пхэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [pxɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [пх] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "пхэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	пхэн
щымыӀэныгъэ:	мыпхэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	спхэн	ппхэн	ипхэн	тпхэн	фпхэн	япхэн
щымыӀэныгъэ:	сымыпхэн	умыпхэн	имыпхэн	дымыпхэн	фымыпхэн	ямыпхэн

Унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	пхэ!	фпхэ!
щымыӀэныгъэ:	умыпхэ!	фымыпхэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	срепхэ	урепхэ	ирепхэ	дрепхэ	фрепхэ	ирепхэ
щымыӀэныгъэ:	сремыпхэ	уремыпхэ	иремыпхэ	дремыпхэ	фремыпхэ	иремыпхэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сопхэ(р)	уопхэ(р) / бопхэ(р)	епхэ(р)	допхэ(р)	фопхэ(р)	япхэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэркъым	ппхэркъым	ипхэркъым	тпхэркъым	фпхэркъым	япхэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	спхэ(р)т	ппхэ(р)т	ипхэ(р)т	тпхэ(р)т	фпхэ(р)т	япхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	спхэ(р)тэкъым	ппхэ(р)тэкъым	ипхэ(р)тэкъым	тпхэ(р)тэкъым	фпхэ(р)тэкъым	япхэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	спхащ	ппхащ	ипхащ	тпхащ	фпхащ	япхащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	спхакъым	ппхакъым	ипхакъым	тпхакъым	фпхакъым	япхакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	спхат	ппхат	ипхат	тпхат	фпхат	япхат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	спхатэкъым	ппхатэкъым	ипхатэкъым	тпхатэкъым	фпхатэкъым	япхатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	спхэгъащ	ппхэгъащ	ипхэгъащ	тпхэгъащ	фпхэгъащ	япхэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэгъакъым	ппхэгъакъым	ипхэгъакъым	тпхэгъакъым	фпхэгъакъым	япхэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	спхэгъат	ппхэгъат	ипхэгъат	тпхэгъат	фпхэгъат	япхэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэгъатэкъым	ппхэгъатэкъым	ипхэгъатэкъым	тпхэгъатэкъым	фпхэгъатэкъым	япхэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	спхэщ	ппхэщ	ипхэщ	тпхэщ	фпхэщ	япхэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	спхэкъым	ппхэкъым	ипхэкъым	тпхэкъым	фпхэкъым	япхэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	спхэт	ппхэт	ипхэт	тпхэт	фпхэт	япхэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	спхэтэкъым	ппхэтэкъым	ипхэтэкъым	тпхэтэкъым	фпхэтэкъым	япхэтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнщ	ппхэнщ	ипхэнщ	тпхэнщ	фпхэнщ	япхэнщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэнкъым	ппхэнкъым	ипхэнкъым	тпхэнкъым	фпхэнкъым	япхэнкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнущ	ппхэнущ	ипхэнущ	тпхэнущ	фпхэнущ	япхэнущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэнукъым	ппхэнукъым	ипхэнукъым	тпхэнукъым	фпхэнукъым	япхэнукъым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	спхэрэ	ппхэрэ	ипхэрэ	тпхэрэ	фпхэрэ	япхэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэркъэ	ппхэркъэ	ипхэркъэ	тпхэркъэ	фпхэркъэ	япхэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	спхэ(р)т	ппхэ(р)т	ипхэ(р)т	тпхэ(р)т	фпхэ(р)т	япхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	спхэ(р)тэкъэ	ппхэ(р)тэкъэ	ипхэ(р)тэкъэ	тпхэ(р)тэкъэ	фпхэ(р)тэкъэ	япхэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	спха	ппха	ипха	тпха	фпха	япха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	спхакъэ	ппхакъэ	ипхакъэ	тпхакъэ	фпхакъэ	япхакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	спхат	ппхат	ипхат	тпхат	фпхат	япхат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	спхатэкъэ	ппхатэкъэ	ипхатэкъэ	тпхатэкъэ	фпхатэкъэ	япхатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	спхэгъа	ппхэгъа	ипхэгъа	тпхэгъа	фпхэгъа	япхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэгъакъэ	ппхэгъакъэ	ипхэгъакъэ	тпхэгъакъэ	фпхэгъакъэ	япхэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	спхэгъат	ппхэгъат	ипхэгъат	тпхэгъат	фпхэгъат	япхэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	спхэгъатэкъэ	ппхэгъатэкъэ	ипхэгъатэкъэ	тпхэгъатэкъэ	фпхэгъатэкъэ	япхэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	спхэ	ппхэ	ипхэ	тпхэ	фпхэ	япхэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	спхэкъэ	ппхэкъэ	ипхэкъэ	тпхэкъэ	фпхэкъэ	япхэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	спхэт	ппхэт	ипхэт	тпхэт	фпхэт	япхэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	спхэтэкъэ	ппхэтэкъэ	ипхэтэкъэ	тпхэтэкъэ	фпхэтэкъэ	япхэтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэн	ппхэн	ипхэн	тпхэн	фпхэн	япхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэнкъэ	ппхэнкъэ	ипхэнкъэ	тпхэнкъэ	фпхэнкъэ	япхэнкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэну	ппхэну	ипхэну	тпхэну	фпхэну	япхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэнукъэ	ппхэнукъэ	ипхэнукъэ	тпхэнукъэ	фпхэнукъэ	япхэнукъэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	спхэмэ	ппхэмэ	ипхэмэ	тпхэмэ	фпхэмэ	япхэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэмэ	умыпхэмэ	имыпхэмэ	дымыпхэмэ	фымыпхэмэ	ямыпхэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	спхамэ	ппхамэ	ипхамэ	тпхамэ	фпхамэ	япхамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхамэ	умыпхамэ	имыпхамэ	дымыпхамэ	фымыпхамэ	ямыпхамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	спхэгъамэ	ппхэгъамэ	ипхэгъамэ	тпхэгъамэ	фпхэгъамэ	япхэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэгъамэ	умыпхэгъамэ	имыпхэгъамэ	дымыпхэгъамэ	фымыпхэгъамэ	ямыпхэгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнмэ	ппхэнмэ	ипхэнмэ	тпхэнмэ	фпхэнмэ	япхэнмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэнмэ	умыпхэнмэ	имыпхэнмэ	дымыпхэнмэ	фымыпхэнмэ	ямыпхэнмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнумэ	ппхэнумэ	ипхэнумэ	тпхэнумэ	фпхэнумэ	япхэнумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэнумэ	умыпхэнумэ	имыпхэнумэ	дымыпхэнумэ	фымыпхэнумэ	ямыпхэнумэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	спхэтэмэ	ппхэтэмэ	ипхэтэмэ	тпхэтэмэ	фпхэтэмэ	япхэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэтэмэ	умыпхэтэмэ	имыпхэтэмэ	дымыпхэтэмэ	фымыпхэтэмэ	ямыпхэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	спхатэмэ	ппхатэмэ	ипхатэмэ	тпхатэмэ	фпхатэмэ	япхатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхатэмэ	умыпхатэмэ	имыпхатэмэ	дымыпхатэмэ	фымыпхатэмэ	ямыпхатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	спхэгъатэмэ	ппхэгъатэмэ	ипхэгъатэмэ	тпхэгъатэмэ	фпхэгъатэмэ	япхэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэгъатэмэ	умыпхэгъатэмэ	имыпхэгъатэмэ	дымыпхэгъатэмэ	фымыпхэгъатэмэ	ямыпхэгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнтэмэ	ппхэнтэмэ	ипхэнтэмэ	тпхэнтэмэ	фпхэнтэмэ	япхэнтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэнтэмэ	умыпхэнтэмэ	имыпхэнтэмэ	дымыпхэнтэмэ	фымыпхэнтэмэ	ямыпхэнтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнутэмэ	ппхэнутэмэ	ипхэнутэмэ	тпхэнутэмэ	фпхэнутэмэ	япхэнутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэнутэмэ	умыпхэнутэмэ	имыпхэнутэмэ	дымыпхэнутэмэ	фымыпхэнутэмэ	ямыпхэнутэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнт	ппхэнт	ипхэнт	тпхэнт	фпхэнт	япхэнт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэнтэкъым	ппхэнтэкъым	ипхэнтэкъым	тпхэнтэкъым	фпхэнтэкъым	япхэнтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнут	ппхэнут	ипхэнут	тпхэнут	фпхэнут	япхэнут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	спхэнутэкъым	ппхэнутэкъым	ипхэнутэкъым	тпхэнутэкъым	фпхэнутэкъым	япхэнутэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	спхэми	ппхэми	ипхэми	тпхэми	фпхэми	япхэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэми	умыпхэми	имыпхэми	дымыпхэми	фымыпхэми	ямыпхэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	спхами	ппхами	ипхами	тпхами	фпхами	япхами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхами	умыпхами	имыпхами	дымыпхами	фымыпхами	ямыпхами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	спхэгъами	ппхэгъами	ипхэгъами	тпхэгъами	фпхэгъами	япхэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэгъами	умыпхэгъами	имыпхэгъами	дымыпхэгъами	фымыпхэгъами	ямыпхэгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнми	ппхэнми	ипхэнми	тпхэнми	фпхэнми	япхэнми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэнми	умыпхэнми	имыпхэнми	дымыпхэнми	фымыпхэнми	ямыпхэнми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнуми	ппхэнуми	ипхэнуми	тпхэнуми	фпхэнуми	япхэнуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэнуми	умыпхэнуми	имыпхэнуми	дымыпхэнуми	фымыпхэнуми	ямыпхэнуми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	спхэтэми	ппхэтэми	ипхэтэми	тпхэтэми	фпхэтэми	япхэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэтэми	умыпхэтэми	имыпхэтэми	дымыпхэтэми	фымыпхэтэми	ямыпхэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	спхатэми	ппхатэми	ипхатэми	тпхатэми	фпхатэми	япхатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхатэми	умыпхатэми	имыпхатэми	дымыпхатэми	фымыпхатэми	ямыпхатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	спхэгъатэми	ппхэгъатэми	ипхэгъатэми	тпхэгъатэми	фпхэгъатэми	япхэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэгъатэми	умыпхэгъатэми	имыпхэгъатэми	дымыпхэгъатэми	фымыпхэгъатэми	ямыпхэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнтэми	ппхэнтэми	ипхэнтэми	тпхэнтэми	фпхэнтэми	япхэнтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэнтэми	умыпхэнтэми	имыпхэнтэми	дымыпхэнтэми	фымыпхэнтэми	ямыпхэнтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	спхэнутэми	ппхэнутэми	ипхэнутэми	тпхэнутэми	фпхэнутэми	япхэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыпхэнутэми	умыпхэнутэми	имыпхэнутэми	дымыпхэнутэми	фымыпхэнутэми	ямыпхэнутэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	спхаи	ппхаи	ипхаи	тпхаи	фпхаи	япхаи
щымыӀэныгъэ:	сымыпхаи	умыпхаи	имыпхаи	дымыпхаи	фымыпхаи	ямыпхаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	спхащэрэт	ппхащэрэт	ипхащэрэт	тпхащэрэт	фпхащэрэт	япхащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыпхащэрэт	умыпхащэрэт	имыпхащэрэт	дымыпхащэрэт	фымыпхащэрэт	ямыпхащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	спхагъэнщ	ппхагъэнщ	ипхагъэнщ	тпхагъэнщ	фпхагъэнщ	япхагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	спхагъэнкъым	ппхагъэнкъым	ипхагъэнкъым	тпхагъэнкъым	фпхагъэнкъым	япхагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	спхагъэнт	ппхагъэнт	ипхагъэнт	тпхагъэнт	фпхагъэнт	япхагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	спхагъэнтэкъым	ппхагъэнтэкъым	ипхагъэнтэкъым	тпхагъэнтэкъым	фпхагъэнтэкъым	япхагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	спхагъэн	ппхагъэн	ипхагъэн	тпхагъэн	фпхагъэн	япхагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	спхагъэнкъэ	ппхагъэнкъэ	ипхагъэнкъэ	тпхагъэнкъэ	фпхагъэнкъэ	япхагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	спхагъэнт	ппхагъэнт	ипхагъэнт	тпхагъэнт	фпхагъэнт	япхагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	спхагъэнтэкъэ	ппхагъэнтэкъэ	ипхагъэнтэкъэ	тпхагъэнтэкъэ	фпхагъэнтэкъэ	япхагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	спхагъэнущ	ппхагъэнущ	ипхагъэнущ	тпхагъэнущ	фпхагъэнущ	япхагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	спхагъэнукъым	ппхагъэнукъым	ипхагъэнукъым	тпхагъэнукъым	фпхагъэнукъым	япхагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	спхагъэнут	ппхагъэнут	ипхагъэнут	тпхагъэнут	фпхагъэнут	япхагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	спхагъэнутэкъым	ппхагъэнутэкъым	ипхагъэнутэкъым	тпхагъэнутэкъым	фпхагъэнутэкъым	япхагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	спхагъэну	ппхагъэну	ипхагъэну	тпхагъэну	фпхагъэну	япхагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	спхагъэнукъэ	ппхагъэнукъэ	ипхагъэнукъэ	тпхагъэнукъэ	фпхагъэнукъэ	япхагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	спхагъэнут	ппхагъэнут	ипхагъэнут	тпхагъэнут	фпхагъэнут	япхагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	спхагъэнутэкъэ	ппхагъэнутэкъэ	ипхагъэнутэкъэ	тпхагъэнутэкъэ	фпхагъэнутэкъэ	япхагъэнутэкъэ

Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зыпхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зымыпхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зыпха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зымыпха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зыпхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зымыпхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зыпхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зымыпхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зыпхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зымыпхэну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту)	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	спхэ	ппхэ	ипхэ	тпхэ	фпхэ	япхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхэ	умыпхэ	имыпхэ	дымыпхэ	фымыпхэ	ямыпхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	спха	ппха	ипха	тпха	фпха	япха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпха	умыпха	имыпха	дымыпха	фымыпха	ямыпха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	спхэгъа	ппхэгъа	ипхэгъа	тпхэгъа	фпхэгъа	япхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхэгъа	умыпхэгъа	имыпхэгъа	дымыпхэгъа	фымыпхэгъа	ямыпхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	спхэн	ппхэн	ипхэн	тпхэн	фпхэн	япхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхэн	умыпхэн	имыпхэн	дымыпхэн	фымыпхэн	ямыпхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	спхэну	ппхэну	ипхэну	тпхэну	фпхэну	япхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхэну	умыпхэну	имыпхэну	дымыпхэну	фымыпхэну	ямыпхэну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ	пхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	мыпхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	пха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	мыпха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	пхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	мыпхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	пхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	мыпхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	пхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	мыпхэну

Обстоятельственнэ причастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зэрыспхэ	зэрыппхэ	зэрипхэ	зэрытпхэ	зэрыфпхэ	зэрапхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыпхэ	зэрумыпхэ	зэримыпхэ	зэрыдмыпхэ	зэрывмыпхэ	зэрамыпхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрыспха	зэрыппха	зэрипха	зэрытпха	зэрыфпха	зэрапха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыпха	зэрумыпха	зэримыпха	зэрыдмыпха	зэрывмыпха	зэрамыпха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрыспхэгъа	зэрыппхэгъа	зэрипхэгъа	зэрытпхэгъа	зэрыфпхэгъа	зэрапхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыпхэгъа	зэрумыпхэгъа	зэримыпхэгъа	зэрыдмыпхэгъа	зэрывмыпхэгъа	зэрамыпхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрыспхэн	зэрыппхэн	зэрипхэн	зэрытпхэн	зэрыфпхэн	зэрапхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыпхэн	зэрумыпхэн	зэримыпхэн	зэрыдмыпхэн	зэрывмыпхэн	зэрамыпхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрыспхэну	зэрыппхэну	зэрипхэну	зэрытпхэну	зэрыфпхэну	зэрапхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыпхэну	зэрумыпхэну	зэримыпхэну	зэрыдмыпхэну	зэрывмыпхэну	зэрамыпхэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щыспхэ	щыппхэ	щипхэ	щытпхэ	щыфпхэ	щапхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыпхэ	щумыпхэ	щимыпхэ	щыдмыпхэ	щывмыпхэ	щамыпхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щыспха	щыппха	щипха	щытпха	щыфпха	щапха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыпха	щумыпха	щимыпха	щыдмыпха	щывмыпха	щамыпха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щыспхэгъа	щыппхэгъа	щипхэгъа	щытпхэгъа	щыфпхэгъа	щапхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыпхэгъа	щумыпхэгъа	щимыпхэгъа	щыдмыпхэгъа	щывмыпхэгъа	щамыпхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щыспхэн	щыппхэн	щипхэн	щытпхэн	щыфпхэн	щапхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыпхэн	щумыпхэн	щимыпхэн	щыдмыпхэн	щывмыпхэн	щамыпхэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щыспхэну	щыппхэну	щипхэну	щытпхэну	щыфпхэну	щапхэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыпхэну	щумыпхэну	щимыпхэну	щыдмыпхэну	щывмыпхэну	щамыпхэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	здэспхэ	здэппхэ	здипхэ	здэтпхэ	здэфпхэ	здапхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыпхэ	здумыпхэ	здимыпхэ	здэдмыпхэ	здэвмыпхэ	здамыпхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэспха	здэппха	здипха	здэтпха	здэфпха	здапха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыпха	здумыпха	здимыпха	здэдмыпха	здэвмыпха	здамыпха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэспхэгъа	здэппхэгъа	здипхэгъа	здэтпхэгъа	здэфпхэгъа	здапхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыпхэгъа	здумыпхэгъа	здимыпхэгъа	здэдмыпхэгъа	здэвмыпхэгъа	здамыпхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэспхэн	здэппхэн	здипхэн	здэтпхэн	здэфпхэн	здапхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыпхэн	здумыпхэн	здимыпхэн	здэдмыпхэн	здэвмыпхэн	здамыпхэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэспхэну	здэппхэну	здипхэну	здэтпхэну	здэфпхэну	здапхэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыпхэну	здумыпхэну	здимыпхэну	здэдмыпхэну	здэвмыпхэну	здамыпхэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щӀэспхэ	щӀэппхэ	щӀипхэ	щӀэтпхэ	щӀэфпхэ	щӀапхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыпхэ	щӀумыпхэ	щӀимыпхэ	щӀэдмыпхэ	щӀэвмыпхэ	щӀамыпхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀэспха	щӀэппха	щӀипха	щӀэтпха	щӀэфпха	щӀапха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыпха	щӀумыпха	щӀимыпха	щӀэдмыпха	щӀэвмыпха	щӀамыпха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀэспхэгъа	щӀэппхэгъа	щӀипхэгъа	щӀэтпхэгъа	щӀэфпхэгъа	щӀапхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыпхэгъа	щӀумыпхэгъа	щӀимыпхэгъа	щӀэдмыпхэгъа	щӀэвмыпхэгъа	щӀамыпхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀэспхэн	щӀэппхэн	щӀипхэн	щӀэтпхэн	щӀэфпхэн	щӀапхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыпхэн	щӀумыпхэн	щӀимыпхэн	щӀэдмыпхэн	щӀэвмыпхэн	щӀамыпхэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀэспхэну	щӀэппхэну	щӀипхэну	щӀэтпхэну	щӀэфпхэну	щӀапхэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыпхэну	щӀумыпхэну	щӀимыпхэну	щӀэдмыпхэну	щӀэвмыпхэну	щӀамыпхэну

Деепричастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	спхэу	ппхэу	ипхэу	тпхэу	фпхэуэ	япхэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхэу	умыпхэу	имыпхэу	дымыпхэу	фымыпхэу	ямыпхэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	спхауэ	ппхауэ	ипхауэ	тпхауэ	фпхауэ	япхауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыпхауэ	умыпхауэ	имыпхауэ	дымыпхауэ	фымыпхауэ	ямыпхауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	спхэурэ	ппхэурэ	ипхэурэ	тпхэурэ	фпхэурэ	япхэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыпхэурэ	умыпхэурэ	имыпхэурэ	дымыпхэурэ	фымыпхэурэ	ямыпхэурэ

Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Подлежащэ
сэ	--	узопхэ	сопхэ	--	фызопхэ	сопхэ(хэ)
уэ	сыбопхэ	--	уопхэ / бопхэ	дыбопхэ	--	уопхэ(хэ) / бопхэ(хэ)
абы	сепхэ	уепхэ	епхэ	депхэ	фепхэ	епхэ(хэ)
дэ	--	удопхэ	допхэ	--	фыдопхэ	допхэ(хэ)
фэ	сывопхэ	--	фопхэ	дывопхэ	--	фопхэ(хэ)
абыхэм	сапхэ	уапхэ	япхэ	дапхэ	фапхэ	япхэ(хэ)

Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Подлежащэ
сэ	--	ус[пхэрэ]	с[пхэрэ]	--	фыс[пхэрэ]	с[пхэ(хэ)рэ]
уэ	сып[пхэрэ]	--	п[пхэрэ]	дып[пхэрэ]	--	п[пхэ(хэ)рэ]
абы	си[пхэрэ]	уи[пхэрэ]	и[пхэрэ]	ди[пхэрэ]	фи[пхэрэ]	и[пхэ(хэ)рэ]
дэ	--	ут[пхэрэ]	т[пхэрэ]	--	фыт[пхэрэ]	т[пхэ(хэ)рэ]
фэ	сыф[пхэрэ]	--	ф[пхэрэ]	дыф[пхэрэ]	--	ф[пхэ(хэ)рэ]
абыхэм	са[пхэрэ]	уа[пхэрэ]	я[пхэрэ]	да[пхэрэ]	фа[пхэрэ]	я[пхэ(хэ)рэ]

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пх]э	[пх]эр	--	[пх]эхэр
Эргативнэ:	[пх]э	[пх]эм	--	[пх]эхэм
Послеложнэ:	[пх]экӀэ	[пх]эмкӀэ	[пх]эхэкӀэ	[пх]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пх]эуэ	[пх]эрауэ	[пх]эхэу	[пх]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пх]а	[пх]ар	--	[пх]ахэр
Эргативнэ:	[пх]а	[пх]ам	--	[пх]ахэм
Послеложнэ:	[пх]акӀэ	[пх]амкӀэ	[пх]ахэкӀэ	[пх]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пх]ауэ	[пх]арауэ	[пх]ахэу	[пх]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пх]эн	[пх]эныр	--	[пх]энхэр
Эргативнэ:	[пх]эн	[пх]эным	--	[пх]энхэм
Послеложнэ:	[пх]энкӀэ	[пх]энымкӀэ	[пх]энхэкӀэ	[пх]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[пх]эну	[пх]энырауэ	[пх]энхэу	[пх]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пх]эну	[пх]энур	--	[пх]энухэр
Эргативнэ:	[пх]эну	[пх]энум	--	[пх]энухэм
Послеложнэ:	[пх]энукӀэ	[пх]энумкӀэ	[пх]энухэкӀэ	[пх]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пх]энууэ	[пх]энурауэ	[пх]энухэу	[пх]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ЩӀыӀунэм иун.
2. КӀапитӀыр зэрыдзауэ зыгуэр къузын, зыгуэрым къешэкӀауэ кӀапэхэр зэрыдзэн.

ЩАПХЪЭХЭР

• Сабийр жеижащ, ХьэӀишэти бостеиплӀэм и бгъэ щӀыӀур ипхащ, шхыӀэнри и къуэм сакъыу трипӀэжащ. КӀэрашэ Тембот

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• УӀэгъэр пхэн.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• пхэн: 1. button up, fasten sth 2. tie up, bind, fasten, bandage (a wound)
• УӀэгъэр пхэн: bandange a wound

УРЫСЫБЗЭ

• пхэн: 1. застегнуть что-л. 2. завязать, перевязать что-л.
• УӀэгъэр пхэн: перевязать рану

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын