пэхъун

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [pɐˈχʷǝn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• пэ- + [хъу] + -ы + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "пэхъун"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	пэхъун
щымыӀэныгъэ:	пэмыхъун

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпэхъун	упэхъун	пэхъун	дыпэхъун	фыпэхъун	пэхъун(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъун	упэмыхъун	пэмыхъун	дыпэмыхъун	фыпэмыхъун	пэмыхъун(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	пэхъу!	фыпэхъу!
щымыӀэныгъэ:	упэмыхъу!	фыпэмыхъу!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпрехъу	упрехъу	прехъу	дыпрехъу	фыпрехъу	прехъу
щымыӀэныгъэ:	сыпремыхъу	упремыхъу	премыхъу	дыпремыхъу	фыпремыхъу	премыхъу

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпохъу(р)	упохъу(р)	похъу(р)	дыпохъу(р)	фыпохъу(р)	похъу(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуркъым	упэхъуркъым	пэхъуркъым	дыпэхъуркъым	фыпэхъуркъым	пэхъу(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъу(р)т	упэхъу(р)т	пэхъу(р)т	дыпэхъу(р)т	фыпэхъу(р)т	пэхъу(р)т / пэхъухэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъу(р)тэкъым	упэхъу(р)тэкъым	пэхъу(р)тэкъым	дыпэхъу(р)тэкъым	фыпэхъу(р)тэкъым	пэхъу(р)тэкъым / пэхъухэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуащ	упэхъуащ	пэхъуащ	дыпэхъуащ	фыпэхъуащ	пэхъуа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуакъым	упэхъуакъым	пэхъуакъым	дыпэхъуакъым	фыпэхъуакъым	пэхъуа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуат	упэхъуат	пэхъуат	дыпэхъуат	фыпэхъуат	пэхъуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуатэкъым	упэхъуатэкъым	пэхъуатэкъым	дыпэхъуатэкъым	фыпэхъуатэкъым	пэхъуа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъугъащ	упэхъугъащ	пэхъугъащ	дыпэхъугъащ	фыпэхъугъащ	пэхъугъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъугъакъым	упэхъугъакъым	пэхъугъакъым	дыпэхъугъакъым	фыпэхъугъакъым	пэхъугъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъугъат	упэхъугъат	пэхъугъат	дыпэхъугъат	фыпэхъугъат	пэхъугъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъугъатэкъым	упэхъугъатэкъым	пэхъугъатэкъым	дыпэхъугъатэкъым	фыпэхъугъатэкъым	пэхъугъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпэхъущ	упэхъущ	пэхъущ	дыпэхъущ	фыпэхъущ	пэхъу(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъукъым	упэхъукъым	пэхъукъым	дыпэхъукъым	фыпэхъукъым	пэхъу(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпэхъут	упэхъут	пэхъут	дыпэхъут	фыпэхъут	пэхъу(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъутэкъым	упэхъутэкъым	пэхъутэкъым	дыпэхъутэкъым	фыпэхъутэкъым	пэхъу(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунщ	упэхъунщ	пэхъунщ	дыпэхъунщ	фыпэхъунщ	пэхъун(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъункъым	упэхъункъым	пэхъункъым	дыпэхъункъым	фыпэхъункъым	пэхъун(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунущ	упэхъунущ	пэхъунущ	дыпэхъунущ	фыпэхъунущ	пэхъуну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъунукъым	упэхъунукъым	пэхъунукъым	дыпэхъунукъым	фыпэхъунукъым	пэхъуну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъурэ	упэхъурэ	пэхъурэ	дыпэхъурэ	фыпэхъурэ	пэхъу(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуркъэ	упэхъуркъэ	пэхъуркъэ	дыпэхъуркъэ	фыпэхъуркъэ	пэхъуркъэ / пэхъухэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъу(р)т	упэхъу(р)т	пэхъу(р)т	дыпэхъу(р)т	фыпэхъу(р)т	пэхъу(р)т / пэхъухэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъу(р)тэкъэ	упэхъу(р)тэкъэ	пэхъу(р)тэкъэ	дыпэхъу(р)тэкъэ	фыпэхъу(р)тэкъэ	пэхъу(р)тэкъэ / пэхъухэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуа	упэхъуа	пэхъуа	дыпэхъуа	фыпэхъуа	пэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуакъэ	упэхъуакъэ	пэхъуакъэ	дыпэхъуакъэ	фыпэхъуакъэ	пэхъуа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуат	упэхъуат	пэхъуат	дыпэхъуат	фыпэхъуат	пэхъуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуатэкъэ	упэхъуатэкъэ	пэхъуатэкъэ	дыпэхъуатэкъэ	фыпэхъуатэкъэ	пэхъуа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъугъа	упэхъугъа	пэхъугъа	дыпэхъугъа	фыпэхъугъа	пэхъугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъугъакъэ	упэхъугъакъэ	пэхъугъакъэ	дыпэхъугъакъэ	фыпэхъугъакъэ	пэхъугъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъугъат	упэхъугъат	пэхъугъат	дыпэхъугъат	фыпэхъугъат	пэхъугъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъугъатэкъэ	упэхъугъатэкъэ	пэхъугъатэкъэ	дыпэхъугъатэкъэ	фыпэхъугъатэкъэ	пэхъугъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыпэхъу	упэхъу	пэхъу	дыпэхъу	фыпэхъу	пэхъу(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъукъэ	упэхъукъэ	пэхъукъэ	дыпэхъукъэ	фыпэхъукъэ	пэхъу(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыпэхъут	упэхъут	пэхъут	дыпэхъут	фыпэхъут	пэхъу(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъутэкъэ	упэхъутэкъэ	пэхъутэкъэ	дыпэхъутэкъэ	фыпэхъутэкъэ	пэхъу(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъун	упэхъун	пэхъун	дыпэхъун	фыпэхъун	пэхъун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъункъэ	упэхъункъэ	пэхъункъэ	дыпэхъункъэ	фыпэхъункъэ	пэхъун(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуну	упэхъуну	пэхъуну	дыпэхъуну	фыпэхъуну	пэхъуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъунукъэ	упэхъунукъэ	пэхъунукъэ	дыпэхъунукъэ	фыпэхъунукъэ	пэхъуну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъумэ	упэхъумэ	пэхъумэ	дыпэхъумэ	фыпэхъумэ	пэхъу(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъумэ	упэмыхъумэ	пэмыхъумэ	дыпэмыхъумэ	фыпэмыхъумэ	пэмыхъу(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуамэ	упэхъуамэ	пэхъуамэ	дыпэхъуамэ	фыпэхъуамэ	пэхъуа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъуамэ	упэмыхъуамэ	пэмыхъуамэ	дыпэмыхъуамэ	фыпэмыхъуамэ	пэмыхъуа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпэхъугъамэ	упэхъугъамэ	пэхъугъамэ	дыпэхъугъамэ	фыпэхъугъамэ	пэхъугъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъугъамэ	упэмыхъугъамэ	пэмыхъугъамэ	дыпэмыхъугъамэ	фыпэмыхъугъамэ	пэмыхъугъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунмэ	упэхъунмэ	пэхъунмэ	дыпэхъунмэ	фыпэхъунмэ	пэхъун(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъунмэ	упэмыхъунмэ	пэмыхъунмэ	дыпэмыхъунмэ	фыпэмыхъунмэ	пэмыхъун(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунумэ	упэхъунумэ	пэхъунумэ	дыпэхъунумэ	фыпэхъунумэ	пэхъуну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъунумэ	упэмыхъунумэ	пэмыхъунумэ	дыпэмыхъунумэ	фыпэмыхъунумэ	пэмыхъуну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъутэмэ	упэхъутэмэ	пэхъутэмэ	дыпэхъутэмэ	фыпэхъутэмэ	пэхъу(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъутэмэ	упэмыхъутэмэ	пэмыхъутэмэ	дыпэмыхъутэмэ	фыпэмыхъутэмэ	пэмыхъу(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуатэмэ	упэхъуатэмэ	пэхъуатэмэ	дыпэхъуатэмэ	фыпэхъуатэмэ	пэхъуа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъуатэмэ	упэмыхъуатэмэ	пэмыхъуатэмэ	дыпэмыхъуатэмэ	фыпэмыхъуатэмэ	пэмыхъуа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпэхъугъатэмэ	упэхъугъатэмэ	пэхъугъатэмэ	дыпэхъугъатэмэ	фыпэхъугъатэмэ	пэхъугъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъугъатэмэ	упэмыхъугъатэмэ	пэмыхъугъатэмэ	дыпэмыхъугъатэмэ	фыпэмыхъугъатэмэ	пэмыхъугъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунтэмэ	упэхъунтэмэ	пэхъунтэмэ	дыпэхъунтэмэ	фыпэхъунтэмэ	пэхъун(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъунтэмэ	упэмыхъунтэмэ	пэмыхъунтэмэ	дыпэмыхъунтэмэ	фыпэмыхъунтэмэ	пэмыхъун(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунутэмэ	упэхъунутэмэ	пэхъунутэмэ	дыпэхъунутэмэ	фыпэхъунутэмэ	пэхъуну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъунутэмэ	упэмыхъунутэмэ	пэмыхъунутэмэ	дыпэмыхъунутэмэ	фыпэмыхъунутэмэ	пэмыхъуну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунт	упэхъунт	пэхъунт	дыпэхъунт	фыпэхъунт	пэхъун(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъунтэкъым	упэхъунтэкъым	пэхъунтэкъым	дыпэхъунтэкъым	фыпэхъунтэкъым	пэхъун(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунут	упэхъунут	пэхъунут	дыпэхъунут	фыпэхъунут	пэхъуну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэхъунутэкъым	упэхъунутэкъым	пэхъунутэкъым	дыпэхъунутэкъым	фыпэхъунутэкъым	пэхъуну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуми	упэхъуми	пэхъуми	дыпэхъуми	фыпэхъуми	пэхъу(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъуми	упэмыхъуми	пэмыхъуми	дыпэмыхъуми	фыпэмыхъуми	пэмыхъу(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуами	упэхъуами	пэхъуами	дыпэхъуами	фыпэхъуами	пэхъуа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъуами	упэмыхъуами	пэмыхъуами	дыпэмыхъуами	фыпэмыхъуами	пэмыхъуа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпэхъугъами	упэхъугъами	пэхъугъами	дыпэхъугъами	фыпэхъугъами	пэхъугъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъугъами	упэмыхъугъами	пэмыхъугъами	дыпэмыхъугъами	фыпэмыхъугъами	пэмыхъугъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунми	упэхъунми	пэхъунми	дыпэхъунми	фыпэхъунми	пэхъун(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъунми	упэмыхъунми	пэмыхъунми	дыпэмыхъунми	фыпэмыхъунми	пэмыхъун(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунуми	упэхъунуми	пэхъунуми	дыпэхъунуми	фыпэхъунуми	пэхъуну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъунуми	упэмыхъунуми	пэмыхъунуми	дыпэмыхъунуми	фыпэмыхъунуми	пэмыхъуну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъутэми	упэхъутэми	пэхъутэми	дыпэхъутэми	фыпэхъутэми	пэхъу(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъутэми	упэмыхъутэми	пэмыхъутэми	дыпэмыхъутэми	фыпэмыхъутэми	пэмыхъу(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыпэхъуатэми	упэхъуатэми	пэхъуатэми	дыпэхъуатэми	фыпэхъуатэми	пэхъуа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъуатэми	упэмыхъуатэми	пэмыхъуатэми	дыпэмыхъуатэми	фыпэмыхъуатэми	пэмыхъуа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыпэхъугъатэми	упэхъугъатэми	пэхъугъатэми	дыпэхъугъатэми	фыпэхъугъатэми	пэхъугъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъугъатэми	упэмыхъугъатэми	пэмыхъугъатэми	дыпэмыхъугъатэми	фыпэмыхъугъатэми	пэмыхъугъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунтэми	упэхъунтэми	пэхъунтэми	дыпэхъунтэми	фыпэхъунтэми	пэхъун(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъунтэми	упэмыхъунтэми	пэмыхъунтэми	дыпэмыхъунтэми	фыпэмыхъунтэми	пэмыхъун(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыпэхъунутэми	упэхъунутэми	пэхъунутэми	дыпэхъунутэми	фыпэхъунутэми	пэхъуну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъунутэми	упэмыхъунутэми	пэмыхъунутэми	дыпэмыхъунутэми	фыпэмыхъунутэми	пэмыхъуну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпэхъуаи	упэхъуаи	пэхъуаи	дыпэхъуаи	фыпэхъуаи	пэхъуаи
щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуакъыми	упэхъуакъыми	пэхъуакъыми	дыпэхъуакъыми	фыпэхъуакъыми	пэхъуакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыпэхъуащэрэт	упэхъуащэрэт	пэхъуащэрэт	дыпэхъуащэрэт	фыпэхъуащэрэт	пэхъуащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сыпэмыхъуащэрэт	упэмыхъуащэрэт	пэмыхъуащэрэт	дыпэмыхъуащэрэт	фыпэмыхъуащэрэт	пэмыхъуащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнщ	упэхъуагъэнщ	пэхъуагъэнщ	дыпэхъуагъэнщ	фыпэхъуагъэнщ	пэхъуагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнкъым	упэхъуагъэнкъым	пэхъуагъэнкъым	дыпэхъуагъэнкъым	фыпэхъуагъэнкъым	пэхъуагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнт	упэхъуагъэнт	пэхъуагъэнт	дыпэхъуагъэнт	фыпэхъуагъэнт	пэхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнтэкъым	упэхъуагъэнтэкъым	пэхъуагъэнтэкъым	дыпэхъуагъэнтэкъым	фыпэхъуагъэнтэкъым	пэхъуагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэн	упэхъуагъэн	пэхъуагъэн	дыпэхъуагъэн	фыпэхъуагъэн	пэхъуагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнкъэ	упэхъуагъэнкъэ	пэхъуагъэнкъэ	дыпэхъуагъэнкъэ	фыпэхъуагъэнкъэ	пэхъуагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнт	упэхъуагъэнт	пэхъуагъэнт	дыпэхъуагъэнт	фыпэхъуагъэнт	пэхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнтэкъэ	упэхъуагъэнтэкъэ	пэхъуагъэнтэкъэ	дыпэхъуагъэнтэкъэ	фыпэхъуагъэнтэкъэ	пэхъуагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнхъу	упэхъуагъэнхъу	пэхъуагъэнхъу	дыпэхъуагъэнхъу	фыпэхъуагъэнхъу	пэхъуагъэнхъу
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнукъым	упэхъуагъэнукъым	пэхъуагъэнукъым	дыпэхъуагъэнукъым	фыпэхъуагъэнукъым	пэхъуагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнут	упэхъуагъэнут	пэхъуагъэнут	дыпэхъуагъэнут	фыпэхъуагъэнут	пэхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнутэкъым	упэхъуагъэнутэкъым	пэхъуагъэнутэкъым	дыпэхъуагъэнутэкъым	фыпэхъуагъэнутэкъым	пэхъуагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэну	упэхъуагъэну	пэхъуагъэну	дыпэхъуагъэну	фыпэхъуагъэну	пэхъуагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнукъэ	упэхъуагъэнукъэ	пэхъуагъэнукъэ	дыпэхъуагъэнукъэ	фыпэхъуагъэнукъэ	пэхъуагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнут	упэхъуагъэнут	пэхъуагъэнут	дыпэхъуагъэнут	фыпэхъуагъэнут	пэхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыпэхъуагъэнутэкъэ	упэхъуагъэнутэкъэ	пэхъуагъэнутэкъэ	дыпэхъуагъэнутэкъэ	фыпэхъуагъэнутэкъэ	пэхъуагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпэхъу	упэхъу	пэхъу	дыпэхъу	фыпэхъу	пэхъу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыхъу	упэмыхъу	пэмыхъу	дыпэмыхъу	фыпэмыхъу	пэмыхъу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпэхъуа	упэхъуа	пэхъуа	дыпэхъуа	фыпэхъуа	пэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыхъуа	упэмыхъуа	пэмыхъуа	дыпэмыхъуа	фыпэмыхъуа	пэмыхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпэхъугъа	упэхъугъа	пэхъугъа	дыпэхъугъа	фыпэхъугъа	пэхъугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыхъугъа	упэмыхъугъа	пэмыхъугъа	дыпэмыхъугъа	фыпэмыхъугъа	пэмыхъугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпэхъун	упэхъун	пэхъун	дыпэхъун	фыпэхъун	пэхъун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыхъун	упэмыхъун	пэмыхъун	дыпэмыхъун	фыпэмыхъун	пэмыхъун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыпэхъуну	упэхъуну	пэхъуну	дыпэхъуну	фыпэхъуну	пэхъуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыхъуну	упэмыхъуну	пэмыхъуну	дыпэмыхъуну	фыпэмыхъуну	пэмыхъуну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэхъу	узэрыпэхъу	зэрыпэхъу	дызэрыпэхъу	фызэрыпэхъу	зэрыпэхъу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыхъу	узэрыпэмыхъу	зэрыпэмыхъу	дызэрыпэмыхъу	фызэрыпэмыхъу	зэрыпэмыхъу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэхъуа	узэрыпэхъуа	зэрыпэхъуа	дызэрыпэхъуа	фызэрыпэхъуа	зэрыпэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыхъуа	узэрыпэмыхъуа	зэрыпэмыхъуа	дызэрыпэмыхъуа	фызэрыпэмыхъуа	зэрыпэмыхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэхъугъа	узэрыпэхъугъа	зэрыпэхъугъа	дызэрыпэхъугъа	фызэрыпэхъугъа	зэрыпэхъугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыхъугъа	узэрыпэмыхъугъа	зэрыпэмыхъугъа	дызэрыпэмыхъугъа	фызэрыпэмыхъугъа	зэрыпэмыхъугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэхъун	узэрыпэхъун	зэрыпэхъун	дызэрыпэхъун	фызэрыпэхъун	зэрыпэхъун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыхъун	узэрыпэмыхъун	зэрыпэмыхъун	дызэрыпэмыхъун	фызэрыпэмыхъун	зэрыпэмыхъун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыпэхъуну	узэрыпэхъуну	зэрыпэхъуну	дызэрыпэхъуну	фызэрыпэхъуну	зэрыпэхъуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыпэмыхъуну	узэрыпэмыхъуну	зэрыпэмыхъуну	дызэрыпэмыхъуну	фызэрыпэмыхъуну	зэрыпэмыхъуну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэхъу	ущыпэхъу	щыпэхъу	дыщыпэхъу	фыщыпэхъу	щыпэхъу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыхъу	ущыпэмыхъу	щыпэмыхъу	дыщыпэмыхъу	фыщыпэмыхъу	щыпэмыхъу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэхъуа	ущыпэхъуа	щыпэхъуа	дыщыпэхъуа	фыщыпэхъуа	щыпэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыхъуа	ущипэмыхъуа	щыпэмыхъуа	дыщыпэмыхъуа	фыщыпэмыхъуа	щыпэмыхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэхъугъа	ущыпэхъугъа	щыпэхъугъа	дыщыпэхъугъа	фыщыпэхъугъа	щыпэхъугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыхъугъа	ущыпэмыхъугъа	щыпэмыхъугъа	дыщыпэмыхъугъа	фыщыпэмыхъугъа	щыпэмыхъугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэхъун	ущыпэхъун	щыпэхъун	дыщыпэхъун	фыщыпэхъун	щыпэхъун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыхъун	ущыпэхъун	щыпэмыхъун	дыщыпэмыхъун	фыщыпэмыхъун	щыпэмыхъун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыпэхъуну	ущыпэхъуну	щыпэхъуну	дыщыпэхъуну	фыщыпэхъуну	щыпэхъуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыпэмыхъуну	ущыпэмыхъуну	щыпэмыхъуну	дыщыпэмыхъуну	фыщыпэмыхъуну	щыпэмыхъуну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпэхъу	уздыпэхъу	здыпэхъу	дыздыпэхъу	фыздыпэхъу	здыпэхъу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпэмыхъу	уздыпэмыхъу	здыпэмыхъу	дыздыпэмыхъу	фыздыпэмыхъу	здыпэмыхъу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпэхъуа	уздыпэхъуа	здыпэхъуа	дыздыпэхъуа	фыздыпэхъуа	здыпэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпэмыхъуа	уздыпэмыхъуа	здыпэмыхъуа	дыздыпэмыхъуа	фыздыпэмыхъуа	здыпэмыхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпэхъугъа	уздыпэхъугъа	здыпэхъугъа	дыздыпэхъугъа	фыздыпэхъугъа	здыпэхъугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпэмыхъугъа	уздыпэмыхъугъа	здыпэмыхъугъа	дыздыпэмыхъугъа	фыздыпэмыхъугъа	здыпэмыхъугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпэхъун	уздыпэхъун	здыпэхъун	дыздыпэхъун	фыздыпэхъун	здыпэхъун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпэмыхъун	уздыпэмыхъун	здыпэмыхъун	дыздыпэмыхъун	фыздыпэмыхъун	здыпэмыхъун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздыпэхъуну	уздыпэхъуну	здыпэхъуну	дыздыпэхъуну	фыздыпэхъуну	здыпэхъуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыпэмыхъуну	уздыпэмыхъуну	здыпэмыхъуну	дыздыпэмыхъуну	фыздыпэмыхъуну	здыпэмыхъуну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэхъу	ущӀыпэхъу	щӀыпэхъу	дыщӀыпэхъу	фыщӀыпэхъу	щӀыпэхъу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыхъу	ущӀыпэмыхъу	щӀыпэмыхъу	дыщӀыпэмыхъу	фыщӀыпэмыхъу	щӀыпэмыхъу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэхъуа	ущӀыпэхъуӀэхъуа	щӀыпэхъуа	дыщӀыпэхъуа	фыщӀыпэхъуа	щӀыпэхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыхъуа	ущӀыпэмыхъуа	щӀыпэмыхъуа	дыщӀыпэмыхъуа	фыщӀыпэмыхъуа	щӀыпэмыхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэхъугъа	ущӀыпэхъугъа	щӀыпэхъугъа	дыщӀыпэхъугъа	фыщӀыпэхъугъа	щӀыпэхъугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыхъугъа	ущӀыпэмыхъугъа	щӀыпэмыхъугъа	дыщӀыпэмыхъугъа	фыщӀыпэмыхъугъа	щӀыпэмыхъугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэхъун	ущӀыпэхъун	щӀыпэхъун	дыщӀыпэхъун	фыщӀыпэхъун	щӀыпэхъун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыхъун	ущӀыпэмыхъун	щӀыпэмыхъун	дыщӀыпэмыхъун	фыщӀыпэмыхъун	щӀыпэмыхъун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыпэхъуну	ущӀыпэхъуну	щӀыпэхъуну	дыщӀыпэхъуну	фыщӀыпэхъуну	щӀыпэхъуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыпэмыхъуну	ущӀыпэмыхъуну	щӀыпэмыхъуну	дыщӀыпэмыхъуну	фыщӀыпэмыхъуну	щӀыпэмыхъуну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыпэхъуу	упэхъуу	пэхъуу	дыпэхъуу	фыпэхъуу	пэхъу(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыхъуу	упэмыхъуу	пэмыхъуу	дыпэмыхъуу	фыпэмыхъуу	пэмыхъу(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыпэхъуауэ	упэхъуауэ	пэхъуауэ	дыпэхъуауэ	фыпэхъуауэ	пэхъуауэ / пэхъуахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыпэмыхъуауэ	упэмыхъуауэ	пэмыхъуауэ	дыпэмыхъуауэ	фыпэмыхъуауэ	пэмыхъуауэ / пэмыхъуахэу
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыпэхъуурэ	упэхъуурэ	пэхъуурэ	дыпэхъуурэ	фыпэхъуурэ	пэхъу(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сыпэмыхъуурэ	упэмыхъуурэ	пэмыхъуурэ	дыпэмыхъуурэ	фыпэмыхъуурэ	пэмыхъу(хэ)урэ

Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыппохъу	сыпохъу	--	сыфпохъу	сапохъу
уэ	успохъу	--	упохъу	утпохъу	--	уапохъу
ар	спохъу	ппохъу	похъу	тпохъу	фпохъу	япохъу
дэ	--	дыппохъу	дыпохъу	--	дыфпохъу	дапохъу
фэ	фыспохъу	--	фыпохъу	фытпохъу	--	фапохъу
ахэр	спохъу(хэ)	ппохъу(хэ)	похъу(хэ)	тпохъу(хэ)	фпохъу(хэ)	япохъу(хэ)

		-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъу]	[хъу]р	--	[хъу]хэр
Эргативнэ:	[хъу]	[хъу]м	--	[хъу]хэм
Послеложнэ:	[хъу]кӀэ	[хъу]мкӀэ	[хъу]хэкӀэ	[хъу]хэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хъу]у	[хъу]рауэ	[хъу]хэу	[хъу]хэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъу]а	[хъу]ар	--	[хъу]ахэр
Эргативнэ:	[хъу]а	[хъу]ам	--	[хъу]ахэм
Послеложнэ:	[хъу]акӀэ	[хъу]амкӀэ	[хъу]ахэкӀэ	[хъу]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хъу]ауэ	[хъу]арауэ	[хъу]ахэу	[хъу]ахэрауэ

		-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъу]н	[хъу]ныр	--	[хъу]нхэр
Эргативнэ:	[хъу]н	[хъу]ным	--	[хъу]нхэм
Послеложнэ:	[хъу]нкӀэ	[хъу]нымкӀэ	[хъу]нхэкӀэ	[хъу]нхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[хъу]ну	[хъу]нырауэ	[хъу]нхэу	[хъу]нхэрауэ

		-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъу]ну	[хъу]нур	--	[хъу]нухэр
Эргативнэ:	[хъу]ну	[хъу]нум	--	[хъу]нухэм
Послеложнэ:	[хъу]нукӀэ	[хъу]нумкӀэ	[хъу]нухэкӀэ	[хъу]нухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хъу]нууэ	[хъу]нурауэ	[хъу]нухэу	[хъу]нухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ЗыгуэркӀэ хуэдэн.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• КъарукӀэ пэхъун.
• ЩӀэныгъэкӀэ пэхъун.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• пэхъун: be equal to sb or sth in sth
• КъарукӀэ пэхъун: be equal in strength
• ЩӀэныгъэкӀэ пэхъун: be equal in knowledge.

УРЫСЫБЗЭ

• пэхъун: быть равным кому-чему-л. в чём-л.
• КъарукӀэ пэхъун: быть равными по силе.
• ЩӀэныгъэкӀэ пэхъун: быть равными в знаниях.

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын