пкӏэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [pʹtʹʂɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [пкӀ] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "пкӏэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	пкӀэн
щымыӀэныгъэ:	мыпкӀэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпкӀэн	упкӀэн	пкӀэн	дыпкӀэн	фыпкӀэн	пкӀэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэн	умыпкӀэн	мыпкӀэн	дымыпкӀэн	фымыпкӀэн	мыпкӀэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	пкӀэ!	фыпкӀэ!
щымыӀэныгъэ:	умыпкӀэ!	фымыпкӀэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срепкӀэ	урепкӀэ	ирепкӀэ	дрепкӀэ	фрепкӀэ	ирепкӀэ
щымыӀэныгъэ:	сремыпкӀэ	уремыпкӀэ	иремыпкӀэ	дремыпкӀэ	фремыпкӀэ	иремыпкӀэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сопкӀэ(р)	уопкӀэ(р)	мапкӀэ(р)	допкӀэ(р)	фопкӀэ(р)	мапкӀэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэркъым	упкӀэркъым	пкӀэркъым	дыпкӀэркъым	фыпкӀэркъым	пкӀэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэрт	упкӀэрт	пкӀэрт	дыпкӀэрт	фыпкӀэрт	пкӀэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэртэкъым	упкӀэртэкъым	пкӀэртэкъым	дыпкӀэртэкъым	фыпкӀэртэкъым	пкӀэ(хэ)ртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀащ	упкӀащ	пкӀащ	дыпкӀащ	фыпкӀащ	пкӀа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀакъым	упкӀакъым	пкӀакъым	дыпкӀакъым	фыпкӀакъым	пкӀа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀат	упкӀат	пкӀат	дыпкӀат	фыпкӀат	пкӀа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀатэкъым	упкӀатэкъым	пкӀатэкъым	дыпкӀатэкъым	фыпкӀатэкъым	пкӀа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъащ	упкӀэгъащ	пкӀэгъащ	дыпкӀэгъащ	фыпкӀэгъащ	пкӀэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъакъым	упкӀэгъакъым	пкӀэгъакъым	дыпкӀэгъакъым	фыпкӀэгъакъым	пкӀэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъат	упкӀэгъат	пкӀэгъат	дыпкӀэгъат	фыпкӀэгъат	пкӀэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъатэкъым	упкӀэгъатэкъым	пкӀэгъатэкъым	дыпкӀэгъатэкъым	фыпкӀэгъатэкъым	пкӀэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэщ	упкӀэщ	пкӀэщ	дыпкӀэщ	фыпкӀэщ	пкӀэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэкъым	упкӀэкъым	пкӀэкъым	дыпкӀэкъым	фыпкӀэкъым	пкӀэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэт	упкӀэт	пкӀэт	дыпкӀэт	фыпкӀэт	пкӀэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэтэкъым	упкӀэтэкъым	пкӀэтэкъым	дыпкӀэтэкъым	фыпкӀэтэкъым	пкӀэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнщ	упкӀэнщ	пкӀэнщ	дыпкӀэнщ	фыпкӀэнщ	пкӀэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэнкъым	упкӀэнкъым	пкӀэнкъым	дыпкӀэнкъым	фыпкӀэнкъым	пкӀэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнущ	упкӀэнущ	пкӀэнущ	дыпкӀэнущ	фыпкӀэнущ	пкӀэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэнукъым	упкӀэнукъым	пкӀэнукъым	дыпкӀэнукъым	фыпкӀэнукъым	пкӀэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэрэ	упкӀэрэ	пкӀэрэ	дыпкӀэрэ	фыпкӀэрэ	пкӀэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэркъэ	упкӀэркъэ	пкӀэркъэ	дыпкӀэркъэ	фыпкӀэркъэ	пкӀэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэрт	упкӀэрт	пкӀэрт	дыпкӀэрт	фыпкӀэрт	пкӀэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэртэкъэ	упкӀэртэкъэ	пкӀэртэкъэ	дыпкӀэртэкъэ	фыпкӀэртэкъэ	пкӀэ(хэ)ртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀа	упкӀа	пкӀа	дыпкӀа	фыпкӀа	пкӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀакъэ	упкӀакъэ	пкӀакъэ	дыпкӀакъэ	фыпкӀакъэ	пкӀа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀат	упкӀат	пкӀат	дыпкӀат	фыпкӀат	пкӀа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀатэкъэ	упкӀатэкъэ	пкӀатэкъэ	дыпкӀатэкъэ	фыпкӀатэкъэ	пкӀа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъа	упкӀэгъа	пкӀэгъа	дыпкӀэгъа	фыпкӀэгъа	пкӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъакъэ	упкӀэгъакъэ	пкӀэгъакъэ	дыпкӀэгъакъэ	фыпкӀэгъакъэ	пкӀэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъат	упкӀэгъат	пкӀэгъат	дыпкӀэгъат	фыпкӀэгъат	пкӀэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъатэкъэ	упкӀэгъатэкъэ	пкӀэгъатэкъэ	дыпкӀэгъатэкъэ	фыпкӀэгъатэкъэ	пкӀэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэ	упкӀэ	пкӀэ	дыпкӀэ	фыпкӀэ	пкӀэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэкъэ	упкӀэкъэ	пкӀэкъэ	дыпкӀэкъэ	фыпкӀэкъэ	пкӀэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэт	упкӀэт	пкӀэт	дыпкӀэт	фыпкӀэт	пкӀэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэтэкъэ	упкӀэтэкъэ	пкӀэтэкъэ	дыпкӀэтэкъэ	фыпкӀэтэкъэ	пкӀэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэн	упкӀэн	пкӀэн	дыпкӀэн	фыпкӀэн	пкӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэнкъэ	упкӀэнкъэ	пкӀэнкъэ	дыпкӀэнкъэ	фыпкӀэнкъэ	пкӀэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэну	упкӀэну	пкӀэну	дыпкӀэну	фыпкӀэну	пкӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэнукъэ	упкӀэнукъэ	пкӀэнукъэ	дыпкӀэнукъэ	фыпкӀэнукъэ	пкӀэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэмэ	упкӀэмэ	пкӀэмэ	дыпкӀэмэ	фыпкӀэмэ	пкӀэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэмэ	умыпкӀэмэ	мыпкӀэмэ	дымыпкӀэмэ	фымыпкӀэмэ	мыпкӀэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀамэ	упкӀамэ	пкӀамэ	дыпкӀамэ	фыпкӀамэ	пкӀа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀамэ	умыпкӀамэ	мыпкӀамэ	дымыпкӀамэ	фымыпкӀамэ	мыпкӀа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъамэ	упкӀэгъамэ	пкӀэгъамэ	дыпкӀэгъамэ	фыпкӀэгъамэ	пкӀэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэгъамэ	умыпкӀэгъамэ	мыпкӀэгъамэ	дымыпкӀэгъамэ	фымыпкӀэгъамэ	мыпкӀэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнмэ	упкӀэнмэ	пкӀэнмэ	дыпкӀэнмэ	фыпкӀэнмэ	пкӀэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэнмэ	умыпкӀэнмэ	мыпкӀэнмэ	дымыпкӀэнмэ	фымыпкӀэнмэ	мыпкӀэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнумэ	упкӀэнумэ	пкӀэнумэ	дыпкӀэнумэ	фыпкӀэнумэ	пкӀэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэнумэ	умыпкӀэнумэ	мыпкӀэнумэ	дымыпкӀэнумэ	фымыпкӀэнумэ	мыпкӀэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэтэмэ	упкӀэтэмэ	пкӀэтэмэ	дыпкӀэтэмэ	фыпкӀэтэмэ	пкӀэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэтэмэ	умыпкӀэтэмэ	мыпкӀэтэмэ	дымыпкӀэтэмэ	фымыпкӀэтэмэ	мыпкӀэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀатэмэ	упкӀатэмэ	пкӀатэмэ	дыпкӀатэмэ	фыпкӀатэмэ	пкӀа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀатэмэ	умыпкӀатэмэ	мыпкӀатэмэ	дымыпкӀатэмэ	фымыпкӀатэмэ	мыпкӀа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъатэмэ	упкӀэгъатэмэ	пкӀэгъатэмэ	дыпкӀэгъатэмэ	фыпкӀэгъатэмэ	пкӀэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэгъатэмэ	умыпкӀэгъатэмэ	мыпкӀэгъатэмэ	дымыпкӀэгъатэмэ	фымыпкӀэгъатэмэ	мыпкӀэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнтэмэ	упкӀэнтэмэ	пкӀэнтэмэ	дыпкӀэнтэмэ	фыпкӀэнтэмэ	пкӀэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэнтэмэ	умыпкӀэнтэмэ	мыпкӀэнтэмэ	дымыпкӀэнтэмэ	фымыпкӀэнтэмэ	мыпкӀэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнутэмэ	упкӀэнутэмэ	пкӀэнутэмэ	дыпкӀэнутэмэ	фыпкӀэнутэмэ	пкӀэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэнутэмэ	умыпкӀэнутэмэ	мыпкӀэнутэмэ	дымыпкӀэнутэмэ	фымыпкӀэнутэмэ	мыпкӀэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнт	упкӀэнт	пкӀэнт	дыпкӀэнт	фыпкӀэнт	пкӀэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэнтэкъым	упкӀэнтэкъым	пкӀэнтэкъым	дыпкӀэнтэкъым	фыпкӀэнтэкъым	пкӀэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнут	упкӀэнут	пкӀэнут	дыпкӀэнут	фыпкӀэнут	пкӀэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпкӀэнутэкъым	упкӀэнутэкъым	пкӀэнутэкъым	дыпкӀэнутэкъым	фыпкӀэнутэкъым	пкӀэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэми	упкӀэми	пкӀэми	дыпкӀэми	фыпкӀэми	пкӀэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэми	умыпкӀэми	мыпкӀэми	дымыпкӀэми	фымыпкӀэми	мыпкӀэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀами	упкӀами	пкӀами	дыпкӀами	фыпкӀами	пкӀа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀами	умыпкӀами	мыпкӀами	дымыпкӀами	фымыпкӀами	мыпкӀа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъами	упкӀэгъами	пкӀэгъами	дыпкӀэгъами	фыпкӀэгъами	пкӀэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэгъами	умыпкӀэгъами	мыпкӀэгъами	дымыпкӀэгъами	фымыпкӀэгъами	мыпкӀэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнми	упкӀэнми	пкӀэнми	дыпкӀэнми	фыпкӀэнми	пкӀэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэнми	умыпкӀэнми	мыпкӀэнми	дымыпкӀэнми	фымыпкӀэнми	мыпкӀэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнуми	упкӀэнуми	пкӀэнуми	дыпкӀэнуми	фыпкӀэнуми	пкӀэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэнуми	умыпкӀэнуми	мыпкӀэнуми	дымыпкӀэнуми	фымыпкӀэнуми	мыпкӀэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэтэми	упкӀэтэми	пкӀэтэми	дыпкӀэтэми	фыпкӀэтэми	пкӀэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэтэми	умыпкӀэтэми	мыпкӀэтэми	дымыпкӀэтэми	фымыпкӀэтэми	мыпкӀэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпкӀатэми	упкӀатэми	пкӀатэми	дыпкӀатэми	фыпкӀатэми	пкӀа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀатэми	умыпкӀатэми	мыпкӀатэми	дымыпкӀатэми	фымыпкӀатэми	мыпкӀа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпкӀэгъатэми	упкӀэгъатэми	пкӀэгъатэми	дыпкӀэгъатэми	фыпкӀэгъатэми	пкӀэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэгъатэми	умыпкӀэгъатэми	мыпкӀэгъатэми	дымыпкӀэгъатэми	фымыпкӀэгъатэми	мыпкӀэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнтэми	упкӀэнтэми	пкӀэнтэми	дыпкӀэнтэми	фыпкӀэнтэми	пкӀэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэнтэми	умыпкӀэнтэми	мыпкӀэнтэми	дымыпкӀэнтэми	фымыпкӀэнтэми	мыпкӀэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпкӀэнутэми	упкӀэнутэми	пкӀэнутэми	дыпкӀэнутэми	фыпкӀэнутэми	пкӀэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀэнутэми	умыпкӀэнутэми	мыпкӀэнутэми	дымыпкӀэнутэми	фымыпкӀэнутэми	мыпкӀэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпкӀаи	упкӀаи	пкӀаи	дыпкӀаи	фыпкӀаи	пкӀаи
щымыӀэныгъэ:	сыпкӀакъыми	упкӀакъыми	пкӀакъыми	дыпкӀакъыми	фыпкӀакъыми	пкӀакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпкӀащэрэт	упкӀащэрэт	пкӀащэрэт	дыпкӀащэрэт	фыпкӀащэрэт	пкӀащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыпкӀащэрэт	умыпкӀащэрэт	мыпкӀащэрэт	дымыпкӀащэрэт	фымыпкӀащэрэт	мыпкӀащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнщ	упкӀагъэнщ	пкӀагъэнщ	дыпкӀагъэнщ	фыпкӀагъэнщ	пкӀагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнкъым	упкӀагъэнкъым	пкӀагъэнкъым	дыпкӀагъэнкъым	фыпкӀагъэнкъым	пкӀагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнт	упкӀагъэнт	пкӀагъэнт	дыпкӀагъэнт	фыпкӀагъэнт	пкӀагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнтэкъым	упкӀагъэнтэкъым	пкӀагъэнтэкъым	дыпкӀагъэнтэкъым	фыпкӀагъэнтэкъым	пкӀагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэн	упкӀагъэн	пкӀагъэн	дыпкӀагъэн	фыпкӀагъэн	пкӀагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнкъэ	упкӀагъэнкъэ	пкӀагъэнкъэ	дыпкӀагъэнкъэ	фыпкӀагъэнкъэ	пкӀагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнт	упкӀагъэнт	пкӀагъэнт	дыпкӀагъэнт	фыпкӀагъэнт	пкӀагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнтэкъэ	упкӀагъэнтэкъэ	пкӀагъэнтэкъэ	дыпкӀагъэнтэкъэ	фыпкӀагъэнтэкъэ	пкӀагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнущ	упкӀагъэнущ	пкӀагъэнущ	дыпкӀагъэнущ	фыпкӀагъэнущ	пкӀагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнукъым	упкӀагъэнукъым	пкӀагъэнукъым	дыпкӀагъэнукъым	фыпкӀагъэнукъым	пкӀагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнут	упкӀагъэнут	пкӀагъэнут	дыпкӀагъэнут	фыпкӀагъэнут	пкӀагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнутэкъым	упкӀагъэнутэкъым	пкӀагъэнутэкъым	дыпкӀагъэнутэкъым	фыпкӀагъэнутэкъым	пкӀагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэну	упкӀагъэну	пкӀагъэну	дыпкӀагъэну	фыпкӀагъэну	пкӀагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнукъэ	упкӀагъэнукъэ	пкӀагъэнукъэ	дыпкӀагъэнукъэ	фыпкӀагъэнукъэ	пкӀагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнут	упкӀагъэнут	пкӀагъэнут	дыпкӀагъэнут	фыпкӀагъэнут	пкӀагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпкӀагъэнутэкъэ	упкӀагъэнутэкъэ	пкӀагъэнутэкъэ	дыпкӀагъэнутэкъэ	фыпкӀагъэнутэкъэ	пкӀагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпкӀэ	упкӀэ	пкӀэ	дыпкӀэ	фыпкӀэ	пкӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпкӀэ	умыпкӀэ	мыпкӀэ	дымыпкӀэ	фымыпкӀэ	мыпкӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпкӀа	упкӀа	пкӀа	дыпкӀа	фыпкӀа	пкӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпкӀа	умыпкӀа	мыпкӀа	дымыпкӀа	фымыпкӀа	мыпкӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпкӀэгъа	упкӀэгъа	пкӀэгъа	дыпкӀэгъа	фыпкӀэгъа	пкӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпкӀэгъа	умыпкӀэгъа	мыпкӀэгъа	дымыпкӀэгъа	фымыпкӀэгъа	мыпкӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпкӀэн	упкӀэн	пкӀэн	дыпкӀэн	фыпкӀэн	пкӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпкӀэн	умыпкӀэн	мыпкӀэн	дымыпкӀэн	фымыпкӀэн	мыпкӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпкӀэну	упкӀэну	пкӀэну	дыпкӀэну	фыпкӀэну	пкӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпкӀэну	умыпкӀэну	мыпкӀэну	дымыпкӀэну	фымыпкӀэну	мыпкӀэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпкӀэ	узэрыпкӀэ	зэрыпкӀэ	дызэрыпкӀэ	фызэрыпкӀэ	зэрыпкӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпкӀэ	узэрымыпкӀэ	зэрымыпкӀэ	дызэрымыпкӀэ	фызэрымыпкӀэ	мызэрыпкӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпкӀа	узэрыпкӀа	зэрыпкӀа	дызэрыпкӀа	фызэрыпкӀа	зэрыпкӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпкӀа	узэрымыпкӀа	зэрымыпкӀа	дызэрымыпкӀа	фызэрымыпкӀа	зэрымыпкӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпкӀэгъа	узэрыпкӀэгъа	зэрыпкӀэгъа	дызэрыпкӀэгъа	фызэрыпкӀэгъа	зэрыпкӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпкӀэгъа	узэрымыпкӀэгъа	зэрымыпкӀэгъа	дызэрымыпкӀэгъа	фызэрымыпкӀэгъа	зэрымыпкӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпкӀэн	узэрыпкӀэн	зэрыпкӀэн	дызэрыпкӀэн	фызэрыпкӀэн	зэрыпкӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпкӀэн	узэрымыпкӀэн	зэрымыпкӀэн	дызэрымыпкӀэн	фызэрымыпкӀэн	зэрымыпкӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпкӀэну	узэрыпкӀэну	зэрыпкӀэну	дызэрыпкӀэну	фызэрыпкӀэну	зэрыпкӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпкӀэну	узэрымыпкӀэну	зэрымыпкӀэну	дызэрымыпкӀэну	фызэрымыпкӀэну	зэрымыпкӀэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпкӀэ	ущыпкӀэ	щыпкӀэ	дыщыпкӀэ	фыщыпкӀэ	щыпкӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпкӀэ	ущымыпкӀэ	щымыпкӀэ	дыщымыпкӀэ	фыщымыпкӀэ	щымыпкӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпкӀа	ущыпкӀа	щыпкӀа	дыщыпкӀа	фыщыпкӀа	щыпкӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпкӀа	ущымыпкӀа	щымыпкӀа	дыщымыпкӀа	фыщымыпкӀа	щымыпкӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпкӀэгъа	ущыпкӀэгъа	щыпкӀэгъа	дыщыпкӀэгъа	фыщыпкӀэгъа	щыпкӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпкӀэгъа	ущымыпкӀэгъа	щымыпкӀэгъа	дыщымыпкӀэгъа	фыщымыпкӀэгъа	щымыпкӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпкӀэн	ущыпкӀэн	щыпкӀэн	дыщыпкӀэн	фыщыпкӀэн	щыпкӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпкӀэн	ущымыпкӀэн	щымыпкӀэн	дыщымыпкӀэн	фыщымыпкӀэн	щымыпкӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпкӀэну	ущыпкӀэну	щыпкӀэну	дыщыпкӀэну	фыщыпкӀэну	щыпкӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпкӀэну	ущымыпкӀэну	щымыпкӀэну	дыщымыпкӀэну	фыщымыпкӀэну	щымыпкӀэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпкӀэ	уздэпкӀэ	здэпкӀэ	дыздэпкӀэ	фыздэпкӀэ	здэпкӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпкӀэ	уздэмыпкӀэ	здэмыпкӀэ	дыздэмыпкӀэ	фыздэмыпкӀэ	здэмыпкӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпкӀа	уздэпкӀа	здэпкӀа	дыздэпкӀа	фыздэпкӀа	здэпкӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпкӀа	уздэмыпкӀа	здэмыпкӀа	дыздэмыпкӀа	фыздэмыпкӀа	здэмыпкӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпкӀэгъа	уздэпкӀэгъа	здэпкӀэгъа	дыздэпкӀэгъа	фыздэпкӀэгъа	здэпкӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпкӀэгъа	уздэмыпкӀэгъа	здэмыпкӀэгъа	дыздэмыпкӀэгъа	фыздэмыпкӀэгъа	здэмыпкӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпкӀэн	уздэпкӀэн	здэпкӀэн	дыздэпкӀэн	фыздэпкӀэн	здэпкӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпкӀэн	уздэмыпкӀэн	здэмыпкӀэн	дыздэмыпкӀэн	фыздэмыпкӀэн	здэмыпкӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпкӀэну	уздэпкӀэну	здэпкӀэну	дыздэпкӀэну	фыздэпкӀэну	здэпкӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпкӀэну	уздэмыпкӀэну	здэмыпкӀэну	дыздэмыпкӀэну	фыздэмыпкӀэну	здэмыпкӀэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпкӀэ	ущӀэпкӀэ	щӀэпкӀэ	дыщӀэпкӀэ	фыщӀэпкӀэ	щӀэпкӀэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпкӀэ	ущӀэмыпкӀэ	щӀэмыпкӀэ	дыщӀэмыпкӀэ	фыщӀэмыпкӀэ	щӀэмыпкӀэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпкӀа	ущӀэпкӀа	щӀэпкӀа	дыщӀэпкӀа	фыщӀэпкӀа	щӀэпкӀа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпкӀа	ущӀэмыпкӀа	щӀэмыпкӀа	дыщӀэмыпкӀа	фыщӀэмыпкӀа	щӀэмыпкӀа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпкӀэгъа	ущӀэпкӀэгъа	щӀэпкӀэгъа	дыщӀэпкӀэгъа	фыщӀэпкӀэгъа	щӀэпкӀэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпкӀэгъа	ущӀэмыпкӀэгъа	щӀэмыпкӀэгъа	дыщӀэмыпкӀэгъа	фыщӀэмыпкӀэгъа	щӀэмыпкӀэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпкӀэн	ущӀэпкӀэн	щӀэпкӀэн	дыщӀэпкӀэн	фыщӀэпкӀэн	щӀэпкӀэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпкӀэн	ущӀэмыпкӀэн	щӀэмыпкӀэн	дыщӀэмыпкӀэн	фыщӀэмыпкӀэн	щӀэмыпкӀэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпкӀэну	ущӀэпкӀэну	щӀэпкӀэну	дыщӀэпкӀэну	фыщӀэпкӀэну	щӀэпкӀэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпкӀэну	ущӀэмыпкӀэну	щӀэмыпкӀэну	дыщӀэмыпкӀэну	фыщӀэмыпкӀэну	щӀэмыпкӀэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпкӀэуэ	упкӀэуэ	пкӀэуэ	дыпкӀэуэ	фыпкӀэуэ	пкӀэуэ / пкӀэхэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпкӀэуэ	умыпкӀэуэ	мыпкӀэуэ	дымыпкӀэуэ	фымыпкӀэуэ	мыпкӀэуэ / мыпкӀэхэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпкӀауэ	упкӀауэ	пкӀауэ	дыпкӀауэ	фыпкӀауэ	пкӀауэ / пкӀа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпкӀауэ	умыпкӀауэ	мыпкӀауэ	дымыпкӀауэ	фымыпкӀауэ	мыпкӀауэ(хэ) / мыпкӀа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыпкӀэурэ	упкӀэурэ	пкӀэурэ	дыпкӀэурэ	фыпкӀэурэ	пкӀэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыпкӀэурэ	умыпкӀэурэ	мыпкӀэурэ	дымыпкӀэурэ	фымыпкӀэурэ	мыпкӀэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пкӀ]э	[пкӀ]эр	--	[пкӀ]эхэр
Эргативнэ:	[пкӀ]э	[пкӀ]эм	--	[пкӀ]эхэм
Послеложнэ:	[пкӀ]экӀэ	[пкӀ]эмкӀэ	[пкӀ]эхэкӀэ	[пкӀ]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пкӀ]эуэ	[пкӀ]эрауэ	[пкӀ]эхэу	[пкӀ]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пкӀ]а	[пкӀ]ар	--	[пкӀ]ахэр
Эргативнэ:	[пкӀ]а	[пкӀ]ам	--	[пкӀ]ахэм
Послеложнэ:	[пкӀ]акӀэ	[пкӀ]амкӀэ	[пкӀ]ахэкӀэ	[пкӀ]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пкӀ]ауэ	[пкӀ]арауэ	[пкӀ]ахэу	[пкӀ]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пкӀ]эн	[пкӀ]эныр	--	[пкӀ]энхэр
Эргативнэ:	[пкӀ]эн	[пкӀ]эным	--	[пкӀ]энхэм
Послеложнэ:	[пкӀ]энкӀэ	[пкӀ]энымкӀэ	[пкӀ]энхэкӀэ	[пкӀ]энхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пкӀ]эну	[пкӀ]энырауэ	[пкӀ]энхэу	[пкӀ]энхэрауэ

		-энж-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пкӀ]эну	[пкӀ]энур	--	[пкӀ]энухэр
Эргативнэ:	[пкӀ]эну	[пкӀ]энум	--	[пкӀ]энухэм
Послеложнэ:	[пкӀ]энукӀэ	[пкӀ]энумкӀэ	[пкӀ]энухэкӀэ	[пкӀ]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пкӀ]энууэ	[пкӀ]энурауэ	[пкӀ]энухэу	[пкӀ]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Лъакъуэхэр зэуэ ухущӀэрыуэу щӀым къытепчу псынщӀэу зыдзын; лъэн.

ЩАПХЪЭХЭР

• Нартхэ ди Бэдынокъуэ зегъазэ, зреч, Зэ пкӀэмэ, зэ малъэ, Зэ лъэмэ, плъагъужыркъым. Нартхэр

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 92
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Ар мапкӀэ, малъэ.	Она прыгает и скачет.	It jumps and springs.
		нап. 99
Ар пкӀэурэ мажэ.	Он подпрыгивая бегает.	It hops as it runs.
ТхьэкӀумэкӀыхьыр мапкӀэ.	Заяц скачет.	The hare hops.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• пкӏэн: jump, spring, hop, leap

УРЫСЫБЗЭ

• пкӏэн: прыгать

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын