псэхун

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [psɐ'xʷǝn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[пс] + -э + [ху] + -ы + -н

СПРЯЖЕНЭ[зэгъэзэхуэжын]

Глагол лъэмыӏэс "псэхун"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	псэхужын
щымыӀэныгъэ:	мыпсэхужын

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпсэхужын	упсэхужын	псэхужын	дыпсэхужын	фыпсэхужын	псэхужын(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужын	умыпсэхужын	мыпсэхужын	дымыпсэхужын	фымыпсэхужын	мыпсэхужын(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	псэхуж!	фыпсэхуж!
щымыӀэныгъэ:	умыпсэхуж!	фымыпсэхуж!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срепсэхуж	урепсэхуж	ирепсэхуж	дрепсэхуж	фрепсэхуж	ирепсэхуж
щымыӀэныгъэ:	сремыпсэхуж	уремыпсэхуж	иремыпсэхуж	дремыпсэхуж	фремыпсэхуж	иремыпсэхуж

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сопсэхуж(ыр)	уопсэхуж(ыр)	мэпсэхуж(ыр)	допсэхуж(ыр)	фопсэхуж(ыр)	мэпсэхуж(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужыркъым	упсэхужыркъым	псэхужыркъым	дыпсэхужыркъым	фыпсэхужыркъым	псэхужы(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхуж(ыр)т	упсэхуж(ыр)т	псэхуж(ыр)т	дыпсэхуж(ыр)т	фыпсэхуж(ыр)т	псэхуж(ыр)т / псэхужхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхуж(ыр)тэкъым	упсэхуж(ыр)тэкъым	псэхуж(ыр)тэкъым	дыпсэхуж(ыр)тэкъым	фыпсэхуж(ыр)тэкъым	псэхуж(ыр)тэкъым / псэхужхэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужащ	упсэхужащ	псэхужащ	дыпсэхужащ	фыпсэхужащ	псэхужа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужакъым	упсэхужакъым	псэхужакъым	дыпсэхужакъым	фыпсэхужакъым	псэхужа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужат	упсэхужат	псэхужат	дыпсэхужат	фыпсэхужат	псэхужа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужатэкъым	упсэхужатэкъым	псэхужатэкъым	дыпсэхужатэкъым	фыпсэхужатэкъым	псэхужа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъащ	упсэхужыгъащ	псэхужыгъащ	дыпсэхужыгъащ	фыпсэхужыгъащ	псэхужыгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъакъым	упсэхужыгъакъым	псэхужыгъакъым	дыпсэхужыгъакъым	фыпсэхужыгъакъым	псэхужыгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъат	упсэхужыгъат	псэхужыгъат	дыпсэхужыгъат	фыпсэхужыгъат	псэхужыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъатэкъым	упсэхужыгъатэкъым	псэхужыгъатэкъым	дыпсэхужыгъатэкъым	фыпсэхужыгъатэкъым	псэхужыгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужщ	упсэхужщ	псэхужщ	дыпсэхужщ	фыпсэхужщ	псэхуж(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужкъым	упсэхужкъым	псэхужкъым	дыпсэхужкъым	фыпсэхужкъым	псэхуж(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужт	упсэхужт	псэхужт	дыпсэхужт	фыпсэхужт	псэхуж(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужтэкъым	упсэхужтэкъым	псэхужтэкъым	дыпсэхужтэкъым	фыпсэхужтэкъым	псэхуж(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынщ	упсэхужынщ	псэхужынщ	дыпсэхужынщ	фыпсэхужынщ	псэхужын(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужынкъым	упсэхужынкъым	псэхужынкъым	дыпсэхужынкъым	фыпсэхужынкъым	псэхужын(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынущ	упсэхужынуш	псэхужынущ	дыпсэхужынущ	фыпсэхужынущ	псэхужыну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужынукъым	упсэхужынукъым	псэхужынукъым	дыпсэхужынукъым	фыпсэхужынукъым	псэхужыну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужрэ	упсэхужрэ	псэхужрэ	дыпсэхужрэ	фыпсэхужрэ	псэхуж(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужыркъэ	упсэхужыркъэ	псэхужыркъэ	дыпсэхужыркъэ	фыпсэхужыркъэ	псэхужыркъэ / псэхужхэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхуж(ыр)т	упсэхуж(ыр)т	псэхуж(ыр)т	дыпсэхуж(ыр)т	фыпсэхуж(ыр)т	псэхуж(ыр)т / псэхужхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхуж(ыр)тэкъэ	упсэхуж(ыр)тэкъэ	псэхуж(ыр)тэкъэ	дыпсэхуж(ыр)тэкъэ	фыпсэхуж(ыр)тэкъэ	псэхуж(ыр)тэкъэ / псэхужхэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужа	упсэхужа	псэхужа	дыпсэхужа	фыпсэхужа	псэхужа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужакъэ	упсэхужакъэ	псэхужакъэ	дыпсэхужакъэ	фыпсэхужакъэ	псэхужа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужат	упсэхужат	псэхужат	дыпсэхужат	фыпсэхужат	псэхужа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужатэкъэ	упсэхужатэкъэ	псэхужатэкъэ	дыпсэхужатэкъэ	фыпсэхужатэкъэ	псэхужа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъа	упсэхужыгъа	псэхужыгъа	дыпсэхужыгъа	фыпсэхужыгъа	псэхужыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъакъэ	упсэхужыгъакъэ	псэхужыгъакъэ	дыпсэхужыгъакъэ	фыпсэхужыгъакъэ	псэхужыгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъат	упсэхужыгъат	псэхужыгъат	дыпсэхужыгъат	фыпсэхужыгъат	псэхужыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъатэкъэ	упсэхужыгъатэкъэ	псэхужыгъатэкъэ	дыпсэхужыгъатэкъэ	фыпсэхужыгъатэкъэ	псэхужыгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпсэхуж	упсэхуж	псэхуж	дыпсэхуж	фыпсэхуж	псэхуж(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужкъэ	упсэхужкъэ	псэхужкъэ	дыпсэхужкъэ	фыпсэхужкъэ	псэхуж(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужт	упсэхужт	псэхужт	дыпсэхужт	фыпсэхужт	псэхуж(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужтэкъэ	упсэхужтэкъэ	псэхужтэкъэ	дыпсэхужтэкъэ	фыпсэхужтэкъэ	псэхуж(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужын	упсэхужын	псэхужын	дыпсэхужын	фыпсэхужын	псэхужын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужынкъэ	упсэхужынкъэ	псэхужынкъэ	дыпсэхужынкъэ	фыпсэхужынкъэ	псэхужын(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужыну	упсэхужыну	псэхужыну	дыпсэхужыну	фыпсэхужыну	псэхужыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужынукъэ	упсэхужынукъэ	псэхужынукъэ	дыпсэхужынукъэ	фыпсэхужынукъэ	псэхужыну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужмэ	упсэхужмэ	псэхужмэ	дыпсэхужмэ	фыпсэхужмэ	псэхуж(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужмэ	умыпсэхужмэ	мыпсэхужмэ	дымыпсэхужмэ	фымыпсэхужмэ	мыпсэхуж(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужамэ	упсэхужамэ	псэхужамэ	дыпсэхужамэ	фыпсэхужамэ	псэхужа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужамэ	умыпсэхужамэ	мыпсэхужамэ	дымыпсэхужамэ	фымыпсэхужамэ	мыпсэхужа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъамэ	упсэхужыгъамэ	псэхужыгъамэ	дыпсэхужыгъамэ	фыпсэхужыгъамэ	псэхужыгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужыгъамэ	умыпсэхужыгъамэ	мыпсэхужыгъамэ	дымыпсэхужыгъамэ	фымыпсэхужыгъамэ	мыпсэхужыгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынмэ	упсэхужынмэ	псэхужынмэ	дыпсэхужынмэ	фыпсэхужынмэ	псэхужын(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужынмэ	умыпсэхужынмэ	мыпсэхужынмэ	дымыпсэхужынмэ	фымыпсэхужынмэ	мыпсэхужын(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынумэ	упсэхужынумэ	псэхужынумэ	дыпсэхужынумэ	фыпсэхужынумэ	псэхужыну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужынумэ	умыпсэхужынумэ	мыпсэхужынумэ	дымыпсэхужынумэ	фымыпсэхужынумэ	мыпсэхужыну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужтэмэ	упсэхужтэмэ	псэхужтэмэ	дыпсэхужтэмэ	фыпсэхужтэмэ	псэхуж(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужтэмэ	умыпсэхужтэмэ	мыпсэхужтэмэ	дымыпсэхужтэмэ	фымыпсэхужтэмэ	мыпсэхуж(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужатэмэ	упсэхужатэмэ	псэхужатэмэ	дыпсэхужатэмэ	фыпсэхужатэмэ	псэхужа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужатэмэ	умыпсэхужатэмэ	мыпсэхужатэмэ	дымыпсэхужатэмэ	фымыпсэхужатэмэ	мыпсэхужа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъатэмэ	упсэхужыгъатэмэ	псэхужыгъатэмэ	дыпсэхужыгъатэмэ	фыпсэхужыгъатэмэ	псэхужыгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужыгъатэмэ	умыпсэхужыгъатэмэ	мыпсэхужыгъатэмэ	дымыпсэхужыгъатэмэ	фымыпсэхужыгъатэмэ	мыпсэхужыгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынтэмэ	упсэхужынтэмэ	псэхужынтэмэ	дыпсэхужынтэмэ	фыпсэхужынтэмэ	псэхужын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужынтэмэ	умыпсэхужынтэмэ	мыпсэхужынтэмэ	дымыпсэхужынтэмэ	фымыпсэхужынтэмэ	мыпсэхужын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынутэмэ	упсэхужынутэмэ	псэхужынутэмэ	дыпсэхужынутэмэ	фыпсэхужынутэмэ	псэхужыну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужынутэмэ	умыпсэхужынутэмэ	мыпсэхужынутэмэ	дымыпсэхужынутэмэ	фымыпсэхужынутэмэ	мыпсэхужыну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынт	упсэхужынт	псэхужынт	дыпсэхужынт	фыпсэхужынт	псэхужын(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужынтэкъым	упсэхужынтэкъым	псэхужынтэкъым	дыпсэхужынтэкъым	фыпсэхужынтэкъым	псэхужын(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынут	упсэхужынут	псэхужынут	дыпсэхужынут	фыпсэхужынут	псэхужыну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужынутэкъым	упсэхужынутэкъым	псэхужынутэкъым	дыпсэхужынутэкъым	фыпсэхужынутэкъым	псэхужыну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужми	упсэхужми	псэхужми	дыпсэхужми	фыпсэхужми	псэхуж(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужми	умыпсэхужми	мыпсэхужми	дымыпсэхужми	фымыпсэхужми	мыпсэхуж(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужами	упсэхужами	псэхужами	дыпсэхужами	фыпсэхужами	псэхужа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужами	умыпсэхужами	мыпсэхужами	дымыпсэхужами	фымыпсэхужами	мыпсэхужа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъами	упсэхужыгъами	псэхужыгъами	дыпсэхужыгъами	фыпсэхужыгъами	псэхужыгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужыгъами	умыпсэхужыгъами	мыпсэхужыгъами	дымыпсэхужыгъами	фымыпсэхужыгъами	мыпсэхужыгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынми	упсэхужынми	псэхужынми	дыпсэхужынми	фыпсэхужынми	псэхужын(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужынми	умыпсэхужынми	мыпсэхужынми	дымыпсэхужынми	фымыпсэхужынми	мыпсэхужын(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынуми	упсэхужынуми	псэхужынуми	дыпсэхужынуми	фыпсэхужынуми	псэхужыну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужынуми	умыпсэхужынуми	мыпсэхужынуми	дымыпсэхужынуми	фымыпсэхужынуми	мыпсэхужыну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужтэми	упсэхужтэми	псэхужтэми	дыпсэхужтэми	фыпсэхужтэми	псэхуж(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужтэми	умыпсэхужтэми	мыпсэхужтэми	дымыпсэхужтэми	фымыпсэхужтэми	мыпсэхуж(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужатэми	упсэхужатэми	псэхужатэми	дыпсэхужатэми	фыпсэхужатэми	псэхужа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужатэми	умыпсэхужатэми	мыпсэхужатэми	дымыпсэхужатэми	фымыпсэхужатэми	мыпсэхужа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпсэхужыгъатэми	упсэхужыгъатэми	псэхужыгъатэми	дыпсэхужыгъатэми	фыпсэхужыгъатэми	псэхужыгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужыгъатэми	умыпсэхужыгъатэми	мыпсэхужыгъатэми	дымыпсэхужыгъатэми	фымыпсэхужыгъатэми	мыпсэхужыгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынтэми	упсэхужынтэми	псэхужынтэми	дыпсэхужынтэми	фыпсэхужынтэми	псэхужын(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужынтэми	умыпсэхужынтэми	мыпсэхужынтэми	дымыпсэхужынтэми	фымыпсэхужынтэми	мыпсэхужын(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпсэхужынутэми	упсэхужынутэми	псэхужынутэми	дыпсэхужынутэми	фыпсэхужынутэми	псэхужыну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужынутэми	умыпсэхужынутэми	мыпсэхужынутэми	дымыпсэхужынутэми	фымыпсэхужынутэми	мыпсэхужыну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпсэхужаи	упсэхужаи	псэхужаи	дыпсэхужаи	фыпсэхужаи	псэхужаи
щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужаи	умыпсэхужаи	мыпсэхужаи	дымыпсэхужаи	фымыпсэхужаи	мыпсэхужаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпсэхужащэрэт	упсэхужащэрэт	псэхужащэрэт	дыпсэхужащэрэт	фыпсэхужащэрэт	псэхужащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыпсэхужащэрэт	умыпсэхужащэрэт	мыпсэхужащэрэт	дымыпсэхужащэрэт	фымыпсэхужащэрэт	мыпсэхужащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнщ	упсэхужагъэнщ	псэхужагъэнщ	дыпсэхужагъэнщ	фыпсэхужагъэнщ	псэхужагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнкъым	упсэхужагъэнкъым	псэхужагъэнкъым	дыпсэхужагъэнкъым	фыпсэхужагъэнкъым	псэхужагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнт	упсэхужагъэнт	псэхужагъэнт	дыпсэхужагъэнт	фыпсэхужагъэнт	псэхужагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнтэкъым	упсэхужагъэнтэкъым	псэхужагъэнтэкъым	дыпсэхужагъэнтэкъым	фыпсэхужагъэнтэкъым	псэхужагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэн	упсэхужагъэн	псэхужагъэн	дыпсэхужагъэн	фыпсэхужагъэн	псэхужагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнкъэ	упсэхужагъэнкъэ	псэхужагъэнкъэ	дыпсэхужагъэнкъэ	фыпсэхужагъэнкъэ	псэхужагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнт	упсэхужагъэнт	псэхужагъэнт	дыпсэхужагъэнт	фыпсэхужагъэнт	псэхужагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнтэкъэ	упсэхужагъэнтэкъэ	псэхужагъэнтэкъэ	дыпсэхужагъэнтэкъэ	фыпсэхужагъэнтэкъэ	псэхужагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнпсэхуж	упсэхужагъэнпсэхуж	псэхужагъэнпсэхуж	дыпсэхужагъэнпсэхуж	фыпсэхужагъэнпсэхуж	псэхужагъэнпсэхуж
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнукъым	упсэхужагъэнукъым	псэхужагъэнукъым	дыпсэхужагъэнукъым	фыпсэхужагъэнукъым	псэхужагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнут	упсэхужагъэнут	псэхужагъэнут	дыпсэхужагъэнут	фыпсэхужагъэнут	псэхужагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнутэкъым	упсэхужагъэнутэкъым	псэхужагъэнутэкъым	дыпсэхужагъэнутэкъым	фыпсэхужагъэнутэкъым	псэхужагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэну	упсэхужагъэну	псэхужагъэну	дыпсэхужагъэну	фыпсэхужагъэну	псэхужагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнукъэ	упсэхужагъэнукъэ	псэхужагъэнукъэ	дыпсэхужагъэнукъэ	фыпсэхужагъэнукъэ	псэхужагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнут	упсэхужагъэнут	псэхужагъэнут	дыпсэхужагъэнут	фыпсэхужагъэнут	псэхужагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпсэхужагъэнутэкъэ	упсэхужагъэнутэкъэ	псэхужагъэнутэкъэ	дыпсэхужагъэнутэкъэ	фыпсэхужагъэнутэкъэ	псэхужагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпсэхуж	упсэхуж	псэхуж	дыпсэхуж	фыпсэхуж	псэхуж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпсэхуж	умыпсэхуж	мыпсэхуж	дымыпсэхуж	фымыпсэхуж	мыпсэхуж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпсэхужа	упсэхужа	псэхужа	дыпсэхужа	фыпсэхужа	псэхужа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпсэхужа	умыпсэхужа	мыпсэхужа	дымыпсэхужа	фымыпсэхужа	мыпсэхужа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпсэхужыгъа	упсэхужыгъа	псэхужыгъа	дыпсэхужыгъа	фыпсэхужыгъа	псэхужыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпсэхужыгъа	умыпсэхужыгъа	мыпсэхужыгъа	дымыпсэхужыгъа	фымыпсэхужыгъа	мыпсэхужыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпсэхужын	упсэхужын	псэхужын	дыпсэхужын	фыпсэхужын	псэхужын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпсэхужын	умыпсэхужын	мыпсэхужын	дымыпсэхужын	фымыпсэхужын	мыпсэхужын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпсэхужыну	упсэхужыну	псэхужыну	дыпсэхужыну	фыпсэхужыну	псэхужыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпсэхужыну	умыпсэхужыну	мыпсэхужыну	дымыпсэхужыну	фымыпсэхужыну	мыпсэхужыну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпсэхуж	узэрыпсэхуж	зэрыпсэхуж	дызэрыпсэхуж	фызэрыпсэхуж	зэрыпсэхуж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпсэхуж	узэрымыпсэхуж	зэрымыпсэхуж	дызэрымыпсэхуж	фызэрымыпсэхуж	мызэрыпсэхуж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпсэхужа	узэрыпсэхужа	зэрыпсэхужа	дызэрыпсэхужа	фызэрыпсэхужа	зэрыпсэхужа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпсэхужа	узэрымыпсэхужа	зэрымыпсэхужа	дызэрымыпсэхужа	фызэрымыпсэхужа	зэрымыпсэхужа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпсэхужыгъа	узэрыпсэхужыгъа	зэрыпсэхужыгъа	дызэрыпсэхужыгъа	фызэрыпсэхужыгъа	зэрыпсэхужыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпсэхужыгъа	узэрымыпсэхужыгъа	зэрымыпсэхужыгъа	дызэрымыпсэхужыгъа	фызэрымыпсэхужыгъа	зэрымыпсэхужыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпсэхужын	узэрыпсэхужын	зэрыпсэхужын	дызэрыпсэхужын	фызэрыпсэхужын	зэрыпсэхужын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпсэхужын	узэрымыпсэхужын	зэрымыпсэхужын	дызэрымыпсэхужын	фызэрымыпсэхужын	зэрымыпсэхужын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпсэхужыну	узэрыпсэхужыну	зэрыпсэхужыну	дызэрыпсэхужыну	фызэрыпсэхужыну	зэрыпсэхужыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпсэхужыну	узэрымыпсэхужыну	зэрымыпсэхужыну	дызэрымыпсэхужыну	фызэрымыпсэхужыну	зэрымыпсэхужыну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпсэхуж	псэхужыпсэхуж	щыпсэхуж	дыщыпсэхуж	фыщыпсэхуж	щыпсэхуж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпсэхуж	псэхужымыпсэхуж	щымыпсэхуж	дыщымыпсэхуж	фыщымыпсэхуж	щымыпсэхуж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпсэхужа	псэхужыпсэхужа	щыпсэхужа	дыщыпсэхужа	фыщыпсэхужа	щыпсэхужа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпсэхужа	псэхужымыпсэхужа	щымыпсэхужа	дыщымыпсэхужа	фыщымыпсэхужа	щымыпсэхужа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпсэхужыгъа	псэхужыпсэхужыгъа	щыпсэхужыгъа	дыщыпсэхужыгъа	фыщыпсэхужыгъа	щыпсэхужыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпсэхужыгъа	псэхужымыпсэхужыгъа	щымыпсэхужыгъа	дыщымыпсэхужыгъа	фыщымыпсэхужыгъа	щымыпсэхужыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпсэхужын	псэхужыпсэхужын	щыпсэхужын	дыщыпсэхужын	фыщыпсэхужын	щыпсэхужын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпсэхужын	псэхужымыпсэхужын	щымыпсэхужын	дыщымыпсэхужын	фыщымыпсэхужын	щымыпсэхужын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпсэхужыну	псэхужыпсэхужыну	щыпсэхужыну	дыщыпсэхужыну	фыщыпсэхужыну	щыпсэхужыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпсэхужыну	псэхужымыпсэхужыну	щымыпсэхужыну	дыщымыпсэхужыну	фыщымыпсэхужыну	щымыпсэхужыну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпсэхуж	уздэпсэхуж	здэпсэхуж	дыздэпсэхуж	фыздэпсэхуж	здэпсэхуж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпсэхуж	уздэмыпсэхуж	здэмыпсэхуж	дыздэмыпсэхуж	фыздэмыпсэхуж	здэмыпсэхуж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпсэхужа	уздэпсэхужа	здэпсэхужа	дыздэпсэхужа	фыздэпсэхужа	здэпсэхужа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпсэхужа	уздэмыпсэхужа	здэмыпсэхужа	дыздэмыпсэхужа	фыздэмыпсэхужа	здэмыпсэхужа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпсэхужыгъа	уздэпсэхужыгъа	здэпсэхужыгъа	дыздэпсэхужыгъа	фыздэпсэхужыгъа	здэпсэхужыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпсэхужыгъа	уздэмыпсэхужыгъа	здэмыпсэхужыгъа	дыздэмыпсэхужыгъа	фыздэмыпсэхужыгъа	здэмыпсэхужыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпсэхужын	уздэпсэхужын	здэпсэхужын	дыздэпсэхужын	фыздэпсэхужын	здэпсэхужын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпсэхужын	уздэмыпсэхужын	здэмыпсэхужын	дыздэмыпсэхужын	фыздэмыпсэхужын	здэмыпсэхужын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпсэхужыну	уздэпсэхужыну	здэпсэхужыну	дыздэпсэхужыну	фыздэпсэхужыну	здэпсэхужыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпсэхужыну	уздэмыпсэхужыну	здэмыпсэхужыну	дыздэмыпсэхужыну	фыздэмыпсэхужыну	здэмыпсэхужыну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпсэхуж	псэхужӀэпсэхуж	щӀэпсэхуж	дыщӀэпсэхуж	фыщӀэпсэхуж	щӀэпсэхуж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпсэхуж	псэхужӀэмыпсэхуж	щӀэмыпсэхуж	дыщӀэмыпсэхуж	фыщӀэмыпсэхуж	щӀэмыпсэхуж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпсэхужа	псэхужӀэпсэхужа	щӀэпсэхужа	дыщӀэпсэхужа	фыщӀэпсэхужа	щӀэпсэхужа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпсэхужа	псэхужӀэмыпсэхужа	щӀэмыпсэхужа	дыщӀэмыпсэхужа	фыщӀэмыпсэхужа	щӀэмыпсэхужа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпсэхужыгъа	псэхужӀэпсэхужыгъа	щӀэпсэхужыгъа	дыщӀэпсэхужыгъа	фыщӀэпсэхужыгъа	щӀэпсэхужыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпсэхужыгъа	псэхужӀэмыпсэхужыгъа	щӀэмыпсэхужыгъа	дыщӀэмыпсэхужыгъа	фыщӀэмыпсэхужыгъа	щӀэмыпсэхужыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпсэхужын	псэхужӀэпсэхужын	щӀэпсэхужын	дыщӀэпсэхужын	фыщӀэпсэхужын	щӀэпсэхужын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпсэхужын	псэхужӀэмыпсэхужын	щӀэмыпсэхужын	дыщӀэмыпсэхужын	фыщӀэмыпсэхужын	щӀэмыпсэхужын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпсэхужыну	псэхужӀэпсэхужыну	щӀэпсэхужыну	дыщӀэпсэхужыну	фыщӀэпсэхужыну	щӀэпсэхужыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпсэхужыну	псэхужӀэмыпсэхужыну	щӀэмыпсэхужыну	дыщӀэмыпсэхужыну	фыщӀэмыпсэхужыну	щӀэмыпсэхужыну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпсэхужу	упсэхужу	псэхужу	дыпсэхужу	фыпсэхужу	псэхуж(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпсэхужу	умыпсэхужу	мыпсэхужу	дымыпсэхужу	фымыпсэхужу	мыпсэхуж(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпсэхужауэ	упсэхужауэ	псэхужауэ	дыпсэхужауэ	фыпсэхужауэ	псэхужауэ / псэхужахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпсэхужауэ	умыпсэхужауэ	мыпсэхужауэ	дымыпсэхужауэ	фымыпсэхужауэ	мыпсэхужауэ / мыпсэхужахэу
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыпсэхужурэ	упсэхужурэ	псэхужурэ	дыпсэхужурэ	фыпсэхужурэ	псэхуж(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыпсэхужурэ	умыпсэхужурэ	мыпсэхужурэ	дымыпсэхужурэ	фымыпсэхужурэ	мыпсэхуж(хэ)урэ

		-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[псэхуж]	[псэхуж]ыр	--	[псэхуж]хэр
Эргативнэ:	[псэхуж]	[псэхуж]ым	--	[псэхуж]хэм
Послеложнэ:	[псэхуж]кӀэ	[псэхуж]ымкӀэ	[псэхуж]хэкӀэ	[псэхуж]хэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[псэхуж]у	[псэхуж]ырауэ	[псэхуж]хэу	[псэхуж]хэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[псэхуж]а	[псэхуж]ар	--	[псэхуж]ахэр
Эргативнэ:	[псэхуж]а	[псэхуж]ам	--	[псэхуж]ахэм
Послеложнэ:	[псэхуж]акӀэ	[псэхуж]амкӀэ	[псэхуж]ахэкӀэ	[псэхуж]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[псэхуж]ауэ	[псэхуж]арауэ	[псэхуж]ахэу	[псэхуж]ахэрауэ

		-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[псэхуж]ын	[псэхуж]ыныр	--	[псэхуж]ынхэр
Эргативнэ:	[псэхуж]ын	[псэхуж]ыным	--	[псэхуж]ынхэм
Послеложнэ:	[псэхуж]ынкӀэ	[псэхуж]ынымкӀэ	[псэхуж]ынхэкӀэ	[псэхуж]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[псэхуж]ыну	[псэхуж]ынырауэ	[псэхуж]ынхэу	[псэхуж]ынхэрауэ

		-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[псэхуж]ыну	[псэхуж]ынур	--	[псэхуж]ынухэр
Эргативнэ:	[псэхуж]ыну	[псэхуж]ынум	--	[псэхуж]ынухэм
Послеложнэ:	[псэхуж]ынукӀэ	[псэхуж]ынумкӀэ	[псэхуж]ынухэкӀэ	[псэхуж]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[псэхуж]ынууэ	[псэхуж]ынурауэ	[псэхуж]ынухэу	[псэхуж]ынухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Гум жьы дихун, щхьэхуиту бэуэн.

ЩАПХЪЭХЭР

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

Езэшахэр псэхун хуейщ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

псэхун: rest, repose, relax
Езэшахэр псэхун хуейщ: Those who are tired should rest.

УРЫСЫБЗЭ

псэхун: отдыхать
Езэшахэр псэхун хуейщ: уставшие должны отдохнуть.

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын