пхыпсын

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [pxǝ'psǝn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• пхы- + [пс] + -ы + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "пхыпсын"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	пхыпсын
щымыӀэныгъэ:	пхымыпсын

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхыпсын	упхыпсын	пхыпсын	дыпхыпсын	фыпхыпсын	пхыпсын(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсын	упхымыпсын	пхымыпсын	дыпхымыпсын	фыпхымыпсын	пхымыпсын(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	пхыпс!	фыпхыпс!
щымыӀэныгъэ:	упхымыпс!	фыпхымыпс!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхрепс	упхрепс	пхрепс	дыпхрепс	фыпхрепс	пхрепс
щымыӀэныгъэ:	сыпхремыпс	упхремыпс	пхремыпс	дыпхремыпс	фыпхремыпс	пхремыпс

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхопс(ыр)	упхопс(ыр)	пхопс(ыр)	дыпхопс(ыр)	фыпхопс(ыр)	пхопс(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсыркъым	упхыпсыркъым	пхыпсыркъым	дыпхыпсыркъым	фыпхыпсыркъым	пхыпсы(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпс(ыр)т	упхыпс(ыр)т	пхыпс(ыр)т	дыпхыпс(ыр)т	фыпхыпс(ыр)т	пхыпс(ыр)т / пхыпсхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпс(ыр)тэкъым	упхыпс(ыр)тэкъым	пхыпс(ыр)тэкъым	дыпхыпс(ыр)тэкъым	фыпхыпс(ыр)тэкъым	пхыпс(ыр)тэкъым / пхыпсхэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсащ	упхыпсащ	пхыпсащ	дыпхыпсащ	фыпхыпсащ	пхыпса(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсакъым	упхыпсакъым	пхыпсакъым	дыпхыпсакъым	фыпхыпсакъым	пхыпса(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсат	упхыпсат	пхыпсат	дыпхыпсат	фыпхыпсат	пхыпса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсатэкъым	упхыпсатэкъым	пхыпсатэкъым	дыпхыпсатэкъым	фыпхыпсатэкъым	пхыпса(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъащ	упхыпсыгъащ	пхыпсыгъащ	дыпхыпсыгъащ	фыпхыпсыгъащ	пхыпсыгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъакъым	упхыпсыгъакъым	пхыпсыгъакъым	дыпхыпсыгъакъым	фыпхыпсыгъакъым	пхыпсыгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъат	упхыпсыгъат	пхыпсыгъат	дыпхыпсыгъат	фыпхыпсыгъат	пхыпсыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъатэкъым	упхыпсыгъатэкъым	пхыпсыгъатэкъым	дыпхыпсыгъатэкъым	фыпхыпсыгъатэкъым	пхыпсыгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсщ	упхыпсщ	пхыпсщ	дыпхыпсщ	фыпхыпсщ	пхыпс(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпскъым	упхыпскъым	пхыпскъым	дыпхыпскъым	фыпхыпскъым	пхыпс(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпхыпст	упхыпст	пхыпст	дыпхыпст	фыпхыпст	пхыпс(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпстэкъым	упхыпстэкъым	пхыпстэкъым	дыпхыпстэкъым	фыпхыпстэкъым	пхыпс(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынщ	упхыпсынщ	пхыпсынщ	дыпхыпсынщ	фыпхыпсынщ	пхыпсын(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсынкъым	упхыпсынкъым	пхыпсынкъым	дыпхыпсынкъым	фыпхыпсынкъым	пхыпсын(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынущ	упхыпсынущ	пхыпсынущ	дыпхыпсынущ	фыпхыпсынущ	пхыпсыну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсынукъым	упхыпсынукъым	пхыпсынукъым	дыпхыпсынукъым	фыпхыпсынукъым	пхыпсыну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсрэ	упхыпсрэ	пхыпсрэ	дыпхыпсрэ	фыпхыпсрэ	пхыпс(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсыркъэ	упхыпсыркъэ	пхыпсыркъэ	дыпхыпсыркъэ	фыпхыпсыркъэ	пхыпсыркъэ / пхыпсхэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпс(ыр)т	упхыпс(ыр)т	пхыпс(ыр)т	дыпхыпс(ыр)т	фыпхыпс(ыр)т	пхыпс(ыр)т / пхыпсхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпс(ыр)тэкъэ	упхыпс(ыр)тэкъэ	пхыпс(ыр)тэкъэ	дыпхыпс(ыр)тэкъэ	фыпхыпс(ыр)тэкъэ	пхыпс(ыр)тэкъэ / пхыпсхэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпса	упхыпса	пхыпса	дыпхыпса	фыпхыпса	пхыпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсакъэ	упхыпсакъэ	пхыпсакъэ	дыпхыпсакъэ	фыпхыпсакъэ	пхыпса(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсат	упхыпсат	пхыпсат	дыпхыпсат	фыпхыпсат	пхыпса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсатэкъэ	упхыпсатэкъэ	пхыпсатэкъэ	дыпхыпсатэкъэ	фыпхыпсатэкъэ	пхыпса(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъа	упхыпсыгъа	пхыпсыгъа	дыпхыпсыгъа	фыпхыпсыгъа	пхыпсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъакъэ	упхыпсыгъакъэ	пхыпсыгъакъэ	дыпхыпсыгъакъэ	фыпхыпсыгъакъэ	пхыпсыгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъат	упхыпсыгъат	пхыпсыгъат	дыпхыпсыгъат	фыпхыпсыгъат	пхыпсыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъатэкъэ	упхыпсыгъатэкъэ	пхыпсыгъатэкъэ	дыпхыпсыгъатэкъэ	фыпхыпсыгъатэкъэ	пхыпсыгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпхыпс	упхыпс	пхыпс	дыпхыпс	фыпхыпс	пхыпс(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпскъэ	упхыпскъэ	пхыпскъэ	дыпхыпскъэ	фыпхыпскъэ	пхыпс(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпхыпст	упхыпст	пхыпст	дыпхыпст	фыпхыпст	пхыпс(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпстэкъэ	упхыпстэкъэ	пхыпстэкъэ	дыпхыпстэкъэ	фыпхыпстэкъэ	пхыпс(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсын	упхыпсын	пхыпсын	дыпхыпсын	фыпхыпсын	пхыпсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсынкъэ	упхыпсынкъэ	пхыпсынкъэ	дыпхыпсынкъэ	фыпхыпсынкъэ	пхыпсын(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсыну	упхыпсыну	пхыпсыну	дыпхыпсыну	фыпхыпсыну	пхыпсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсынукъэ	упхыпсынукъэ	пхыпсынукъэ	дыпхыпсынукъэ	фыпхыпсынукъэ	пхыпсыну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсмэ	упхыпсмэ	пхыпсмэ	дыпхыпсмэ	фыпхыпсмэ	пхыпс(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсмэ	упхымыпсмэ	пхымыпсмэ	дыпхымыпсмэ	фыпхымыпсмэ	пхымыпс(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсамэ	упхыпсамэ	пхыпсамэ	дыпхыпсамэ	фыпхыпсамэ	пхыпса(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсамэ	упхымыпсамэ	пхымыпсамэ	дыпхымыпсамэ	фыпхымыпсамэ	пхымыпса(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъамэ	упхыпсыгъамэ	пхыпсыгъамэ	дыпхыпсыгъамэ	фыпхыпсыгъамэ	пхыпсыгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсыгъамэ	упхымыпсыгъамэ	пхымыпсыгъамэ	дыпхымыпсыгъамэ	фыпхымыпсыгъамэ	пхымыпсыгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынмэ	упхыпсынмэ	пхыпсынмэ	дыпхыпсынмэ	фыпхыпсынмэ	пхыпсын(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсынмэ	упхымыпсынмэ	пхымыпсынмэ	дыпхымыпсынмэ	фыпхымыпсынмэ	пхымыпсын(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынумэ	упхыпсынумэ	пхыпсынумэ	дыпхыпсынумэ	фыпхыпсынумэ	пхыпсыну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсынумэ	упхымыпсынумэ	пхымыпсынумэ	дыпхымыпсынумэ	фыпхымыпсынумэ	пхымыпсыну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпстэмэ	упхыпстэмэ	пхыпстэмэ	дыпхыпстэмэ	фыпхыпстэмэ	пхыпс(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпстэмэ	упхымыпстэмэ	пхымыпстэмэ	дыпхымыпстэмэ	фыпхымыпстэмэ	пхымыпс(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсатэмэ	упхыпсатэмэ	пхыпсатэмэ	дыпхыпсатэмэ	фыпхыпсатэмэ	пхыпса(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсатэмэ	упхымыпсатэмэ	пхымыпсатэмэ	дыпхымыпсатэмэ	фыпхымыпсатэмэ	пхымыпса(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъатэмэ	упхыпсыгъатэмэ	пхыпсыгъатэмэ	дыпхыпсыгъатэмэ	фыпхыпсыгъатэмэ	пхыпсыгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсыгъатэмэ	упхымыпсыгъатэмэ	пхымыпсыгъатэмэ	дыпхымыпсыгъатэмэ	фыпхымыпсыгъатэмэ	пхымыпсыгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынтэмэ	упхыпсынтэмэ	пхыпсынтэмэ	дыпхыпсынтэмэ	фыпхыпсынтэмэ	пхыпсын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсынтэмэ	упхымыпсынтэмэ	пхымыпсынтэмэ	дыпхымыпсынтэмэ	фыпхымыпсынтэмэ	пхымыпсын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынутэмэ	упхыпсынутэмэ	пхыпсынутэмэ	дыпхыпсынутэмэ	фыпхыпсынутэмэ	пхыпсыну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсынутэмэ	упхымыпсынутэмэ	пхымыпсынутэмэ	дыпхымыпсынутэмэ	фыпхымыпсынутэмэ	пхымыпсыну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынт	упхыпсынт	пхыпсынт	дыпхыпсынт	фыпхыпсынт	пхыпсын(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсынтэкъым	упхыпсынтэкъым	пхыпсынтэкъым	дыпхыпсынтэкъым	фыпхыпсынтэкъым	пхыпсын(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынут	упхыпсынут	пхыпсынут	дыпхыпсынут	фыпхыпсынут	пхыпсыну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсынутэкъым	упхыпсынутэкъым	пхыпсынутэкъым	дыпхыпсынутэкъым	фыпхыпсынутэкъым	пхыпсыну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсми	упхыпсми	пхыпсми	дыпхыпсми	фыпхыпсми	пхыпс(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсми	упхымыпсми	пхымыпсми	дыпхымыпсми	фыпхымыпсми	пхымыпс(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсами	упхыпсами	пхыпсами	дыпхыпсами	фыпхыпсами	пхыпса(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсами	упхымыпсами	пхымыпсами	дыпхымыпсами	фыпхымыпсами	пхымыпса(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъами	упхыпсыгъами	пхыпсыгъами	дыпхыпсыгъами	фыпхыпсыгъами	пхыпсыгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсыгъами	упхымыпсыгъами	пхымыпсыгъами	дыпхымыпсыгъами	фыпхымыпсыгъами	пхымыпсыгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынми	упхыпсынми	пхыпсынми	дыпхыпсынми	фыпхыпсынми	пхыпсын(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсынми	упхымыпсынми	пхымыпсынми	дыпхымыпсынми	фыпхымыпсынми	пхымыпсын(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынуми	упхыпсынуми	пхыпсынуми	дыпхыпсынуми	фыпхыпсынуми	пхыпсыну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсынуми	упхымыпсынуми	пхымыпсынуми	дыпхымыпсынуми	фыпхымыпсынуми	пхымыпсыну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпстэми	упхыпстэми	пхыпстэми	дыпхыпстэми	фыпхыпстэми	пхыпс(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпстэми	упхымыпстэми	пхымыпстэми	дыпхымыпстэми	фыпхымыпстэми	пхымыпс(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсатэми	упхыпсатэми	пхыпсатэми	дыпхыпсатэми	фыпхыпсатэми	пхыпса(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсатэми	упхымыпсатэми	пхымыпсатэми	дыпхымыпсатэми	фыпхымыпсатэми	пхымыпса(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпхыпсыгъатэми	упхыпсыгъатэми	пхыпсыгъатэми	дыпхыпсыгъатэми	фыпхыпсыгъатэми	пхыпсыгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсыгъатэми	упхымыпсыгъатэми	пхымыпсыгъатэми	дыпхымыпсыгъатэми	фыпхымыпсыгъатэми	пхымыпсыгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынтэми	упхыпсынтэми	пхыпсынтэми	дыпхыпсынтэми	фыпхыпсынтэми	пхыпсын(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсынтэми	упхымыпсынтэми	пхымыпсынтэми	дыпхымыпсынтэми	фыпхымыпсынтэми	пхымыпсын(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпхыпсынутэми	упхыпсынутэми	пхыпсынутэми	дыпхыпсынутэми	фыпхыпсынутэми	пхыпсыну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсынутэми	упхымыпсынутэми	пхымыпсынутэми	дыпхымыпсынутэми	фыпхымыпсынутэми	пхымыпсыну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхыпсаи	упхыпсаи	пхыпсаи	дыпхыпсаи	фыпхыпсаи	пхыпсаи
щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсакъыми	упхыпсакъыми	пхыпсакъыми	дыпхыпсакъыми	фыпхыпсакъыми	пхыпсакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпхыпсащэрэт	упхыпсащэрэт	пхыпсащэрэт	дыпхыпсащэрэт	фыпхыпсащэрэт	пхыпсащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сыпхымыпсащэрэт	упхымыпсащэрэт	пхымыпсащэрэт	дыпхымыпсащэрэт	фыпхымыпсащэрэт	пхымыпсащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнщ	упхыпсагъэнщ	пхыпсагъэнщ	дыпхыпсагъэнщ	фыпхыпсагъэнщ	пхыпсагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнкъым	упхыпсагъэнкъым	пхыпсагъэнкъым	дыпхыпсагъэнкъым	фыпхыпсагъэнкъым	пхыпсагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнт	упхыпсагъэнт	пхыпсагъэнт	дыпхыпсагъэнт	фыпхыпсагъэнт	пхыпсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнтэкъым	упхыпсагъэнтэкъым	пхыпсагъэнтэкъым	дыпхыпсагъэнтэкъым	фыпхыпсагъэнтэкъым	пхыпсагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэн	упхыпсагъэн	пхыпсагъэн	дыпхыпсагъэн	фыпхыпсагъэн	пхыпсагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнкъэ	упхыпсагъэнкъэ	пхыпсагъэнкъэ	дыпхыпсагъэнкъэ	фыпхыпсагъэнкъэ	пхыпсагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнт	упхыпсагъэнт	пхыпсагъэнт	дыпхыпсагъэнт	фыпхыпсагъэнт	пхыпсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнтэкъэ	упхыпсагъэнтэкъэ	пхыпсагъэнтэкъэ	дыпхыпсагъэнтэкъэ	фыпхыпсагъэнтэкъэ	пхыпсагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнпс	упхыпсагъэнпс	пхыпсагъэнпс	дыпхыпсагъэнпс	фыпхыпсагъэнпс	пхыпсагъэнпс
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнукъым	упхыпсагъэнукъым	пхыпсагъэнукъым	дыпхыпсагъэнукъым	фыпхыпсагъэнукъым	пхыпсагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнут	упхыпсагъэнут	пхыпсагъэнут	дыпхыпсагъэнут	фыпхыпсагъэнут	пхыпсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнутэкъым	упхыпсагъэнутэкъым	пхыпсагъэнутэкъым	дыпхыпсагъэнутэкъым	фыпхыпсагъэнутэкъым	пхыпсагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэну	упхыпсагъэну	пхыпсагъэну	дыпхыпсагъэну	фыпхыпсагъэну	пхыпсагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнукъэ	упхыпсагъэнукъэ	пхыпсагъэнукъэ	дыпхыпсагъэнукъэ	фыпхыпсагъэнукъэ	пхыпсагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнут	упхыпсагъэнут	пхыпсагъэнут	дыпхыпсагъэнут	фыпхыпсагъэнут	пхыпсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпхыпсагъэнутэкъэ	упхыпсагъэнутэкъэ	пхыпсагъэнутэкъэ	дыпхыпсагъэнутэкъэ	фыпхыпсагъэнутэкъэ	пхыпсагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпхыпс	упхыпс	пхыпс	дыпхыпс	фыпхыпс	пхыпс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыпхымыпс	упхымыпс	пхымыпс	дыпхымыпс	фыпхымыпс	пхымыпс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпхыпса	упхыпса	пхыпса	дыпхыпса	фыпхыпса	пхыпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыпхымыпса	упхымыпса	пхымыпса	дыпхымыпса	фыпхымыпса	пхымыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпхыпсыгъа	упхыпсыгъа	пхыпсыгъа	дыпхыпсыгъа	фыпхыпсыгъа	пхыпсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыпхымыпсыгъа	упхымыпсыгъа	пхымыпсыгъа	дыпхымыпсыгъа	фыпхымыпсыгъа	пхымыпсыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпхыпсын	упхыпсын	пхыпсын	дыпхыпсын	фыпхыпсын	пхыпсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыпхымыпсын	упхымыпсын	пхымыпсын	дыпхымыпсын	фыпхымыпсын	пхымыпсын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпхыпсыну	упхыпсыну	пхыпсыну	дыпхыпсыну	фыпхыпсыну	пхыпсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыпхымыпсыну	упхымыпсыну	пхымыпсыну	дыпхымыпсыну	фыпхымыпсыну	пхымыпсыну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхыпс	узэрыпхыпс	зэрыпхыпс	дызэрыпхыпс	фызэрыпхыпс	зэрыпхыпс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпхымыпс	узэрыпхымыпс	зэрыпхымыпс	дызэрыпхымыпс	фызэрыпхымыпс	зэрыпхымыпс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхыпса	узэрыпхыпса	зэрыпхыпса	дызэрыпхыпса	фызэрыпхыпса	зэрыпхыпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпхымыпса	узэрыпхымыпса	зэрыпхымыпса	дызэрыпхымыпса	фызэрыпхымыпса	зэрыпхымыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхыпсыгъа	узэрыпхыпсыгъа	зэрыпхыпсыгъа	дызэрыпхыпсыгъа	фызэрыпхыпсыгъа	зэрыпхыпсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпхымыпсыгъа	узэрыпхымыпсыгъа	зэрыпхымыпсыгъа	дызэрыпхымыпсыгъа	фызэрыпхымыпсыгъа	зэрыпхымыпсыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхыпсын	узэрыпхыпсын	зэрыпхыпсын	дызэрыпхыпсын	фызэрыпхыпсын	зэрыпхыпсын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпхымыпсын	узэрыпхымыпсын	зэрыпхымыпсын	дызэрыпхымыпсын	фызэрыпхымыпсын	зэрыпхымыпсын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпхыпсыну	узэрыпхыпсыну	зэрыпхыпсыну	дызэрыпхыпсыну	фызэрыпхыпсыну	зэрыпхыпсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпхымыпсыну	узэрыпхымыпсыну	зэрыпхымыпсыну	дызэрыпхымыпсыну	фызэрыпхымыпсыну	зэрыпхымыпсыну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхыпс	ущыпхыпс	щыпхыпс	дыщыпхыпс	фыщыпхыпс	щыпхыпс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпхымыпс	ущыпхымыпс	щыпхымыпс	дыщыпхымыпс	фыщыпхымыпс	щыпхымыпс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхыпса	ущыпхыпса	ущыпхыпса	дыщыпхыпса	фыщыпхыпса	щыпхыпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпхымыпса	фыщипхымыпса	щыпхымыпса	дыщыпхымыпса	фыщыпхымыпса	щыпхымыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхыпсыгъа	ущыпхыпсыгъа	щыпхыпсыгъа	дыщыпхыпсыгъа	фыщыпхыпсыгъа	щыпхыпсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпхымыпсыгъа	ущыпхымыпсыгъа	щыпхымыпсыгъа	дыщыпхымыпсыгъа	фыщыпхымыпсыгъа	щыпхымыпсыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхыпсын	ущыпхыпсын	щыпхыпсын	дыщыпхыпсын	фыщыпхыпсын	щыпхыпсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпхымыпсын	ущыпхыпсын	щыпхымыпсын	дыщыпхымыпсын	фыщыпхымыпсын	щыпхымыпсын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпхыпсыну	ущыпхыпсыну	щыпхыпсыну	дыщыпхыпсыну	фыщыпхыпсыну	щыпхыпсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпхымыпсыну	ущыпхымыпсыну	щыпхымыпсыну	дыщыпхымыпсыну	фыщыпхымыпсыну	щыпхымыпсыну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпхыпс	уздыпхыпс	здыпхыпс	дыздыпхыпс	фыздыпхыпс	здыпхыпс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпхымыпс	уздыпхымыпс	здыпхымыпс	дыздыпхымыпс	фыздыпхымыпс	здыпхымыпс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпхыпса	уздыпхыпса	здыпхыпса	дыздыпхыпса	фыздыпхыпса	здыпхыпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпхымыпса	уздыпхымыпса	здыпхымыпса	дыздыпхымыпса	фыздыпхымыпса	здыпхымыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпхыпсыгъа	уздыпхыпсыгъа	здыпхыпсыгъа	дыздыпхыпсыгъа	фыздыпхыпсыгъа	здыпхыпсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпхымыпсыгъа	уздыпхымыпсыгъа	здыпхымыпсыгъа	дыздыпхымыпсыгъа	фыздыпхымыпсыгъа	здыпхымыпсыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпхыпсын	уздыпхыпсын	здыпхыпсын	дыздыпхыпсын	фыздыпхыпсын	здыпхыпсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпхымыпсын	уздыпхымыпсын	здыпхымыпсын	дыздыпхымыпсын	фыздыпхымыпсын	здыпхымыпсын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпхыпсыну	уздыпхыпсыну	здыпхыпсыну	дыздыпхыпсыну	фыздыпхыпсыну	здыпхыпсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпхымыпсыну	уздыпхымыпсыну	здыпхымыпсыну	дыздыпхымыпсыну	фыздыпхымыпсыну	здыпхымыпсыну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпхыпс	ущӀыпхыпс	щӀыпхыпс	дыщӀыпхыпс	фыщӀыпхыпс	щӀыпхыпс(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпхымыпс	ущӀыпхымыпс	щӀыпхымыпс	дыщӀыпхымыпс	фыщӀыпхымыпс	щӀыпхымыпс(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпхыпса	ущӀыпхыпсӀэпса	щӀыпхыпса	дыщӀыпхыпса	фыщӀыпхыпса	щӀыпхыпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпхымыпса	ущӀыпхымыпса	щӀыпхымыпса	дыщӀыпхымыпса	фыщӀыпхымыпса	щӀыпхымыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпхыпсыгъа	ущӀыпхыпсыгъа	щӀыпхыпсыгъа	дыщӀыпхыпсыгъа	фыщӀыпхыпсыгъа	щӀыпхыпсыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпхымыпсыгъа	ущӀыпхымыпсыгъа	щӀыпхымыпсыгъа	дыщӀыпхымыпсыгъа	фыщӀыпхымыпсыгъа	щӀыпхымыпсыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпхыпсын	ущӀыпхыпсын	щӀыпхыпсын	дыщӀыпхыпсын	фыщӀыпхыпсын	щӀыпхыпсын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпхымыпсын	ущӀыпхымыпсын	щӀыпхымыпсын	дыщӀыпхымыпсын	фыщӀыпхымыпсын	щӀыпхымыпсын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпхыпсыну	ущӀыпхыпсыну	щӀыпхыпсыну	дыщӀыпхыпсыну	фыщӀыпхыпсыну	щӀыпхыпсыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпхымыпсыну	ущӀыпхымыпсыну	щӀыпхымыпсыну	дыщӀыпхымыпсыну	фыщӀыпхымыпсыну	щӀыпхымыпсыну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпхыпсу	упхыпсу	пхыпсу	дыпхыпсу	фыпхыпсу	пхыпс(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыпхымыпсу	упхымыпсу	пхымыпсу	дыпхымыпсу	фыпхымыпсу	пхымыпс(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпхыпсауэ	упхыпсауэ	пхыпсауэ	дыпхыпсауэ	фыпхыпсауэ	пхыпсауэ / пхыпсахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыпхымыпсауэ	упхымыпсауэ	пхымыпсауэ	дыпхымыпсауэ	фыпхымыпсауэ	пхымыпсауэ / пхымыпсахэу
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыпхыпсурэ	упхыпсурэ	пхыпсурэ	дыпхыпсурэ	фыпхыпсурэ	пхыпс(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сыпхымыпсурэ	упхымыпсурэ	пхымыпсурэ	дыпхымыпсурэ	фыпхымыпсурэ	пхымыпс(хэ)урэ

Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыппхопс	сыпхопс	--	сыфпхопс	сапхопс
уэ	успхопс	--	упхопс	утпхопс	--	уапхопс
ар	спхопс	ппхопс	пхопс	тпхопс	фпхопс	япхопс
дэ	--	дыппхопс	дыпхопс	--	дыфпхопс	дапхопс
фэ	фыспхопс	--	фыпхопс	фытпхопс	--	фапхопс
ахэр	спхопс(хэ)	ппхопс(хэ)	пхопс(хэ)	тпхопс(хэ)	фпхопс(хэ)	япхопс(хэ)

		-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пс]	[пс]ыр	--	[пс]хэр
Эргативнэ:	[пс]	[пс]ым	--	[пс]хэм
Послеложнэ:	[пс]кӀэ	[пс]ымкӀэ	[пс]хэкӀэ	[пс]хэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пс]у	[пс]ырауэ	[пс]хэу	[пс]хэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пс]а	[пс]ар	--	[пс]ахэр
Эргативнэ:	[пс]а	[пс]ам	--	[пс]ахэм
Послеложнэ:	[пс]акӀэ	[пс]амкӀэ	[пс]ахэкӀэ	[пс]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пс]ауэ	[пс]арауэ	[пс]ахэу	[пс]ахэрауэ

		-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пс]ын	[пс]ыныр	--	[пс]ынхэр
Эргативнэ:	[пс]ын	[пс]ыным	--	[пс]ынхэм
Послеложнэ:	[пс]ынкӀэ	[пс]ынымкӀэ	[пс]ынхэкӀэ	[пс]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[пс]ыну	[пс]ынырауэ	[пс]ынхэу	[пс]ынхэрауэ

		-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пс]ыну	[пс]ынур	--	[пс]ынухэр
Эргативнэ:	[пс]ыну	[пс]ынум	--	[пс]ынухэм
Послеложнэ:	[пс]ынукӀэ	[пс]ынумкӀэ	[пс]ынухэкӀэ	[пс]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пс]ынууэ	[пс]ынурауэ	[пс]ынухэу	[пс]ынухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Пхидзын, пхыкӀын.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Пшэ Ӏувым дыгъэр пхопс.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• пхыпсын: shine or pass through (about rays of light)
• Пшэ Ӏувым дыгъэр пхопс: the sun shines through the thick clouds.

УРЫСЫБЗЭ

• пхыпсын: просвечиваться, проходить (о лучах, свете)
• Пшэ Ӏувым дыгъэр пхопс: солнце проходит сквозь густые облака.

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын