фыкъыщыджэн	къыщыджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщымыджэн	укъыщымыджэн	къыщымыджэн	дыкъыщымыджэн	фыкъыщымыджэн	къыщымыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщыджэну	укъыщыджэну	къыщыджэну	дыкъыщыджэну	фыкъыщыджэну	къыщыджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщымыджэну	укъыщымыджэну	къыщымыджэну	дыкъыщымыджэну	фыкъыщымыджэну	къыщымыджэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздэджэ	укъыздэджэ	къыздэджэ	дыкъыздэджэ	фыкъыздэджэ	къыздэджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздэмыджэ	укъыздэмыджэ	къыздэмыджэ	дыкъыздэмыджэ	фыкъыздэмыджэ	къыздэмыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздэджа	укъыздэджа	къыздэджа	дыкъыздэджа	фыкъыздэджа	къыздэджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздэмыджа	укъыздэмыджа	къыздэмыджа	дыкъыздэмыджа	фыкъыздэмыджа	къыздэмыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздэджэгъа	укъыздэджэгъа	къыздэджэгъа	дыкъыздэджэгъа	фыкъыздэджэгъа	къыздэджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздэмыджэгъа	укъыздэмыджэгъа	къыздэмыджэгъа	дыкъыздэмыджэгъа	фыкъыздэмыджэгъа	къыздэмыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздэджэн	укъыздэджэн	къыздэджэн	дыкъыздэджэн	фыкъыздэджэн	къыздэджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздэмыджэн	укъыздэмыджэн	къыздэмыджэн	дыкъыздэмыджэн	фыкъыздэмыджэн	къыздэмыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыздэджэну	укъыздэджэну	къыздэджэну	дыкъыздэджэну	фыкъыздэджэну	къыздэджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыздэмыджэну	укъыздэмыджэну	къыздэмыджэну	дыкъыздэмыджэну	фыкъыздэмыджэну	къыздэмыджэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀэджэ	укъыщӀэджэ	къыщӀэджэ	дыкъыщӀэджэ	фыкъыщӀэджэ	къыщӀэджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀэмыджэ	укъыщӀэмыджэ	къыщӀэмыджэ	дыкъыщӀэмыджэ	фыкъыщӀэмыджэ	къыщӀэмыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀэджа	укъыщӀэджа	къыщӀэджа	дыкъыщӀэджа	фыкъыщӀэджа	къыщӀэджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀэмыджа	укъыщӀэмыджа	къыщӀэмыджа	дыкъыщӀэмыджа	фыкъыщӀэмыджа	къыщӀэмыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀэджэгъа	укъыщӀэджэгъа	къыщӀэджэгъа	дыкъыщӀэджэгъа	фыкъыщӀэджэгъа	къыщӀэджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀэмыджэгъа	укъыщӀэмыджэгъа	къыщӀэмыджэгъа	дыкъыщӀэмыджэгъа	фыкъыщӀэмыджэгъа	къыщӀэмыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀэджэн	укъыщӀэджэн	къыщӀэджэн	дыкъыщӀэджэн	фыкъыщӀэджэн	къыщӀэджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀэмыджэн	укъыщӀэмыджэн	къыщӀэмыджэн	дыкъыщӀэмыджэн	фыкъыщӀэмыджэн	къыщӀэмыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыкъыщӀэджэну	укъыщӀэджэну	къыщӀэджэну	дыкъыщӀэджэну	фыкъыщӀэджэну	къыщӀэджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъыщӀэмыджэну	укъыщӀэмыджэну	къыщӀэмыджэну	дыкъыщӀэмыджэну	фыкъыщӀэмыджэну	къыщӀэмыджэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъаджэу	укъаджэу	къаджэу	дыкъаджэу	фыкъаджэу	къаджэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъэмыджэу	укъэмыджэу	къэмыджэу	дыкъэмыджэу	фыкъэмыджэу	къэмыджэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъэджауэ	укъэджауэ	къэджауэ	дыкъэджауэ	фыкъэджауэ	къэджауэ / къэджа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкъэмыджауэ	укъэмыджауэ	къэмыджауэ	дыкъэмыджауэ	фыкъэмыджауэ	къэмыджауэ(хэ) / къэмыджа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыкъаджэурэ	укъаджэурэ	къаджэурэ	дыкъаджэурэ	фыкъаджэурэ	къаджэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сыкъэмыджэурэ	укъэмыджэурэ	къэмыджэурэ	дыкъэмыджэурэ	фыкъэмыджэурэ	къэмыджэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]э	[дж]эр	--	[дж]эхэр
Эргативнэ:	[дж]э	[дж]эм	--	[дж]эхэм
Послеложнэ:	[дж]экӀэ	[дж]эмкӀэ	[дж]эхэкӀэ	[дж]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[дж]эуэ	[дж]эрауэ	[дж]эхэу	[дж]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]а	[дж]ар	--	[дж]ахэр
Эргативнэ:	[дж]а	[дж]ам	--	[дж]ахэм
Послеложнэ:	[дж]акӀэ	[дж]амкӀэ	[дж]ахэкӀэ	[дж]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[дж]ауэ	[дж]арауэ	[дж]ахэу	[дж]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]эн	[дж]эныр	--	[дж]энхэр
Эргативнэ:	[дж]эн	[дж]эным	--	[дж]энхэм
Послеложнэ:	[дж]энкӀэ	[дж]энымкӀэ	[дж]энхэкӀэ	[дж]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[дж]эну	[дж]энырауэ	[дж]энхэу	[дж]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]эну	[дж]энур	--	[дж]энухэр
Эргативнэ:	[дж]эну	[дж]энум	--	[дж]энухэм
Послеложнэ:	[дж]энукӀэ	[дж]энумкӀэ	[дж]энухэкӀэ	[дж]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[дж]энууэ	[дж]энурауэ	[дж]энухэу	[дж]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. КъэкӀиин, зыгуэрым и цӀэр жыпӀэурэ укъегуоун.
2. Макъ къэгъэӀун (языныкъуэ псэущхьэхэм хужаӀэ).
3. Къыхуеджэн, къыхузэщӀэгъэтэджэн.

ЩАПХЪЭХЭР

• [Къущхьэ Жамбот:] — Лъхукъуэщауэ къаджэмэ, сыт напэр сиӀэу сыӀуплъэжыну. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

• Хэкур къывэджэмэ хьэзыру, Къэбэрдей щӀалэхэ, жевгъыӀэ. ПащӀэ Бэчмырзэ

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Блэр къоджэ.
• Жьындур къоджэ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• къэджэн: 1. call out to, summon sb from swh 2. produce its normal sound (about certain animals) 3. call on, summon or invoke sb to do sth
• Блэр къоджэ: the snake is hissing
• Жьындур къоджэ: the owl is hooting

УРЫСЫБЗЭ

• къэджэн: 1. окликнуть, позвать кого-л. откуда-л. 2. издавать характерный звук (о некоторых животных) 3. бросить клич, призвать к чему-л.
• Блэр къоджэ: змея шипит
• Жьындур къоджэ: сова ухает

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын