пхъэрын

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [pχɐ'rǝn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[пхъэр] + -ы + -н

СПРЯЖЕНЭ[зэгъэзэхуэжын]

Глагол лъэмыӏэс "пхъэрын"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	пхъэрын
щымыӀэныгъэ:	мыпхъэрын

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхъэрын	упхъэрын	пхъэрын	дыпхъэрын	фыпхъэрын	пхъэрын(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрын	умыпхъэрын	мыпхъэрын	дымыпхъэрын	фымыпхъэрын	мыпхъэрын(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	пхъэр!	фыпхъэр!
щымыӀэныгъэ:	умыпхъэр!	фымыпхъэр!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срепхъэр	урепхъэр	ирепхъэр	дрепхъэр	фрепхъэр	ирепхъэр
щымыӀэныгъэ:	сремыпхъэр	уремыпхъэр	иремыпхъэр	дремыпхъэр	фремыпхъэр	иремыпхъэр

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сопхъэр(ыр)	уопхъэр(ыр)	мэпхъэр(ыр)	допхъэр(ыр)	фопхъэр(ыр)	мэпхъэр(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрыркъым	упхъэрыркъым	пхъэрыркъым	дыпхъэрыркъым	фыпхъэрыркъым	пхъэры(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэр(ыр)т	упхъэр(ыр)т	пхъэр(ыр)т	дыпхъэр(ыр)т	фыпхъэр(ыр)т	пхъэр(ыр)т / пхъэрхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэр(ыр)тэкъым	упхъэр(ыр)тэкъым	пхъэр(ыр)тэкъым	дыпхъэр(ыр)тэкъым	фыпхъэр(ыр)тэкъым	пхъэр(ыр)тэкъым / пхъэрхэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэращ	упхъэращ	пхъэращ	дыпхъэращ	фыпхъэращ	пхъэра(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэракъым	упхъэракъым	пхъэракъым	дыпхъэракъым	фыпхъэракъым	пхъэра(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрат	упхъэрат	пхъэрат	дыпхъэрат	фыпхъэрат	пхъэра(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэратэкъым	упхъэратэкъым	пхъэратэкъым	дыпхъэратэкъым	фыпхъэратэкъым	пхъэра(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъащ	упхъэрыгъащ	пхъэрыгъащ	дыпхъэрыгъащ	фыпхъэрыгъащ	пхъэрыгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъакъым	упхъэрыгъакъым	пхъэрыгъакъым	дыпхъэрыгъакъым	фыпхъэрыгъакъым	пхъэрыгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъат	упхъэрыгъат	пхъэрыгъат	дыпхъэрыгъат	фыпхъэрыгъат	пхъэрыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъатэкъым	упхъэрыгъатэкъым	пхъэрыгъатэкъым	дыпхъэрыгъатэкъым	фыпхъэрыгъатэкъым	пхъэрыгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрщ	упхъэрщ	пхъэрщ	дыпхъэрщ	фыпхъэрщ	пхъэр(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэркъым	упхъэркъым	пхъэркъым	дыпхъэркъым	фыпхъэркъым	пхъэр(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрт	упхъэрт	пхъэрт	дыпхъэрт	фыпхъэрт	пхъэр(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэртэкъым	упхъэртэкъым	пхъэртэкъым	дыпхъэртэкъым	фыпхъэртэкъым	пхъэр(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынщ	упхъэрынщ	пхъэрынщ	дыпхъэрынщ	фыпхъэрынщ	пхъэрын(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрынкъым	упхъэрынкъым	пхъэрынкъым	дыпхъэрынкъым	фыпхъэрынкъым	пхъэрын(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынущ	упхъэрынуш	пхъэрынущ	дыпхъэрынущ	фыпхъэрынущ	пхъэрыну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрынукъым	упхъэрынукъым	пхъэрынукъым	дыпхъэрынукъым	фыпхъэрынукъым	пхъэрыну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэррэ	упхъэррэ	пхъэррэ	дыпхъэррэ	фыпхъэррэ	пхъэр(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрыркъэ	упхъэрыркъэ	пхъэрыркъэ	дыпхъэрыркъэ	фыпхъэрыркъэ	пхъэрыркъэ / пхъэрхэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэр(ыр)т	упхъэр(ыр)т	пхъэр(ыр)т	дыпхъэр(ыр)т	фыпхъэр(ыр)т	пхъэр(ыр)т / пхъэрхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэр(ыр)тэкъэ	упхъэр(ыр)тэкъэ	пхъэр(ыр)тэкъэ	дыпхъэр(ыр)тэкъэ	фыпхъэр(ыр)тэкъэ	пхъэр(ыр)тэкъэ / пхъэрхэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэра	упхъэра	пхъэра	дыпхъэра	фыпхъэра	пхъэра(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэракъэ	упхъэракъэ	пхъэракъэ	дыпхъэракъэ	фыпхъэракъэ	пхъэра(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрат	упхъэрат	пхъэрат	дыпхъэрат	фыпхъэрат	пхъэра(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэратэкъэ	упхъэратэкъэ	пхъэратэкъэ	дыпхъэратэкъэ	фыпхъэратэкъэ	пхъэра(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъа	упхъэрыгъа	пхъэрыгъа	дыпхъэрыгъа	фыпхъэрыгъа	пхъэрыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъакъэ	упхъэрыгъакъэ	пхъэрыгъакъэ	дыпхъэрыгъакъэ	фыпхъэрыгъакъэ	пхъэрыгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъат	упхъэрыгъат	пхъэрыгъат	дыпхъэрыгъат	фыпхъэрыгъат	пхъэрыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъатэкъэ	упхъэрыгъатэкъэ	пхъэрыгъатэкъэ	дыпхъэрыгъатэкъэ	фыпхъэрыгъатэкъэ	пхъэрыгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпхъэр	упхъэр	пхъэр	дыпхъэр	фыпхъэр	пхъэр(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэркъэ	упхъэркъэ	пхъэркъэ	дыпхъэркъэ	фыпхъэркъэ	пхъэр(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрт	упхъэрт	пхъэрт	дыпхъэрт	фыпхъэрт	пхъэр(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэртэкъэ	упхъэртэкъэ	пхъэртэкъэ	дыпхъэртэкъэ	фыпхъэртэкъэ	пхъэр(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрын	упхъэрын	пхъэрын	дыпхъэрын	фыпхъэрын	пхъэрын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрынкъэ	упхъэрынкъэ	пхъэрынкъэ	дыпхъэрынкъэ	фыпхъэрынкъэ	пхъэрын(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрыну	упхъэрыну	пхъэрыну	дыпхъэрыну	фыпхъэрыну	пхъэрыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрынукъэ	упхъэрынукъэ	пхъэрынукъэ	дыпхъэрынукъэ	фыпхъэрынукъэ	пхъэрыну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрмэ	упхъэрмэ	пхъэрмэ	дыпхъэрмэ	фыпхъэрмэ	пхъэр(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрмэ	умыпхъэрмэ	мыпхъэрмэ	дымыпхъэрмэ	фымыпхъэрмэ	мыпхъэр(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрамэ	упхъэрамэ	пхъэрамэ	дыпхъэрамэ	фыпхъэрамэ	пхъэра(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрамэ	умыпхъэрамэ	мыпхъэрамэ	дымыпхъэрамэ	фымыпхъэрамэ	мыпхъэра(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъамэ	упхъэрыгъамэ	пхъэрыгъамэ	дыпхъэрыгъамэ	фыпхъэрыгъамэ	пхъэрыгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрыгъамэ	умыпхъэрыгъамэ	мыпхъэрыгъамэ	дымыпхъэрыгъамэ	фымыпхъэрыгъамэ	мыпхъэрыгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынмэ	упхъэрынмэ	пхъэрынмэ	дыпхъэрынмэ	фыпхъэрынмэ	пхъэрын(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрынмэ	умыпхъэрынмэ	мыпхъэрынмэ	дымыпхъэрынмэ	фымыпхъэрынмэ	мыпхъэрын(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынумэ	упхъэрынумэ	пхъэрынумэ	дыпхъэрынумэ	фыпхъэрынумэ	пхъэрыну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрынумэ	умыпхъэрынумэ	мыпхъэрынумэ	дымыпхъэрынумэ	фымыпхъэрынумэ	мыпхъэрыну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэртэмэ	упхъэртэмэ	пхъэртэмэ	дыпхъэртэмэ	фыпхъэртэмэ	пхъэр(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэртэмэ	умыпхъэртэмэ	мыпхъэртэмэ	дымыпхъэртэмэ	фымыпхъэртэмэ	мыпхъэр(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэратэмэ	упхъэратэмэ	пхъэратэмэ	дыпхъэратэмэ	фыпхъэратэмэ	пхъэра(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэратэмэ	умыпхъэратэмэ	мыпхъэратэмэ	дымыпхъэратэмэ	фымыпхъэратэмэ	мыпхъэра(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъатэмэ	упхъэрыгъатэмэ	пхъэрыгъатэмэ	дыпхъэрыгъатэмэ	фыпхъэрыгъатэмэ	пхъэрыгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрыгъатэмэ	умыпхъэрыгъатэмэ	мыпхъэрыгъатэмэ	дымыпхъэрыгъатэмэ	фымыпхъэрыгъатэмэ	мыпхъэрыгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынтэмэ	упхъэрынтэмэ	пхъэрынтэмэ	дыпхъэрынтэмэ	фыпхъэрынтэмэ	пхъэрын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрынтэмэ	умыпхъэрынтэмэ	мыпхъэрынтэмэ	дымыпхъэрынтэмэ	фымыпхъэрынтэмэ	мыпхъэрын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынутэмэ	упхъэрынутэмэ	пхъэрынутэмэ	дыпхъэрынутэмэ	фыпхъэрынутэмэ	пхъэрыну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрынутэмэ	умыпхъэрынутэмэ	мыпхъэрынутэмэ	дымыпхъэрынутэмэ	фымыпхъэрынутэмэ	мыпхъэрыну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынт	упхъэрынт	пхъэрынт	дыпхъэрынт	фыпхъэрынт	пхъэрын(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрынтэкъым	упхъэрынтэкъым	пхъэрынтэкъым	дыпхъэрынтэкъым	фыпхъэрынтэкъым	пхъэрын(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынут	упхъэрынут	пхъэрынут	дыпхъэрынут	фыпхъэрынут	пхъэрыну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрынутэкъым	упхъэрынутэкъым	пхъэрынутэкъым	дыпхъэрынутэкъым	фыпхъэрынутэкъым	пхъэрыну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрми	упхъэрми	пхъэрми	дыпхъэрми	фыпхъэрми	пхъэр(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрми	умыпхъэрми	мыпхъэрми	дымыпхъэрми	фымыпхъэрми	мыпхъэр(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрами	упхъэрами	пхъэрами	дыпхъэрами	фыпхъэрами	пхъэра(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрами	умыпхъэрами	мыпхъэрами	дымыпхъэрами	фымыпхъэрами	мыпхъэра(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъами	упхъэрыгъами	пхъэрыгъами	дыпхъэрыгъами	фыпхъэрыгъами	пхъэрыгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрыгъами	умыпхъэрыгъами	мыпхъэрыгъами	дымыпхъэрыгъами	фымыпхъэрыгъами	мыпхъэрыгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынми	упхъэрынми	пхъэрынми	дыпхъэрынми	фыпхъэрынми	пхъэрын(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрынми	умыпхъэрынми	мыпхъэрынми	дымыпхъэрынми	фымыпхъэрынми	мыпхъэрын(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынуми	упхъэрынуми	пхъэрынуми	дыпхъэрынуми	фыпхъэрынуми	пхъэрыну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрынуми	умыпхъэрынуми	мыпхъэрынуми	дымыпхъэрынуми	фымыпхъэрынуми	мыпхъэрыну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэртэми	упхъэртэми	пхъэртэми	дыпхъэртэми	фыпхъэртэми	пхъэр(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэртэми	умыпхъэртэми	мыпхъэртэми	дымыпхъэртэми	фымыпхъэртэми	мыпхъэр(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхъэратэми	упхъэратэми	пхъэратэми	дыпхъэратэми	фыпхъэратэми	пхъэра(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэратэми	умыпхъэратэми	мыпхъэратэми	дымыпхъэратэми	фымыпхъэратэми	мыпхъэра(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхъэрыгъатэми	упхъэрыгъатэми	пхъэрыгъатэми	дыпхъэрыгъатэми	фыпхъэрыгъатэми	пхъэрыгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрыгъатэми	умыпхъэрыгъатэми	мыпхъэрыгъатэми	дымыпхъэрыгъатэми	фымыпхъэрыгъатэми	мыпхъэрыгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынтэми	упхъэрынтэми	пхъэрынтэми	дыпхъэрынтэми	фыпхъэрынтэми	пхъэрын(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрынтэми	умыпхъэрынтэми	мыпхъэрынтэми	дымыпхъэрынтэми	фымыпхъэрынтэми	мыпхъэрын(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхъэрынутэми	упхъэрынутэми	пхъэрынутэми	дыпхъэрынутэми	фыпхъэрынутэми	пхъэрыну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэрынутэми	умыпхъэрынутэми	мыпхъэрынутэми	дымыпхъэрынутэми	фымыпхъэрынутэми	мыпхъэрыну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхъэраи	упхъэраи	пхъэраи	дыпхъэраи	фыпхъэраи	пхъэраи
щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэраи	умыпхъэраи	мыпхъэраи	дымыпхъэраи	фымыпхъэраи	мыпхъэраи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхъэращэрэт	упхъэращэрэт	пхъэращэрэт	дыпхъэращэрэт	фыпхъэращэрэт	пхъэращэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыпхъэращэрэт	умыпхъэращэрэт	мыпхъэращэрэт	дымыпхъэращэрэт	фымыпхъэращэрэт	мыпхъэращэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнщ	упхъэрагъэнщ	пхъэрагъэнщ	дыпхъэрагъэнщ	фыпхъэрагъэнщ	пхъэрагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнкъым	упхъэрагъэнкъым	пхъэрагъэнкъым	дыпхъэрагъэнкъым	фыпхъэрагъэнкъым	пхъэрагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнт	упхъэрагъэнт	пхъэрагъэнт	дыпхъэрагъэнт	фыпхъэрагъэнт	пхъэрагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнтэкъым	упхъэрагъэнтэкъым	пхъэрагъэнтэкъым	дыпхъэрагъэнтэкъым	фыпхъэрагъэнтэкъым	пхъэрагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэн	упхъэрагъэн	пхъэрагъэн	дыпхъэрагъэн	фыпхъэрагъэн	пхъэрагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнкъэ	упхъэрагъэнкъэ	пхъэрагъэнкъэ	дыпхъэрагъэнкъэ	фыпхъэрагъэнкъэ	пхъэрагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнт	упхъэрагъэнт	пхъэрагъэнт	дыпхъэрагъэнт	фыпхъэрагъэнт	пхъэрагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнтэкъэ	упхъэрагъэнтэкъэ	пхъэрагъэнтэкъэ	дыпхъэрагъэнтэкъэ	фыпхъэрагъэнтэкъэ	пхъэрагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнпхъэр	упхъэрагъэнпхъэр	пхъэрагъэнпхъэр	дыпхъэрагъэнпхъэр	фыпхъэрагъэнпхъэр	пхъэрагъэнпхъэр
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнукъым	упхъэрагъэнукъым	пхъэрагъэнукъым	дыпхъэрагъэнукъым	фыпхъэрагъэнукъым	пхъэрагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнут	упхъэрагъэнут	пхъэрагъэнут	дыпхъэрагъэнут	фыпхъэрагъэнут	пхъэрагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнутэкъым	упхъэрагъэнутэкъым	пхъэрагъэнутэкъым	дыпхъэрагъэнутэкъым	фыпхъэрагъэнутэкъым	пхъэрагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэну	упхъэрагъэну	пхъэрагъэну	дыпхъэрагъэну	фыпхъэрагъэну	пхъэрагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнукъэ	упхъэрагъэнукъэ	пхъэрагъэнукъэ	дыпхъэрагъэнукъэ	фыпхъэрагъэнукъэ	пхъэрагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнут	упхъэрагъэнут	пхъэрагъэнут	дыпхъэрагъэнут	фыпхъэрагъэнут	пхъэрагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхъэрагъэнутэкъэ	упхъэрагъэнутэкъэ	пхъэрагъэнутэкъэ	дыпхъэрагъэнутэкъэ	фыпхъэрагъэнутэкъэ	пхъэрагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъэр	упхъэр	пхъэр	дыпхъэр	фыпхъэр	пхъэр(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъэр	умыпхъэр	мыпхъэр	дымыпхъэр	фымыпхъэр	мыпхъэр(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъэра	упхъэра	пхъэра	дыпхъэра	фыпхъэра	пхъэра(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъэра	умыпхъэра	мыпхъэра	дымыпхъэра	фымыпхъэра	мыпхъэра(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъэрыгъа	упхъэрыгъа	пхъэрыгъа	дыпхъэрыгъа	фыпхъэрыгъа	пхъэрыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъэрыгъа	умыпхъэрыгъа	мыпхъэрыгъа	дымыпхъэрыгъа	фымыпхъэрыгъа	мыпхъэрыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъэрын	упхъэрын	пхъэрын	дыпхъэрын	фыпхъэрын	пхъэрын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъэрын	умыпхъэрын	мыпхъэрын	дымыпхъэрын	фымыпхъэрын	мыпхъэрын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъэрыну	упхъэрыну	пхъэрыну	дыпхъэрыну	фыпхъэрыну	пхъэрыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъэрыну	умыпхъэрыну	мыпхъэрыну	дымыпхъэрыну	фымыпхъэрыну	мыпхъэрыну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъэр	узэрыпхъэр	зэрыпхъэр	дызэрыпхъэр	фызэрыпхъэр	зэрыпхъэр(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъэр	узэрымыпхъэр	зэрымыпхъэр	дызэрымыпхъэр	фызэрымыпхъэр	мызэрыпхъэр(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъэра	узэрыпхъэра	зэрыпхъэра	дызэрыпхъэра	фызэрыпхъэра	зэрыпхъэра(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъэра	узэрымыпхъэра	зэрымыпхъэра	дызэрымыпхъэра	фызэрымыпхъэра	зэрымыпхъэра(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъэрыгъа	узэрыпхъэрыгъа	зэрыпхъэрыгъа	дызэрыпхъэрыгъа	фызэрыпхъэрыгъа	зэрыпхъэрыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъэрыгъа	узэрымыпхъэрыгъа	зэрымыпхъэрыгъа	дызэрымыпхъэрыгъа	фызэрымыпхъэрыгъа	зэрымыпхъэрыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъэрын	узэрыпхъэрын	зэрыпхъэрын	дызэрыпхъэрын	фызэрыпхъэрын	зэрыпхъэрын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъэрын	узэрымыпхъэрын	зэрымыпхъэрын	дызэрымыпхъэрын	фызэрымыпхъэрын	зэрымыпхъэрын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхъэрыну	узэрыпхъэрыну	зэрыпхъэрыну	дызэрыпхъэрыну	фызэрыпхъэрыну	зэрыпхъэрыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыпхъэрыну	узэрымыпхъэрыну	зэрымыпхъэрыну	дызэрымыпхъэрыну	фызэрымыпхъэрыну	зэрымыпхъэрыну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъэр	пхъэрыпхъэр	щыпхъэр	дыщыпхъэр	фыщыпхъэр	щыпхъэр(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъэр	пхъэрымыпхъэр	щымыпхъэр	дыщымыпхъэр	фыщымыпхъэр	щымыпхъэр(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъэра	пхъэрыпхъэра	щыпхъэра	дыщыпхъэра	фыщыпхъэра	щыпхъэра(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъэра	пхъэрымыпхъэра	щымыпхъэра	дыщымыпхъэра	фыщымыпхъэра	щымыпхъэра(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъэрыгъа	пхъэрыпхъэрыгъа	щыпхъэрыгъа	дыщыпхъэрыгъа	фыщыпхъэрыгъа	щыпхъэрыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъэрыгъа	пхъэрымыпхъэрыгъа	щымыпхъэрыгъа	дыщымыпхъэрыгъа	фыщымыпхъэрыгъа	щымыпхъэрыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъэрын	пхъэрыпхъэрын	щыпхъэрын	дыщыпхъэрын	фыщыпхъэрын	щыпхъэрын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъэрын	пхъэрымыпхъэрын	щымыпхъэрын	дыщымыпхъэрын	фыщымыпхъэрын	щымыпхъэрын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхъэрыну	пхъэрыпхъэрыну	щыпхъэрыну	дыщыпхъэрыну	фыщыпхъэрыну	щыпхъэрыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыпхъэрыну	пхъэрымыпхъэрыну	щымыпхъэрыну	дыщымыпхъэрыну	фыщымыпхъэрыну	щымыпхъэрыну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъэр	уздэпхъэр	здэпхъэр	дыздэпхъэр	фыздэпхъэр	здэпхъэр(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъэр	уздэмыпхъэр	здэмыпхъэр	дыздэмыпхъэр	фыздэмыпхъэр	здэмыпхъэр(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъэра	уздэпхъэра	здэпхъэра	дыздэпхъэра	фыздэпхъэра	здэпхъэра(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъэра	уздэмыпхъэра	здэмыпхъэра	дыздэмыпхъэра	фыздэмыпхъэра	здэмыпхъэра(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъэрыгъа	уздэпхъэрыгъа	здэпхъэрыгъа	дыздэпхъэрыгъа	фыздэпхъэрыгъа	здэпхъэрыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъэрыгъа	уздэмыпхъэрыгъа	здэмыпхъэрыгъа	дыздэмыпхъэрыгъа	фыздэмыпхъэрыгъа	здэмыпхъэрыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъэрын	уздэпхъэрын	здэпхъэрын	дыздэпхъэрын	фыздэпхъэрын	здэпхъэрын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъэрын	уздэмыпхъэрын	здэмыпхъэрын	дыздэмыпхъэрын	фыздэмыпхъэрын	здэмыпхъэрын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэпхъэрыну	уздэпхъэрыну	здэпхъэрыну	дыздэпхъэрыну	фыздэпхъэрыну	здэпхъэрыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыпхъэрыну	уздэмыпхъэрыну	здэмыпхъэрыну	дыздэмыпхъэрыну	фыздэмыпхъэрыну	здэмыпхъэрыну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъэр	пхъэрӀэпхъэр	щӀэпхъэр	дыщӀэпхъэр	фыщӀэпхъэр	щӀэпхъэр(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъэр	пхъэрӀэмыпхъэр	щӀэмыпхъэр	дыщӀэмыпхъэр	фыщӀэмыпхъэр	щӀэмыпхъэр(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъэра	пхъэрӀэпхъэра	щӀэпхъэра	дыщӀэпхъэра	фыщӀэпхъэра	щӀэпхъэра(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъэра	пхъэрӀэмыпхъэра	щӀэмыпхъэра	дыщӀэмыпхъэра	фыщӀэмыпхъэра	щӀэмыпхъэра(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъэрыгъа	пхъэрӀэпхъэрыгъа	щӀэпхъэрыгъа	дыщӀэпхъэрыгъа	фыщӀэпхъэрыгъа	щӀэпхъэрыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъэрыгъа	пхъэрӀэмыпхъэрыгъа	щӀэмыпхъэрыгъа	дыщӀэмыпхъэрыгъа	фыщӀэмыпхъэрыгъа	щӀэмыпхъэрыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъэрын	пхъэрӀэпхъэрын	щӀэпхъэрын	дыщӀэпхъэрын	фыщӀэпхъэрын	щӀэпхъэрын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъэрын	пхъэрӀэмыпхъэрын	щӀэмыпхъэрын	дыщӀэмыпхъэрын	фыщӀэмыпхъэрын	щӀэмыпхъэрын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэпхъэрыну	пхъэрӀэпхъэрыну	щӀэпхъэрыну	дыщӀэпхъэрыну	фыщӀэпхъэрыну	щӀэпхъэрыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыпхъэрыну	пхъэрӀэмыпхъэрыну	щӀэмыпхъэрыну	дыщӀэмыпхъэрыну	фыщӀэмыпхъэрыну	щӀэмыпхъэрыну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъэру	упхъэру	пхъэру	дыпхъэру	фыпхъэру	пхъэр(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъэру	умыпхъэру	мыпхъэру	дымыпхъэру	фымыпхъэру	мыпхъэр(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпхъэрауэ	упхъэрауэ	пхъэрауэ	дыпхъэрауэ	фыпхъэрауэ	пхъэрауэ / пхъэрахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхъэрауэ	умыпхъэрауэ	мыпхъэрауэ	дымыпхъэрауэ	фымыпхъэрауэ	мыпхъэрауэ / мыпхъэрахэу
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыпхъэрурэ	упхъэрурэ	пхъэрурэ	дыпхъэрурэ	фыпхъэрурэ	пхъэр(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыпхъэрурэ	умыпхъэрурэ	мыпхъэрурэ	дымыпхъэрурэ	фымыпхъэрурэ	мыпхъэр(хэ)урэ

		-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пхъэр]	[пхъэр]ыр	--	[пхъэр]хэр
Эргативнэ:	[пхъэр]	[пхъэр]ым	--	[пхъэр]хэм
Послеложнэ:	[пхъэр]кӀэ	[пхъэр]ымкӀэ	[пхъэр]хэкӀэ	[пхъэр]хэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пхъэр]у	[пхъэр]ырауэ	[пхъэр]хэу	[пхъэр]хэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пхъэр]а	[пхъэр]ар	--	[пхъэр]ахэр
Эргативнэ:	[пхъэр]а	[пхъэр]ам	--	[пхъэр]ахэм
Послеложнэ:	[пхъэр]акӀэ	[пхъэр]амкӀэ	[пхъэр]ахэкӀэ	[пхъэр]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пхъэр]ауэ	[пхъэр]арауэ	[пхъэр]ахэу	[пхъэр]ахэрауэ

		-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пхъэр]ын	[пхъэр]ыныр	--	[пхъэр]ынхэр
Эргативнэ:	[пхъэр]ын	[пхъэр]ыным	--	[пхъэр]ынхэм
Послеложнэ:	[пхъэр]ынкӀэ	[пхъэр]ынымкӀэ	[пхъэр]ынхэкӀэ	[пхъэр]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[пхъэр]ыну	[пхъэр]ынырауэ	[пхъэр]ынхэу	[пхъэр]ынхэрауэ

		-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пхъэр]ыну	[пхъэр]ынур	--	[пхъэр]ынухэр
Эргативнэ:	[пхъэр]ыну	[пхъэр]ынум	--	[пхъэр]ынухэм
Послеложнэ:	[пхъэр]ынукӀэ	[пхъэр]ынумкӀэ	[пхъэр]ынухэкӀэ	[пхъэр]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пхъэр]ынууэ	[пхъэр]ынурауэ	[пхъэр]ынухэу	[пхъэр]ынухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Пхъэр узэрыгъэхъуу зыгуэрым кӀэлъыщӀэпхъуэн.
Зыгуэрым хуэпабгъэу зэрехьэжьэн, зыщӀыпӀэкӀэ яунэтӀын.

ЩАПХЪЭХЭР

Ди армэм пхъэрым ахэр [бийхэр] Мэл щтагъэ хабзэти къыпахурт. ХьэхъупащӀэ Амырхъан

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

пхъэрын: 1. give chase 2. rush (in pursuit), rush swh like an avalanche (about a crowd of people)

УРЫСЫБЗЭ

пхъэрын: 1. броситься в погоню 2. устремиться, броситься (в погоню), нестись лавиной куда-л. (о массе людей)

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын