пхъуэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [pχʷɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [пхъу] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "пхъуэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	пхъуэн
щымыӀэныгъэ:	мыпхъуэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхъуэн	упхъуэн	пхъуэн	дыпхъуэн	фыпхъуэн	пхъуэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэн	умыпхъуэн	мыпхъуэн	дымыпхъуэн	фымыпхъуэн	мыпхъуэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	пхъуэ!	фыпхъуэ!
щымыӀэныгъэ:	умыпхъуэ!	фымыпхъуэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срепхъуэ	урепхъуэ	ирепхъуэ	дрепхъуэ	фрепхъуэ	ирепхъуэ
щымыӀэныгъэ:	сремыпхъуэ	уремыпхъуэ	иремыпхъуэ	дремыпхъуэ	фремыпхъуэ	иремыпхъуэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сопхъуэ(р)	уопхъуэ(р)	мапхъуэ(р)	допхъуэ(р)	фопхъуэ(р)	мапхъуэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэркъым	упхъуэркъым	пхъуэркъым	дыпхъуэркъым	фыпхъуэркъым	пхъуэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэрт	упхъуэрт	пхъуэрт	дыпхъуэрт	фыпхъуэрт	пхъуэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэртэкъым	упхъуэртэкъым	пхъуэртэкъым	дыпхъуэртэкъым	фыпхъуэртэкъым	пхъуэ(хэ)ртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуащ	упхъуащ	пхъуащ	дыпхъуащ	фыпхъуащ	пхъуа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуакъым	упхъуакъым	пхъуакъым	дыпхъуакъым	фыпхъуакъым	пхъуа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуат	упхъуат	пхъуат	дыпхъуат	фыпхъуат	пхъуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуатэкъым	упхъуатэкъым	пхъуатэкъым	дыпхъуатэкъым	фыпхъуатэкъым	пхъуа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъащ	упхъуэгъащ	пхъуэгъащ	дыпхъуэгъащ	фыпхъуэгъащ	пхъуэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъакъым	упхъуэгъакъым	пхъуэгъакъым	дыпхъуэгъакъым	фыпхъуэгъакъым	пхъуэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъат	упхъуэгъат	пхъуэгъат	дыпхъуэгъат	фыпхъуэгъат	пхъуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъатэкъым	упхъуэгъатэкъым	пхъуэгъатэкъым	дыпхъуэгъатэкъым	фыпхъуэгъатэкъым	пхъуэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэщ	упхъуэщ	пхъуэщ	дыпхъуэщ	фыпхъуэщ	пхъуэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэкъым	упхъуэкъым	пхъуэкъым	дыпхъуэкъым	фыпхъуэкъым	пхъуэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэт	упхъуэт	пхъуэт	дыпхъуэт	фыпхъуэт	пхъуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэтэкъым	упхъуэтэкъым	пхъуэтэкъым	дыпхъуэтэкъым	фыпхъуэтэкъым	пхъуэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнщ	упхъуэнщ	пхъуэнщ	дыпхъуэнщ	фыпхъуэнщ	пхъуэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэнкъым	упхъуэнкъым	пхъуэнкъым	дыпхъуэнкъым	фыпхъуэнкъым	пхъуэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнущ	упхъуэнущ	пхъуэнущ	дыпхъуэнущ	фыпхъуэнущ	пхъуэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэнукъым	упхъуэнукъым	пхъуэнукъым	дыпхъуэнукъым	фыпхъуэнукъым	пхъуэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэрэ	упхъуэрэ	пхъуэрэ	дыпхъуэрэ	фыпхъуэрэ	пхъуэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэркъэ	упхъуэркъэ	пхъуэркъэ	дыпхъуэркъэ	фыпхъуэркъэ	пхъуэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэрт	упхъуэрт	пхъуэрт	дыпхъуэрт	фыпхъуэрт	пхъуэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэртэкъэ	упхъуэртэкъэ	пхъуэртэкъэ	дыпхъуэртэкъэ	фыпхъуэртэкъэ	пхъуэ(хэ)ртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуа	упхъуа	пхъуа	дыпхъуа	фыпхъуа	пхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуакъэ	упхъуакъэ	пхъуакъэ	дыпхъуакъэ	фыпхъуакъэ	пхъуа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуат	упхъуат	пхъуат	дыпхъуат	фыпхъуат	пхъуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуатэкъэ	упхъуатэкъэ	пхъуатэкъэ	дыпхъуатэкъэ	фыпхъуатэкъэ	пхъуа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъа	упхъуэгъа	пхъуэгъа	дыпхъуэгъа	фыпхъуэгъа	пхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъакъэ	упхъуэгъакъэ	пхъуэгъакъэ	дыпхъуэгъакъэ	фыпхъуэгъакъэ	пхъуэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъат	упхъуэгъат	пхъуэгъат	дыпхъуэгъат	фыпхъуэгъат	пхъуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъатэкъэ	упхъуэгъатэкъэ	пхъуэгъатэкъэ	дыпхъуэгъатэкъэ	фыпхъуэгъатэкъэ	пхъуэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэ	упхъуэ	пхъуэ	дыпхъуэ	фыпхъуэ	пхъуэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэкъэ	упхъуэкъэ	пхъуэкъэ	дыпхъуэкъэ	фыпхъуэкъэ	пхъуэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэт	упхъуэт	пхъуэт	дыпхъуэт	фыпхъуэт	пхъуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэтэкъэ	упхъуэтэкъэ	пхъуэтэкъэ	дыпхъуэтэкъэ	фыпхъуэтэкъэ	пхъуэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэн	упхъуэн	пхъуэн	дыпхъуэн	фыпхъуэн	пхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэнкъэ	упхъуэнкъэ	пхъуэнкъэ	дыпхъуэнкъэ	фыпхъуэнкъэ	пхъуэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэну	упхъуэну	пхъуэну	дыпхъуэну	фыпхъуэну	пхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэнукъэ	упхъуэнукъэ	пхъуэнукъэ	дыпхъуэнукъэ	фыпхъуэнукъэ	пхъуэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэмэ	упхъуэмэ	пхъуэмэ	дыпхъуэмэ	фыпхъуэмэ	пхъуэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэмэ	умыпхъуэмэ	мыпхъуэмэ	дымыпхъуэмэ	фымыпхъуэмэ	мыпхъуэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуамэ	упхъуамэ	пхъуамэ	дыпхъуамэ	фыпхъуамэ	пхъуа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуамэ	умыпхъуамэ	мыпхъуамэ	дымыпхъуамэ	фымыпхъуамэ	мыпхъуа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъамэ	упхъуэгъамэ	пхъуэгъамэ	дыпхъуэгъамэ	фыпхъуэгъамэ	пхъуэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэгъамэ	умыпхъуэгъамэ	мыпхъуэгъамэ	дымыпхъуэгъамэ	фымыпхъуэгъамэ	мыпхъуэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнмэ	упхъуэнмэ	пхъуэнмэ	дыпхъуэнмэ	фыпхъуэнмэ	пхъуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэнмэ	умыпхъуэнмэ	мыпхъуэнмэ	дымыпхъуэнмэ	фымыпхъуэнмэ	мыпхъуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнумэ	упхъуэнумэ	пхъуэнумэ	дыпхъуэнумэ	фыпхъуэнумэ	пхъуэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэнумэ	умыпхъуэнумэ	мыпхъуэнумэ	дымыпхъуэнумэ	фымыпхъуэнумэ	мыпхъуэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэтэмэ	упхъуэтэмэ	пхъуэтэмэ	дыпхъуэтэмэ	фыпхъуэтэмэ	пхъуэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэтэмэ	умыпхъуэтэмэ	мыпхъуэтэмэ	дымыпхъуэтэмэ	фымыпхъуэтэмэ	мыпхъуэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуатэмэ	упхъуатэмэ	пхъуатэмэ	дыпхъуатэмэ	фыпхъуатэмэ	пхъуа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуатэмэ	умыпхъуатэмэ	мыпхъуатэмэ	дымыпхъуатэмэ	фымыпхъуатэмэ	мыпхъуа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъатэмэ	упхъуэгъатэмэ	пхъуэгъатэмэ	дыпхъуэгъатэмэ	фыпхъуэгъатэмэ	пхъуэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэгъатэмэ	умыпхъуэгъатэмэ	мыпхъуэгъатэмэ	дымыпхъуэгъатэмэ	фымыпхъуэгъатэмэ	мыпхъуэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнтэмэ	упхъуэнтэмэ	пхъуэнтэмэ	дыпхъуэнтэмэ	фыпхъуэнтэмэ	пхъуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэнтэмэ	умыпхъуэнтэмэ	мыпхъуэнтэмэ	дымыпхъуэнтэмэ	фымыпхъуэнтэмэ	мыпхъуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнутэмэ	упхъуэнутэмэ	пхъуэнутэмэ	дыпхъуэнутэмэ	фыпхъуэнутэмэ	пхъуэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэнутэмэ	умыпхъуэнутэмэ	мыпхъуэнутэмэ	дымыпхъуэнутэмэ	фымыпхъуэнутэмэ	мыпхъуэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнт	упхъуэнт	пхъуэнт	дыпхъуэнт	фыпхъуэнт	пхъуэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэнтэкъым	упхъуэнтэкъым	пхъуэнтэкъым	дыпхъуэнтэкъым	фыпхъуэнтэкъым	пхъуэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнут	упхъуэнут	пхъуэнут	дыпхъуэнут	фыпхъуэнут	пхъуэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъуэнутэкъым	упхъуэнутэкъым	пхъуэнутэкъым	дыпхъуэнутэкъым	фыпхъуэнутэкъым	пхъуэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэми	упхъуэми	пхъуэми	дыпхъуэми	фыпхъуэми	пхъуэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэми	умыпхъуэми	мыпхъуэми	дымыпхъуэми	фымыпхъуэми	мыпхъуэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуами	упхъуами	пхъуами	дыпхъуами	фыпхъуами	пхъуа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуами	умыпхъуами	мыпхъуами	дымыпхъуами	фымыпхъуами	мыпхъуа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъами	упхъуэгъами	пхъуэгъами	дыпхъуэгъами	фыпхъуэгъами	пхъуэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэгъами	умыпхъуэгъами	мыпхъуэгъами	дымыпхъуэгъами	фымыпхъуэгъами	мыпхъуэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнми	упхъуэнми	пхъуэнми	дыпхъуэнми	фыпхъуэнми	пхъуэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэнми	умыпхъуэнми	мыпхъуэнми	дымыпхъуэнми	фымыпхъуэнми	мыпхъуэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнуми	упхъуэнуми	пхъуэнуми	дыпхъуэнуми	фыпхъуэнуми	пхъуэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэнуми	умыпхъуэнуми	мыпхъуэнуми	дымыпхъуэнуми	фымыпхъуэнуми	мыпхъуэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэтэми	упхъуэтэми	пхъуэтэми	дыпхъуэтэми	фыпхъуэтэми	пхъуэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэтэми	умыпхъуэтэми	мыпхъуэтэми	дымыпхъуэтэми	фымыпхъуэтэми	мыпхъуэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъуатэми	упхъуатэми	пхъуатэми	дыпхъуатэми	фыпхъуатэми	пхъуа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуатэми	умыпхъуатэми	мыпхъуатэми	дымыпхъуатэми	фымыпхъуатэми	мыпхъуа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхъуэгъатэми	упхъуэгъатэми	пхъуэгъатэми	дыпхъуэгъатэми	фыпхъуэгъатэми	пхъуэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэгъатэми	умыпхъуэгъатэми	мыпхъуэгъатэми	дымыпхъуэгъатэми	фымыпхъуэгъатэми	мыпхъуэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнтэми	упхъуэнтэми	пхъуэнтэми	дыпхъуэнтэми	фыпхъуэнтэми	пхъуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэнтэми	умыпхъуэнтэми	мыпхъуэнтэми	дымыпхъуэнтэми	фымыпхъуэнтэми	мыпхъуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъуэнутэми	упхъуэнутэми	пхъуэнутэми	дыпхъуэнутэми	фыпхъуэнутэми	пхъуэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуэнутэми	умыпхъуэнутэми	мыпхъуэнутэми	дымыпхъуэнутэми	фымыпхъуэнутэми	мыпхъуэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхъуаи	упхъуаи	пхъуаи	дыпхъуаи	фыпхъуаи	пхъуаи
щымыӀэныгъэ:	сыпхъуакъыми	упхъуакъыми	пхъуакъыми	дыпхъуакъыми	фыпхъуакъыми	пхъуакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхъуащэрэт	упхъуащэрэт	пхъуащэрэт	дыпхъуащэрэт	фыпхъуащэрэт	пхъуащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыпхъуащэрэт	умыпхъуащэрэт	мыпхъуащэрэт	дымыпхъуащэрэт	фымыпхъуащэрэт	мыпхъуащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнщ	упхъуагъэнщ	пхъуагъэнщ	дыпхъуагъэнщ	фыпхъуагъэнщ	пхъуагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнкъым	упхъуагъэнкъым	пхъуагъэнкъым	дыпхъуагъэнкъым	фыпхъуагъэнкъым	пхъуагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнт	упхъуагъэнт	пхъуагъэнт	дыпхъуагъэнт	фыпхъуагъэнт	пхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнтэкъым	упхъуагъэнтэкъым	пхъуагъэнтэкъым	дыпхъуагъэнтэкъым	фыпхъуагъэнтэкъым	пхъуагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэн	упхъуагъэн	пхъуагъэн	дыпхъуагъэн	фыпхъуагъэн	пхъуагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнкъэ	упхъуагъэнкъэ	пхъуагъэнкъэ	дыпхъуагъэнкъэ	фыпхъуагъэнкъэ	пхъуагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнт	упхъуагъэнт	пхъуагъэнт	дыпхъуагъэнт	фыпхъуагъэнт	пхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнтэкъэ	упхъуагъэнтэкъэ	пхъуагъэнтэкъэ	дыпхъуагъэнтэкъэ	фыпхъуагъэнтэкъэ	пхъуагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнущ	упхъуагъэнущ	пхъуагъэнущ	дыпхъуагъэнущ	фыпхъуагъэнущ	пхъуагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнукъым	упхъуагъэнукъым	пхъуагъэнукъым	дыпхъуагъэнукъым	фыпхъуагъэнукъым	пхъуагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнут	упхъуагъэнут	пхъуагъэнут	дыпхъуагъэнут	фыпхъуагъэнут	пхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнутэкъым	упхъуагъэнутэкъым	пхъуагъэнутэкъым	дыпхъуагъэнутэкъым	фыпхъуагъэнутэкъым	пхъуагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэну	упхъуагъэну	пхъуагъэну	дыпхъуагъэну	фыпхъуагъэну	пхъуагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнукъэ	упхъуагъэнукъэ	пхъуагъэнукъэ	дыпхъуагъэнукъэ	фыпхъуагъэнукъэ	пхъуагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнут	упхъуагъэнут	пхъуагъэнут	дыпхъуагъэнут	фыпхъуагъэнут	пхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхъуагъэнутэкъэ	упхъуагъэнутэкъэ	пхъуагъэнутэкъэ	дыпхъуагъэнутэкъэ	фыпхъуагъэнутэкъэ	пхъуагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъуэ	упхъуэ	пхъуэ	дыпхъуэ	фыпхъуэ	пхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъуэ	умыпхъуэ	мыпхъуэ	дымыпхъуэ	фымыпхъуэ	мыпхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъуа	упхъуа	пхъуа	дыпхъуа	фыпхъуа	пхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъуа	умыпхъуа	мыпхъуа	дымыпхъуа	фымыпхъуа	мыпхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъуэгъа	упхъуэгъа	пхъуэгъа	дыпхъуэгъа	фыпхъуэгъа	пхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъуэгъа	умыпхъуэгъа	мыпхъуэгъа	дымыпхъуэгъа	фымыпхъуэгъа	мыпхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъуэн	упхъуэн	пхъуэн	дыпхъуэн	фыпхъуэн	пхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъуэн	умыпхъуэн	мыпхъуэн	дымыпхъуэн	фымыпхъуэн	мыпхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъуэну	упхъуэну	пхъуэну	дыпхъуэну	фыпхъуэну	пхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъуэну	умыпхъуэну	мыпхъуэну	дымыпхъуэну	фымыпхъуэну	мыпхъуэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъуэ	узэрыпхъуэ	зэрыпхъуэ	дызэрыпхъуэ	фызэрыпхъуэ	зэрыпхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъуэ	узэрымыпхъуэ	зэрымыпхъуэ	дызэрымыпхъуэ	фызэрымыпхъуэ	мызэрыпхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъуа	узэрыпхъуа	зэрыпхъуа	дызэрыпхъуа	фызэрыпхъуа	зэрыпхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъуа	узэрымыпхъуа	зэрымыпхъуа	дызэрымыпхъуа	фызэрымыпхъуа	зэрымыпхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъуэгъа	узэрыпхъуэгъа	зэрыпхъуэгъа	дызэрыпхъуэгъа	фызэрыпхъуэгъа	зэрыпхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъуэгъа	узэрымыпхъуэгъа	зэрымыпхъуэгъа	дызэрымыпхъуэгъа	фызэрымыпхъуэгъа	зэрымыпхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъуэн	узэрыпхъуэн	зэрыпхъуэн	дызэрыпхъуэн	фызэрыпхъуэн	зэрыпхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъуэн	узэрымыпхъуэн	зэрымыпхъуэн	дызэрымыпхъуэн	фызэрымыпхъуэн	зэрымыпхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъуэну	узэрыпхъуэну	зэрыпхъуэну	дызэрыпхъуэну	фызэрыпхъуэну	зэрыпхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъуэну	узэрымыпхъуэну	зэрымыпхъуэну	дызэрымыпхъуэну	фызэрымыпхъуэну	зэрымыпхъуэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъуэ	ущыпхъуэ	щыпхъуэ	дыщыпхъуэ	фыщыпхъуэ	щыпхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъуэ	ущымыпхъуэ	щымыпхъуэ	дыщымыпхъуэ	фыщымыпхъуэ	щымыпхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъуа	ущыпхъуа	щыпхъуа	дыщыпхъуа	фыщыпхъуа	щыпхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъуа	ущымыпхъуа	щымыпхъуа	дыщымыпхъуа	фыщымыпхъуа	щымыпхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъуэгъа	ущыпхъуэгъа	щыпхъуэгъа	дыщыпхъуэгъа	фыщыпхъуэгъа	щыпхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъуэгъа	ущымыпхъуэгъа	щымыпхъуэгъа	дыщымыпхъуэгъа	фыщымыпхъуэгъа	щымыпхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъуэн	ущыпхъуэн	щыпхъуэн	дыщыпхъуэн	фыщыпхъуэн	щыпхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъуэн	ущымыпхъуэн	щымыпхъуэн	дыщымыпхъуэн	фыщымыпхъуэн	щымыпхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъуэну	ущыпхъуэну	щыпхъуэну	дыщыпхъуэну	фыщыпхъуэну	щыпхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъуэну	ущымыпхъуэну	щымыпхъуэну	дыщымыпхъуэну	фыщымыпхъуэну	щымыпхъуэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъуэ	уздэпхъуэ	здэпхъуэ	дыздэпхъуэ	фыздэпхъуэ	здэпхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъуэ	уздэмыпхъуэ	здэмыпхъуэ	дыздэмыпхъуэ	фыздэмыпхъуэ	здэмыпхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъуа	уздэпхъуа	здэпхъуа	дыздэпхъуа	фыздэпхъуа	здэпхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъуа	уздэмыпхъуа	здэмыпхъуа	дыздэмыпхъуа	фыздэмыпхъуа	здэмыпхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъуэгъа	уздэпхъуэгъа	здэпхъуэгъа	дыздэпхъуэгъа	фыздэпхъуэгъа	здэпхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъуэгъа	уздэмыпхъуэгъа	здэмыпхъуэгъа	дыздэмыпхъуэгъа	фыздэмыпхъуэгъа	здэмыпхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъуэн	уздэпхъуэн	здэпхъуэн	дыздэпхъуэн	фыздэпхъуэн	здэпхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъуэн	уздэмыпхъуэн	здэмыпхъуэн	дыздэмыпхъуэн	фыздэмыпхъуэн	здэмыпхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъуэну	уздэпхъуэну	здэпхъуэну	дыздэпхъуэну	фыздэпхъуэну	здэпхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъуэну	уздэмыпхъуэну	здэмыпхъуэну	дыздэмыпхъуэну	фыздэмыпхъуэну	здэмыпхъуэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъуэ	ущӀэпхъуэ	щӀэпхъуэ	дыщӀэпхъуэ	фыщӀэпхъуэ	щӀэпхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъуэ	ущӀэмыпхъуэ	щӀэмыпхъуэ	дыщӀэмыпхъуэ	фыщӀэмыпхъуэ	щӀэмыпхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъуа	ущӀэпхъуа	щӀэпхъуа	дыщӀэпхъуа	фыщӀэпхъуа	щӀэпхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъуа	ущӀэмыпхъуа	щӀэмыпхъуа	дыщӀэмыпхъуа	фыщӀэмыпхъуа	щӀэмыпхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъуэгъа	ущӀэпхъуэгъа	щӀэпхъуэгъа	дыщӀэпхъуэгъа	фыщӀэпхъуэгъа	щӀэпхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъуэгъа	ущӀэмыпхъуэгъа	щӀэмыпхъуэгъа	дыщӀэмыпхъуэгъа	фыщӀэмыпхъуэгъа	щӀэмыпхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъуэн	ущӀэпхъуэн	щӀэпхъуэн	дыщӀэпхъуэн	фыщӀэпхъуэн	щӀэпхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъуэн	ущӀэмыпхъуэн	щӀэмыпхъуэн	дыщӀэмыпхъуэн	фыщӀэмыпхъуэн	щӀэмыпхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъуэну	ущӀэпхъуэну	щӀэпхъуэну	дыщӀэпхъуэну	фыщӀэпхъуэну	щӀэпхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъуэну	ущӀэмыпхъуэну	щӀэмыпхъуэну	дыщӀэмыпхъуэну	фыщӀэмыпхъуэну	щӀэмыпхъуэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъуэуэ	упхъуэуэ	пхъуэуэ	дыпхъуэуэ	фыпхъуэуэ	пхъуэуэ / пхъуэхэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъуэуэ	умыпхъуэуэ	мыпхъуэуэ	дымыпхъуэуэ	фымыпхъуэуэ	мыпхъуэуэ / мыпхъуэхэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъуауэ	упхъуауэ	пхъуауэ	дыпхъуауэ	фыпхъуауэ	пхъуауэ / пхъуа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъуауэ	умыпхъуауэ	мыпхъуауэ	дымыпхъуауэ	фымыпхъуауэ	мыпхъуауэ(хэ) / мыпхъуа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыпхъуэурэ	упхъуэурэ	пхъуэурэ	дыпхъуэурэ	фыпхъуэурэ	пхъуэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыпхъуэурэ	умыпхъуэурэ	мыпхъуэурэ	дымыпхъуэурэ	фымыпхъуэурэ	мыпхъуэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пхъу]э	[пхъу]эр	--	[пхъу]эхэр
Эргативнэ:	[пхъу]э	[пхъу]эм	--	[пхъу]эхэм
Послеложнэ:	[пхъу]экӀэ	[пхъу]эмкӀэ	[пхъу]эхэкӀэ	[пхъу]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пхъу]эуэ	[пхъу]эрауэ	[пхъу]эхэу	[пхъу]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пхъу]а	[пхъу]ар	--	[пхъу]ахэр
Эргативнэ:	[пхъу]а	[пхъу]ам	--	[пхъу]ахэм
Послеложнэ:	[пхъу]акӀэ	[пхъу]амкӀэ	[пхъу]ахэкӀэ	[пхъу]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пхъу]ауэ	[пхъу]арауэ	[пхъу]ахэу	[пхъу]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пхъу]эн	[пхъу]эныр	--	[пхъу]энхэр
Эргативнэ:	[пхъу]эн	[пхъу]эным	--	[пхъу]энхэм
Послеложнэ:	[пхъу]энкӀэ	[пхъу]энымкӀэ	[пхъу]энхэкӀэ	[пхъу]энхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пхъу]эну	[пхъу]энырауэ	[пхъу]энхэу	[пхъу]энхэрауэ

		-энж-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пхъу]эну	[пхъу]энур	--	[пхъу]энухэр
Эргативнэ:	[пхъу]эну	[пхъу]энум	--	[пхъу]энухэм
Послеложнэ:	[пхъу]энукӀэ	[пхъу]энумкӀэ	[пхъу]энухэкӀэ	[пхъу]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пхъу]энууэ	[пхъу]энурауэ	[пхъу]энухэу	[пхъу]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Зыгуэр убыдын мурадкӀэ уи Ӏэр псынщӀэу шиин, псынщӀэу Ӏэбэн.

ЩАПХЪЭХЭР

• Шорэ мапхъуэри Мыкъэ и къамэ Ӏэпщэр еубыд. Шортэн Аскэрбий

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• пхъуэн: make a sudden grasping movement with your hand; grab, seize, grasp

УРЫСЫБЗЭ

• пхъуэн: сделать резкое хватательное движение рукой

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын