пэпщэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [pɐˈpɕɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• пэ- + [пщ] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "пэпщэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	пэпщэн
щымыӀэныгъэ:	пэмыпщэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпэпщэн	упэпщэн	пэпщэн	дыпэпщэн	фыпэпщэн	пэпщэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэн	упэмыпщэн	пэмыпщэн	дыпэмыпщэн	фыпэмыпщэн	пэмыпщэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	пэпщэ!	фыпэпщэ!
щымыӀэныгъэ:	упэмыпщэ!	фыпэмыпщэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпрепщэ	упрепщэ	препщэ	дыпрепщэ	фыпрепщэ	препщэ
щымыӀэныгъэ:	сыпремыпщэ	упремыпщэ	премыпщэ	дыпремыпщэ	фыпремыпщэ	премыпщэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпопщэ(р)	упопщэ(р)	попщэ(р)	дыпопщэ(р)	фыпопщэ(р)	попщэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэркъым	упэпщэркъым	пэпщэркъым	дыпэпщэркъым	фыпэпщэркъым	пэпщэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэ(р)т	упэпщэ(р)т	пэпщэ(р)т	дыпэпщэ(р)т	фыпэпщэ(р)т	пэпщэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэ(р)тэкъым	упэпщэ(р)тэкъым	пэпщэ(р)тэкъым	дыпэпщэ(р)тэкъым	фыпэпщэ(р)тэкъым	пэпщэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпщащ	упэпщащ	пэпщащ	дыпэпщащ	фыпэпщащ	пэпща(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщакъым	упэпщакъым	пэпщакъым	дыпэпщакъым	фыпэпщакъым	пэпща(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпщат	упэпщат	пэпщат	дыпэпщат	фыпэпщат	пэпща(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщатэкъым	упэпщатэкъым	пэпщатэкъым	дыпэпщатэкъым	фыпэпщатэкъым	пэпща(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъащ	упэпщэгъащ	пэпщэгъащ	дыпэпщэгъащ	фыпэпщэгъащ	пэпщэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъакъым	упэпщэгъакъым	пэпщэгъакъым	дыпэпщэгъакъым	фыпэпщэгъакъым	пэпщэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъат	упэпщэгъат	пэпщэгъат	дыпэпщэгъат	фыпэпщэгъат	пэпщэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъатэкъым	упэпщэгъатэкъым	пэпщэгъатэкъым	дыпэпщэгъатэкъым	фыпэпщэгъатэкъым	пэпщэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэщ	упэпщэщ	пэпщэщ	дыпэпщэщ	фыпэпщэщ	пэпщэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэкъым	упэпщэкъым	пэпщэкъым	дыпэпщэкъым	фыпэпщэкъым	пэпщэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэт	упэпщэт	пэпщэт	дыпэпщэт	фыпэпщэт	пэпщэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэтэкъым	упэпщэтэкъым	пэпщэтэкъым	дыпэпщэтэкъым	фыпэпщэтэкъым	пэпщэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнщ	упэпщэнщ	пэпщэнщ	дыпэпщэнщ	фыпэпщэнщ	пэпщэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэнкъым	упэпщэнкъым	пэпщэнкъым	дыпэпщэнкъым	фыпэпщэнкъым	пэпщэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнущ	упэпщэнущ	пэпщэнущ	дыпэпщэнущ	фыпэпщэнущ	пэпщэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэнукъым	упэпщэнукъым	пэпщэнукъым	дыпэпщэнукъым	фыпэпщэнукъым	пэпщэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэрэ	упэпщэрэ	пэпщэрэ	дыпэпщэрэ	фыпэпщэрэ	пэпщэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэркъэ	упэпщэркъэ	пэпщэркъэ	дыпэпщэркъэ	фыпэпщэркъэ	пэпщэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэ(р)т	упэпщэ(р)т	пэпщэ(р)т	дыпэпщэ(р)т	фыпэпщэ(р)т	пэпщэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэ(р)тэкъэ	упэпщэ(р)тэкъэ	пэпщэ(р)тэкъэ	дыпэпщэ(р)тэкъэ	фыпэпщэ(р)тэкъэ	пэпщэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпща	упэпща	пэпща	дыпэпща	фыпэпща	пэпща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщакъэ	упэпщакъэ	пэпщакъэ	дыпэпщакъэ	фыпэпщакъэ	пэпща(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпщат	упэпщат	пэпщат	дыпэпщат	фыпэпщат	пэпща(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщатэкъэ	упэпщатэкъэ	пэпщатэкъэ	дыпэпщатэкъэ	фыпэпщатэкъэ	пэпща(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъа	упэпщэгъа	пэпщэгъа	дыпэпщэгъа	фыпэпщэгъа	пэпщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъакъэ	упэпщэгъакъэ	пэпщэгъакъэ	дыпэпщэгъакъэ	фыпэпщэгъакъэ	пэпщэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъат	упэпщэгъат	пэпщэгъат	дыпэпщэгъат	фыпэпщэгъат	пэпщэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъатэкъэ	упэпщэгъатэкъэ	пэпщэгъатэкъэ	дыпэпщэгъатэкъэ	фыпэпщэгъатэкъэ	пэпщэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэ	упэпщэ	пэпщэ	дыпэпщэ	фыпэпщэ	пэпщэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэкъэ	упэпщэкъэ	пэпщэкъэ	дыпэпщэкъэ	фыпэпщэкъэ	пэпщэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэт	упэпщэт	пэпщэт	дыпэпщэт	фыпэпщэт	пэпщэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэтэкъэ	упэпщэтэкъэ	пэпщэтэкъэ	дыпэпщэтэкъэ	фыпэпщэтэкъэ	пэпщэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэн	упэпщэн	пэпщэн	дыпэпщэн	фыпэпщэн	пэпщэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэнкъэ	упэпщэнкъэ	пэпщэнкъэ	дыпэпщэнкъэ	фыпэпщэнкъэ	пэпщэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэну	упэпщэну	пэпщэну	дыпэпщэну	фыпэпщэну	пэпщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэнукъэ	упэпщэнукъэ	пэпщэнукъэ	дыпэпщэнукъэ	фыпэпщэнукъэ	пэпщэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэмэ	упэпщэмэ	пэпщэмэ	дыпэпщэмэ	фыпэпщэмэ	пэпщэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэмэ	упэмыпщэмэ	пэмыпщэмэ	дыпэмыпщэмэ	фыпэмыпщэмэ	пэмыпщэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпщамэ	упэпщамэ	пэпщамэ	дыпэпщамэ	фыпэпщамэ	пэпща(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщамэ	упэмыпщамэ	пэмыпщамэ	дыпэмыпщамэ	фыпэмыпщамэ	мыпща(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъамэ	упэпщэгъамэ	пэпщэгъамэ	дыпэпщэгъамэ	фыпэпщэгъамэ	пэпщэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэгъамэ	упэмыпщэгъамэ	пэмыпщэгъамэ	дыпэмыпщэгъамэ	фыпэмыпщэгъамэ	пэмыпщэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнмэ	упэпщэнмэ	пэпщэнмэ	дыпэпщэнмэ	фыпэпщэнмэ	пэпщэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэнмэ	упэмыпщэнмэ	пэмыпщэнмэ	дыпэмыпщэнмэ	фыпэмыпщэнмэ	пэмыпщэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнумэ	упэпщэнумэ	пэпщэнумэ	дыпэпщэнумэ	фыпэпщэнумэ	пэпщэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэнумэ	упэмыпщэнумэ	пэмыпщэнумэ	дыпэмыпщэнумэ	фыпэмыпщэнумэ	пэмыпщэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэтэмэ	упэпщэтэмэ	пэпщэтэмэ	дыпэпщэтэмэ	фыпэпщэтэмэ	пэпщэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэтэмэ	упэмыпщэтэмэ	пэмыпщэтэмэ	дыпэмыпщэтэмэ	фыпэмыпщэтэмэ	пэмыпщэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпщатэмэ	упэпщатэмэ	пэпщатэмэ	дыпэпщатэмэ	фыпэпщатэмэ	пэпща(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщатэмэ	упэмыпщатэмэ	пэмыпщатэмэ	дыпэмыпщатэмэ	фыпэмыпщатэмэ	пэмыпща(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъатэмэ	упэпщэгъатэмэ	пэпщэгъатэмэ	дыпэпщэгъатэмэ	фыпэпщэгъатэмэ	пэпщэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэгъатэмэ	упэмыпщэгъатэмэ	пэмыпщэгъатэмэ	дыпэмыпщэгъатэмэ	фыпэмыпщэгъатэмэ	пэмыпщэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнтэмэ	упэпщэнтэмэ	пэпщэнтэмэ	дыпэпщэнтэмэ	фыпэпщэнтэмэ	пэпщэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэнтэмэ	упэмыпщэнтэмэ	пэмыпщэнтэмэ	дыпэмыпщэнтэмэ	фыпэмыпщэнтэмэ	пэмыпщэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнутэмэ	упэпщэнутэмэ	пэпщэнутэмэ	дыпэпщэнутэмэ	фыпэпщэнутэмэ	пэпщэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэнутэмэ	упэмыпщэнутэмэ	пэмыпщэнутэмэ	дыпэмыпщэнутэмэ	фыпэмыпщэнутэмэ	пэмыпщэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнт	упэпщэнт	пэпщэнт	дыпэпщэнт	фыпэпщэнт	пэпщэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэнтэкъым	упэпщэнтэкъым	пэпщэнтэкъым	дыпэпщэнтэкъым	фыпэпщэнтэкъым	пэпщэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнут	упэпщэнут	пэпщэнут	дыпэпщэнут	фыпэпщэнут	пэпщэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэпщэнутэкъым	упэпщэнутэкъым	пэпщэнутэкъым	дыпэпщэнутэкъым	фыпэпщэнутэкъым	пэпщэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэми	упэпщэми	пэпщэми	дыпэпщэми	фыпэпщэми	пэпщэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэми	упэмыпщэми	пэмыпщэми	дыпэмыпщэми	фыпэмыпщэми	пэмыпщэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпщами	упэпщами	пэпщами	дыпэпщами	фыпэпщами	пэпща(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщами	упэмыпщами	пэмыпщами	дыпэмыпщами	фыпэмыпщами	пэмыпща(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъами	упэпщэгъами	пэпщэгъами	дыпэпщэгъами	фыпэпщэгъами	пэпщэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэгъами	упэмыпщэгъами	пэмыпщэгъами	дыпэмыпщэгъами	фыпэмыпщэгъами	пэмыпщэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнми	упэпщэнми	пэпщэнми	дыпэпщэнми	фыпэпщэнми	пэпщэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэнми	упэмыпщэнми	пэмыпщэнми	дыпэмыпщэнми	фыпэмыпщэнми	пэмыпщэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнуми	упэпщэнуми	пэпщэнуми	дыпэпщэнуми	фыпэпщэнуми	пэпщэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэнуми	упэмыпщэнуми	пэмыпщэнуми	дыпэмыпщэнуми	фыпэмыпщэнуми	пэмыпщэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэтэми	упэпщэтэми	пэпщэтэми	дыпэпщэтэми	фыпэпщэтэми	пэпщэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэтэми	упэмыпщэтэми	пэмыпщэтэми	дыпэмыпщэтэми	фыпэмыпщэтэми	пэмыпщэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэпщатэми	упэпщатэми	пэпщатэми	дыпэпщатэми	фыпэпщатэми	пэпща(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщатэми	упэмыпщатэми	пэмыпщатэми	дыпэмыпщатэми	фыпэмыпщатэми	пэмыпща(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпэпщэгъатэми	упэпщэгъатэми	пэпщэгъатэми	дыпэпщэгъатэми	фыпэпщэгъатэми	пэпщэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэгъатэми	упэмыпщэгъатэми	пэмыпщэгъатэми	дыпэмыпщэгъатэми	фыпэмыпщэгъатэми	пэмыпщэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнтэми	упэпщэнтэми	пэпщэнтэми	дыпэпщэнтэми	фыпэпщэнтэми	пэпщэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэнтэми	упэмыпщэнтэми	пэмыпщэнтэми	дыпэмыпщэнтэми	фыпэмыпщэнтэми	пэмыпщэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэпщэнутэми	упэпщэнутэми	пэпщэнутэми	дыпэпщэнутэми	фыпэпщэнутэми	пэпщэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщэнутэми	упэмыпщэнутэми	пэмыпщэнутэми	дыпэмыпщэнутэми	фыпэмыпщэнутэми	пэмыпщэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъпщэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпэпщаи	упэпщаи	пэпщаи	дыпэпщаи	фыпэпщаи	пэпщаи
щымыӀэныгъэ:	сыпэпщакъыми	упэпщакъыми	пэпщакъыми	дыпэпщакъыми	фыпэпщакъыми	пэпщакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпэпщащэрэт	упэпщащэрэт	пэпщащэрэт	дыпэпщащэрэт	фыпэпщащэрэт	пэпщащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сыпэмыпщащэрэт	упэмыпщащэрэт	пэмыпщащэрэт	дыпэмыпщащэрэт	фыпэмыпщащэрэт	пэмыпщащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнщ	упэпщагъэнщ	пэпщагъэнщ	дыпэпщагъэнщ	фыпэпщагъэнщ	пэпщагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнкъым	упэпщагъэнкъым	пэпщагъэнкъым	дыпэпщагъэнкъым	фыпэпщагъэнкъым	пэпщагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнт	упэпщагъэнт	пэпщагъэнт	дыпэпщагъэнт	фыпэпщагъэнт	пэпщагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнтэкъым	упэпщагъэнтэкъым	пэпщагъэнтэкъым	дыпэпщагъэнтэкъым	фыпэпщагъэнтэкъым	пэпщагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэн	упэпщагъэн	пэпщагъэн	дыпэпщагъэн	фыпэпщагъэн	пэпщагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнкъэ	упэпщагъэнкъэ	пэпщагъэнкъэ	дыпэпщагъэнкъэ	фыпэпщагъэнкъэ	пэпщагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнт	упэпщагъэнт	пэпщагъэнт	дыпэпщагъэнт	фыпэпщагъэнт	пэпщагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнтэкъэ	упэпщагъэнтэкъэ	пэпщагъэнтэкъэ	дыпэпщагъэнтэкъэ	фыпэпщагъэнтэкъэ	пэпщагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнущ	упэпщагъэнущ	пэпщагъэнущ	дыпэпщагъэнущ	фыпэпщагъэнущ	пэпщагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнукъым	упэпщагъэнукъым	пэпщагъэнукъым	дыпэпщагъэнукъым	фыпэпщагъэнукъым	пэпщагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнут	упэпщагъэнут	пэпщагъэнут	дыпэпщагъэнут	фыпэпщагъэнут	пэпщагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнутэкъым	упэпщагъэнутэкъым	пэпщагъэнутэкъым	дыпэпщагъэнутэкъым	фыпэпщагъэнутэкъым	пэпщагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэну	упэпщагъэну	пэпщагъэну	дыпэпщагъэну	фыпэпщагъэну	пэпщагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнукъэ	упэпщагъэнукъэ	пэпщагъэнукъэ	дыпэпщагъэнукъэ	фыпэпщагъэнукъэ	пэпщагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнут	упэпщагъэнут	пэпщагъэнут	дыпэпщагъэнут	фыпэпщагъэнут	пэпщагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпэпщагъэнутэкъэ	упэпщагъэнутэкъэ	пэпщагъэнутэкъэ	дыпэпщагъэнутэкъэ	фыпэпщагъэнутэкъэ	пэпщагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпэпщэ	упэпщэ	пэпщэ	дыпэпщэ	фыпэпщэ	пэпщэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыпщэ	упэмыпщэ	пэмыпщэ	дыпэмыпщэ	фыпэмыпщэ	пэмыпщэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпэпща	упэпща	пэпща	дыпэпща	фыпэпща	пэпща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыпща	упэмыпща	пэмыпща	дыпэмыпща	фыпэмыпща	пэмыпща(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпэпщэгъа	упэпщэгъа	пэпщэгъа	дыпэпщэгъа	фыпэпщэгъа	пэпщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыпщэгъа	упэмыпщэгъа	пэмыпщэгъа	дыпэмыпщэгъа	фыпэмыпщэгъа	пэмыпщэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпэпщэн	упэпщэн	пэпщэн	дыпэпщэн	фыпэпщэн	пэпщэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыпщэн	упэмыпщэн	пэмыпщэн	дыпэмыпщэн	фыпэмыпщэн	пэмыпщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпэпщэну	упэпщэну	пэпщэну	дыпэпщэну	фыпэпщэну	пэпщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыпщэну	упэмыпщэну	пэмыпщэну	дыпэмыпщэну	фыпэмыпщэну	пэмыпщэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэпщэ	узэрыпэпщэ	зэрыпэпщэ	дызэрыпэпщэ	фызэрыпэпщэ	зэрыпэпщэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыпщэ	узэрыпэмыпщэ	зэрыпэмыпщэ	дызэрыпэмыпщэ	фызэрыпэмыпщэ	зэрыпэмыпщэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэпща	узэрыпэпща	зэрыпэпща	дызэрыпэпща	фызэрыпэпща	зэрыпэпща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыпща	узэрыпэмыпща	зэрыпэмыпща	дызэрыпэмыпща	фызэрыпэмыпща	зэрыпэмыпща(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэпщэгъа	узэрыпэпщэгъа	зэрыпэпщэгъа	дызэрыпэпщэгъа	фызэрыпэпщэгъа	зэрыпэпщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыпщэгъа	узэрыпэмыпщэгъа	зэрыпэмыпщэгъа	дызэрыпэмыпщэгъа	фызэрыпэмыпщэгъа	зэрыпэмыпщэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэпщэн	узэрыпэпщэн	зэрыпэпщэн	дызэрыпэпщэн	фызэрыпэпщэн	зэрыпэпщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыпщэн	узэрыпэмыпщэн	зэрыпэмыпщэн	дызэрыпэмыпщэн	фызэрыпэмыпщэн	зэрыпэмыпщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэпщэну	узэрыпэпщэну	зэрыпэпщэну	дызэрыпэпщэну	фызэрыпэпщэну	зэрыпэпщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыпщэну	узэрыпэмыпщэну	зэрыпэмыпщэну	дызэрыпэмыпщэну	фызэрыпэмыпщэну	зэрыпэмыпщэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэпщэ	ущыпэпщэ	щыпэпщэ	дыщыпэпщэ	фыщыпэпщэ	щыпэпщэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыпщэ	ущыпэмыпщэ	щыпэмыпщэ	дыщыпэмыпщэ	фыщыпэмыпщэ	щыпэмыпщэ(хэ)
блэкӏа зэфӀэкӏа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэпща	ущыпэпща	щыпэпща	дыщыпэпща	фыщыпэпща	щыпэпща(хэ)
блэкӏа зэфӀэкӏа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыпща	ущыпэмыпща	щыпэмыпща	дыщыпэмыпща	фыщыпэмыпща	щыпэмыпща(хэ)
блэкӏа жыжьэ зэфӀэкӏа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэпщэгъа	ущыпэпщэгъа	щыпэпщэгъа	дыщыпэпщэгъа	фыщыпэпщэгъа	щыпэпщэгъа(хэ)
блэкӏа жыжьэ зэфӀэкӏа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыпщэгъа	ущыпэмыпщэгъа	щыпэмыпщэгъа	дыщыпэмыпщэгъа	фыщыпэмыпщэгъа	щыпэмыпщэгъа(хэ)
къэкӏуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэпщэн	ущыпэпщэн	щыпэпщэн	дыщыпэпщэн	фыщыпэпщэн	щыпэпщэн(хэ)
къэкӏуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыпщэн	ущыпэмыпщэн	щыпэмыпщэн	дыщыпэмыпщэн	фыщыпэмыпщэн	щыпэмыпщэн(хэ)
къэкӏуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэпщэну	ущыпэпщэну	щыпэпщэну	дыщыпэпщэну	фыщыпэпщэну	щыпэпщэну(хэ)
къэкӏуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыпщэну	ущыпэмыпщэну	щыпэмыпщэну	дыщыпэмыпщэну	фыщыпэмыпщэну	щыпэмыпщэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыдзыпэпщэ	удзыпэпщэ	дзыпэпщэ	дыдзыпэпщэ	фыдзыпэпщэ	дзыпэпщэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыдзыпэмыпщэ	удзыпэмыпщэ	дзыпэмыпщэ	дыдзыпэмыпщэ	фыдзыпэмыпщэ	дзыпэмыпщэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыдзыпэпща	удзыпэпща	дзыпэпща	дыдзыпэпща	фыдзыпэпща	дзыпэпща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыдзыпэмыпща	удзыпэмыпща	дзыпэмыпща	дыдзыпэмыпща	фыдзыпэмыпща	дзыпэмыпща(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыдзыпэпщэгъа	удзыпэпщэгъа	дзыпэпщэгъа	дыдзыпэпщэгъа	фыдзыпэпщэгъа	дзыпэпщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыдзыпэмыпщэгъа	удзыпэмыпщэгъа	дзыпэмыпщэгъа	дыдзыпэмыпщэгъа	фыдзыпэмыпщэгъа	дзыпэмыпщэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыдзыпэпщэн	удзыпэпщэн	дзыпэпщэн	дыдзыпэпщэн	фыдзыпэпщэн	дзыпэпщэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыдзыпэмыпщэн	удзыпэмыпщэн	дзыпэмыпщэн	дыдзыпэмыпщэн	фыдзыпэмыпщэн	дзыпэмыпщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыдзыпэпщэну	удзыпэпщэну	дзыпэпщэну	дыдзыпэпщэну	фыдзыпэпщэну	дзыпэпщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыдзыпэмыпщэну	удзыпэмыпщэну	дзыпэмыпщэну	дыдзыпэмыпщэну	фыдзыпэмыпщэну	дзыпэмыпщэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэпщэ	ущӀыпэпщэ	щӀыпэпщэ	дыщӀыпэпщэ	фыщӀыпэпщэ	щӀыпэпщэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыпщэ	ущӀыпэмыпщэ	щӀыпэмыпщэ	дыщӀыпэмыпщэ	фыщӀыпэмыпщэ	щӀыпэмыпщэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэпща	ущӀыпэпща	щӀыпэпща	дыщӀыпэпща	фыщӀыпэпща	щӀыпэпща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыпща	ущӀыпэмыпща	щӀыпэмыпща	дыщӀыпэмыпща	фыщӀыпэмыпща	щӀыпэмыпща(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэпщэгъа	ущӀыпэпщэгъа	щӀыпэпщэгъа	дыщӀыпэпщэгъа	фыщӀыпэпщэгъа	щӀыпэпщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыпщэгъа	ущӀыпэмыпщэгъа	щӀыпэмыпщэгъа	дыщӀыпэмыпщэгъа	фыщӀыпэмыпщэгъа	щӀыпэмыпщэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэпщэн	ущӀыпэпщэн	щӀыпэпщэн	дыщӀыпэпщэн	фыщӀыпэпщэн	щӀыпэпщэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыпщэн	ущӀыпэмыпщэн	щӀыпэмыпщэн	дыщӀыпэмыпщэн	фыщӀыпэмыпщэн	щӀыпэмыпщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэпщэну	ущӀыпэпщэну	щӀыпэпщэну	дыщӀыпэпщэну	фыщӀыпэпщэну	щӀыпэпщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыпщэну	ущӀыпэмыпщэну	щӀыпэмыпщэну	дыщӀыпэмыпщэну	фыщӀыпэмыпщэну	щӀыпэмыпщэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпэпщэу	упэпщэу	пэпщэу	дыпэпщэу	фыпэпщэу	пэпщэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыпщэу	упэмыпщэу	пэмыпщэу	дыпэмыпщэу	фыпэмыпщэу	пэмыпщэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпэпщауэ	упэпщауэ	пэпщауэ	дыпэпщауэ	фыпэпщауэ	пэпщауэ / пэпща(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыпщауэ	упэмыпщауэ	пэмыпщауэ	дыпэмыпщауэ	фыпэмыпщауэ	пэмыпщауэ(хэ) / пэмыпща(хэ)у
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыпэпщэурэ	упэпщэурэ	пэпщэурэ	дыпэпщэурэ	фыпэпщэурэ	пэпщэ(хэ)урэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сыпэмыпщэурэ	упэмыпщэурэ	пэмыпщэурэ	дыпэмыпщэурэ	фыпэмыпщэурэ	пэмыпщэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пщ]э	[пщ]эр	--	[пщ]эхэр
Эргативнэ:	[пщ]э	[пщ]эм	--	[пщ]эхэм
Послеложнэ:	[пщ]экӀэ	[пщ]эмкӀэ	[пщ]эхэкӀэ	[пщ]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пщ]эуэ	[пщ]эрауэ	[пщ]эхэу	[пщ]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пщ]а	[пщ]ар	--	[пщ]ахэр
Эргативнэ:	[пщ]а	[пщ]ам	--	[пщ]ахэм
Послеложнэ:	[пщ]акӀэ	[пщ]амкӀэ	[пщ]ахэкӀэ	[пщ]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пщ]ауэ	[пщ]арауэ	[пщ]ахэу	[пщ]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пщ]эн	[пщ]эныр	--	[пщ]энхэр
Эргативнэ:	[пщ]эн	[пщ]эным	--	[пщ]энхэм
Послеложнэ:	[пщ]энкӀэ	[пщ]энымкӀэ	[пщ]энхэкӀэ	[пщ]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[пщ]эну	[пщ]энырауэ	[пщ]энхэу	[пщ]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пщ]эну	[пщ]энур	--	[пщ]энухэр
Эргативнэ:	[пщ]эну	[пщ]энум	--	[пщ]энухэм
Послеложнэ:	[пщ]энукӀэ	[пщ]энумкӀэ	[пщ]энухэкӀэ	[пщ]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пщ]энууэ	[пщ]энурауэ	[пщ]энухэу	[пщ]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ПэкӀэ ину бэуэн.
2. Зэгуэпын, мыарэзыуэ губжьауэ бампӀэу щытын (пэкӀэ ину бауэу фӀэкӀа зыри жимыӀэу).

ЩАПХЪЭХЭР

• Хьэжы-Исмел и пӀэм изэгъэжыркъым, абы зеӀуантӀэ мэхъэшауэ, ар кууэ мэщатэ, ину мэпапщэ. Шортэн Аскэрбий

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Шыр мэпапщэ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• пэпщэн: 1. breathe hard through your nose, sniff, snuff or snort 2. be indignant in silence
• Шыр мэпапщэ: the horse is snorting

УРЫСЫБЗЭ

• пэпщэн: 1. усиленно дышать носом, сопеть 2. негодовать молча
• Шыр мэпапщэ: лошадь сопит

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын