пыӏэ

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

пыӀэ
пыӀэ

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA ['pǝʔɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[пыӀ] + -э

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжыгъэ		Куэд бжыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	пыӀэ	пыӀэр	--	пыӀэхэр
Эргативнэ:	пыӀэ	пыӀэм	--	пыӀэхэм
Послеложнэ:	пыӀэкӀэ	пыӀэмкӀэ	пыӀэхэкӀэ	пыӀэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	пыӀэу	пыӀэрауэ	пыӀэхэу	пыӀэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Щхьэм фӀалъхьэ, щхьэратӀагъэ.

ЩАПХЪЭХЭР

Щхьэр псом, пыӀэ щыщӀэркъым. Псалъэжьхэр

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 64
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Фабрикэм пыӀэ щад.	На фибрике шьют шляпы.	They sew hats at the factory.
Абыхэм пыӀэ дахэ яд.	Они шьют красивые шляпы.	They sew pretty hats.
Кэлэмэтрэ Хьикмэтрэ махуэм пыӀэ щырыщ ядыф.	Каламат и Хикмат шьют по три шляпы в день.	Kalamat and Hikmat can each sew three hats a day.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

ПыӀэр щхьэрыхын.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

пыӏэ: 1. headgear, (fur) hat
ПыӀэр щхьэрыхын: take off your hat

УРЫСЫБЗЭ

пыӏэ: 1. головной убор, шапка
ПыӀэр щхьэрыхын: снимать шляпу

псалъафэ зэпыщӀахэр

ПыӀэ зыщхьэрыгъ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: a man; a real man (literally: a man with a hat on).
     Урысыбзэ: мужчина, человек мужского пола; настоящий мужчина (букв. человек, на котором шапка).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ПыӀэ зыщхьэрыгъ псори лӀыкъым. Псалъэжьхэр

И пыӀэ мэздэгу члисэ хуэдэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: his hat is like a Mozdok church (about a high, pointed hat)
     Урысыбзэ: его шапка словно моздокская церковь (о высокой, островерхой шапке).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ПыӀэ хуабафэ еллъын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: consider sb narrow-minded or stupid
     Урысыбзэ: считать кого-л. недалёким, неумным.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ПыӀэ хуабэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: narrow minded, stupid
     Урысыбзэ: недалёкий, неумный.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ПыӀэр (щэ) дэдзеин[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: be in seventh heaven (literally : toss your hat in the air three times)
     Урысыбзэ: быть на седьмом небе (букв. подбросить (трижды) свою шапку).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ПыӀэр къекъухын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: pull your hat down over your eyes
     Урысыбзэ: нахлобучить шапку.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ПыӀэр тегъэсын[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: put on your hat carelessly, casually
     Урысыбзэ: небрежно надеть шапку.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[Си] пыӀэр хуэгъэтӀысащ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: I`m not afraid [of him], he means nothing to me.
     Урысыбзэ: [его] я не боюсь, для меня он - ничто.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     [Инал:] - Ди бийр ерыщ екӀуэмэ, ди пыӀэр яхуэгъэтӀысащ, ауэ сакъын хуейщ. КӀыщокъуэ Алим

[И] пыӀэр щхьэрыхауэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: do sth diligently, work hard at sth
     Урысыбзэ: усердно (заниматься чем-л.).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

пыӀэ купсэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: пыӀэм ику, пыӀэ шыгу
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: the crown of a hat
     Урысыбзэ: макушка шапки
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

пыӀэ къуаншэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: Дыщэрэ данэкӀэ хэдыкӀауэ пасэм зэрахьэу щыта цӀыхубз пыӀэ цӀыкӀу.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: the name of an women’s folk cap, embroidered in gold
     Урысыбзэ: название старинной женской шапочки, вышитой золотом
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

пыӀэ къупхъэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: ПыӀэм зыхуей теплъэр иратын папщӀэ къагъэсэбэп къупхъэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: hat-block
     Урысыбзэ: болван, болванка для шапки
     ПыӀащӀэм пыӀэр къупхъэмкӀэ хишащ. The hatmaker pulled (material) onto the hat-block
  Псалъэ зэпхахэр:
     ПыӀащӀэм пыӀэр къупхъэмкӀэ хишащ. Шаповал натянул (материал) на болванку.
  Щапхъэхэр:

пыӀэ натӀэ[зэгъэзэхуэжын]

1.

  Мыхьэнэ: НатӀэм къыщхьэщыту пыӀэм къыпыпӀиикӀ Ӏыхьэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: visor (hat)
     Урысыбзэ: козырёк (головного убора)
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

2.

  Мыхьэнэ: ПыӀэм щыщу нэкӀумкӀэ гъэза лъэныкъуэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: the front of a hat
     Урысыбзэ: передняя часть шапки
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ПыӀэ натӀэбжьэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: gloomy, unfriendly
     Урысыбзэ: хмурый, неприветливый.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

пыӀэ нэз[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: ПыӀэм ибгъу къекӀуэкӀыр.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: edge of a hat, band
     Урысыбзэ: край шляпы, шапки; околыш
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

пыӀэ тхьэкӀэ[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: ПыӀэ дэгъэублэрэкӀеям и зэхуаку.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: hat lapel gap
     Урысыбзэ: зазор, образуемый отворотом шапки
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

пыӀэ хъурей[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: Адыгэм зэрахьэу щыта цӀыхухъу хъурыфэ пыӀэ лъахъшэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: the name of the national Kabardian hat, similar to a Kubanka
     Урысыбзэ: название национальной кабардинской шапки наподобие кубанки
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

пыӀэ шопс[зэгъэзэхуэжын]

1.

  Мыхьэнэ: ПыӀэр ирагъэщӀэращӀэу абы и щыгум ирадэ уагъэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: decoration in the form of a braided cord with a tassel at the end, attached to the crown of the hat 
     Урысыбзэ: украшение в виде плетёного шнура с кисточкой на конце, прикрепляемого к макушке шапки
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ПыӀэ шопс кӀыхьыжьщи, Чынтыпэу упэмцӀащ [лӀыр]. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

2.

  Мыхьэнэ: Апхуэдэ уагъэкӀэ гъэщӀэрэщӀа пыӀэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: a hat with such a decoration
     Урысыбзэ: головной убор с таким украшением
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     ПыӀэ шопсу, хьэзырыбгъэу, Хэплъэу жьантӀэм зы лӀыжь дэсщ.. Анэдэлъхубзэ, учебник

пыӀэ шыкъу[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: ЦӀыхубз пыӀэр ирагъэщӀэращӀэу абы и щыгум ирадэ уагъэ хъурей цӀыкӀу.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: pompom (in the form of a braided ball sewn to the crown of a woman's hat)
     Урысыбзэ: помпон (в виде плетёного шарика, пришиваемого к макушке женской шапочки)
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

пыӀэ щыгу[зэгъэзэхуэжын]

  Мыхьэнэ: ПыӀэм и щхьэ, и щӀыӀу.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр:
     Инджылыбзэ: the crown or top of a hat
     Урысыбзэ: верх, макушка шапки
     ПыӀэ щыгу лъагэ. a high-crowned hat
  Псалъэ зэпхахэр:
     ПыӀэ щыгу лъагэ. шапка с высоким верхом
  Щапхъэхэр:
     Афэр зи джанэ куэщӀ, Дыгъэр зи пыӀэ щыгу.. Нартхэр

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын