шкӏурэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [ʂkʹʷǝ'rɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[шкӏур] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ[зэгъэзэхуэжын]

Глагол лъэмыӏэс "шкӏурэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар):
щыӀэныгъэ:	шкӏурэн
щымыӀэныгъэ:	мышкӏурэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышкӏурэн	ушкӏурэн	шкӏурэн	дышкӏурэн	фышкӏурэн	шкӏурэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэн	умышкӏурэн	мышкӏурэн	дымышкӏурэн	фымышкӏурэн	мышкӏурэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	шкӏурэ!	фышкӏурэ!
щымыӀэныгъэ:	умышкӏурэ!	фымышкӏурэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срешкӏурэ	урешкӏурэ	ирешкӏурэ	дрешкӏурэ	фрешкӏурэ	ирешкӏурэ
щымыӀэныгъэ:	сремышкӏурэ	уремышкӏурэ	иремышкӏурэ	дремышкӏурэ	фремышкӏурэ	иремышкӏурэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сошкӏурэ(р)	уошкӏурэ(р)	мэшкӏурэ(р)	дошкӏурэ(р)	фошкӏурэ(р)	мэшкӏурэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэркъым	ушкӏурэркъым	шкӏурэркъым	дышкӏурэркъым	фышкӏурэркъым	шкӏурэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэ(р)т	ушкӏурэ(р)т	шкӏурэ(р)т	дышкӏурэ(р)т	фышкӏурэ(р)т	шкӏурэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэ(р)тэкъым	ушкӏурэ(р)тэкъым	шкӏурэ(р)тэкъым	дышкӏурэ(р)тэкъым	фышкӏурэ(р)тэкъым	шкӏурэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏуращ	ушкӏуращ	шкӏуращ	дышкӏуращ	фышкӏуращ	шкӏура(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сышкӏуракъым	ушкӏуракъым	шкӏуракъым	дышкӏуракъым	фышкӏуракъым	шкӏура(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏурат	ушкӏурат	шкӏурат	дышкӏурат	фышкӏурат	шкӏура(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышкӏуратэкъым	ушкӏуратэкъым	шкӏуратэкъым	дышкӏуратэкъым	фышкӏуратэкъым	шкӏура(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъащ	ушкӏурэгъащ	шкӏурэгъащ	дышкӏурэгъащ	фышкӏурэгъащ	шкӏурэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъакъым	ушкӏурэгъакъым	шкӏурэгъакъым	дышкӏурэгъакъым	фышкӏурэгъакъым	шкӏурэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъат	ушкӏурэгъат	шкӏурэгъат	дышкӏурэгъат	фышкӏурэгъат	шкӏурэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъатэкъым	ушкӏурэгъатэкъым	шкӏурэгъатэкъым	дышкӏурэгъатэкъым	фышкӏурэгъатэкъым	шкӏурэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэщ	ушкӏурэщ	шкӏурэщ	дышкӏурэщ	фышкӏурэщ	шкӏурэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэкъым	ушкӏурэкъым	шкӏурэкъым	дышкӏурэкъым	фышкӏурэкъым	шкӏурэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэт	ушкӏурэт	шкӏурэт	дышкӏурэт	фышкӏурэт	шкӏурэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэтэкъым	ушкӏурэтэкъым	шкӏурэтэкъым	дышкӏурэтэкъым	фышкӏурэтэкъым	шкӏурэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнщ	ушкӏурэнщ	шкӏурэнщ	дышкӏурэнщ	фышкӏурэнщ	шкӏурэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэнкъым	ушкӏурэнкъым	шкӏурэнкъым	дышкӏурэнкъым	фышкӏурэнкъым	шкӏурэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнущ	ушкӏурэнущ	шкӏурэнущ	дышкӏурэнущ	фышкӏурэнущ	шкӏурэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэнукъым	ушкӏурэнукъым	шкӏурэнукъым	дышкӏурэнукъым	фышкӏурэнукъым	шкӏурэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэрэ	ушкӏурэрэ	шкӏурэрэ	дышкӏурэрэ	фышкӏурэрэ	шкӏурэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэркъэ	ушкӏурэркъэ	шкӏурэркъэ	дышкӏурэркъэ	фышкӏурэркъэ	шкӏурэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэ(р)т	ушкӏурэ(р)т	шкӏурэ(р)т	дышкӏурэ(р)т	фышкӏурэ(р)т	шкӏурэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэ(р)тэкъэ	ушкӏурэ(р)тэкъэ	шкӏурэ(р)тэкъэ	дышкӏурэ(р)тэкъэ	фышкӏурэ(р)тэкъэ	шкӏурэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏура	ушкӏура	шкӏура	дышкӏура	фышкӏура	шкӏура(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сышкӏуракъэ	ушкӏуракъэ	шкӏуракъэ	дышкӏуракъэ	фышкӏуракъэ	шкӏура(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏурат	ушкӏурат	шкӏурат	дышкӏурат	фышкӏурат	шкӏура(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышкӏуратэкъэ	ушкӏуратэкъэ	шкӏуратэкъэ	дышкӏуратэкъэ	фышкӏуратэкъэ	шкӏура(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъа	ушкӏурэгъа	шкӏурэгъа	дышкӏурэгъа	фышкӏурэгъа	шкӏурэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъакъэ	ушкӏурэгъакъэ	шкӏурэгъакъэ	дышкӏурэгъакъэ	фышкӏурэгъакъэ	шкӏурэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъат	ушкӏурэгъат	шкӏурэгъат	дышкӏурэгъат	фышкӏурэгъат	шкӏурэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъатэкъэ	ушкӏурэгъатэкъэ	шкӏурэгъатэкъэ	дышкӏурэгъатэкъэ	фышкӏурэгъатэкъэ	шкӏурэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэ	ушкӏурэ	шкӏурэ	дышкӏурэ	фышкӏурэ	шкӏурэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэкъэ	ушкӏурэкъэ	шкӏурэкъэ	дышкӏурэкъэ	фышкӏурэкъэ	шкӏурэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэт	ушкӏурэт	шкӏурэт	дышкӏурэт	фышкӏурэт	шкӏурэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэтэкъэ	ушкӏурэтэкъэ	шкӏурэтэкъэ	дышкӏурэтэкъэ	фышкӏурэтэкъэ	шкӏурэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэн	ушкӏурэн	шкӏурэн	дышкӏурэн	фышкӏурэн	шкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэнкъэ	ушкӏурэнкъэ	шкӏурэнкъэ	дышкӏурэнкъэ	фышкӏурэнкъэ	шкӏурэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэну	ушкӏурэну	шкӏурэну	дышкӏурэну	фышкӏурэну	шкӏурэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэнукъэ	ушкӏурэнукъэ	шкӏурэнукъэ	дышкӏурэнукъэ	фышкӏурэнукъэ	шкӏурэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэмэ	ушкӏурэмэ	шкӏурэмэ	дышкӏурэмэ	фышкӏурэмэ	шкӏурэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэмэ	умышкӏурэмэ	мышкӏурэмэ	дымышкӏурэмэ	фымышкӏурэмэ	мышкӏурэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏурамэ	ушкӏурамэ	шкӏурамэ	дышкӏурамэ	фышкӏурамэ	шкӏура(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурамэ	умышкӏурамэ	мышкӏурамэ	дымышкӏурамэ	фымышкӏурамэ	мышкӏура(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъамэ	ушкӏурэгъамэ	шкӏурэгъамэ	дышкӏурэгъамэ	фышкӏурэгъамэ	шкӏурэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэгъамэ	умышкӏурэгъамэ	мышкӏурэгъамэ	дымышкӏурэгъамэ	фымышкӏурэгъамэ	мышкӏурэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнмэ	ушкӏурэнмэ	шкӏурэнмэ	дышкӏурэнмэ	фышкӏурэнмэ	шкӏурэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэнмэ	умышкӏурэнмэ	мышкӏурэнмэ	дымышкӏурэнмэ	фымышкӏурэнмэ	мышкӏурэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнумэ	ушкӏурэнумэ	шкӏурэнумэ	дышкӏурэнумэ	фышкӏурэнумэ	шкӏурэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэнумэ	умышкӏурэнумэ	мышкӏурэнумэ	дымышкӏурэнумэ	фымышкӏурэнумэ	мышкӏурэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэтэмэ	ушкӏурэтэмэ	шкӏурэтэмэ	дышкӏурэтэмэ	фышкӏурэтэмэ	шкӏурэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэтэмэ	умышкӏурэтэмэ	мышкӏурэтэмэ	дымышкӏурэтэмэ	фымышкӏурэтэмэ	мышкӏурэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏуратэмэ	ушкӏуратэмэ	шкӏуратэмэ	дышкӏуратэмэ	фышкӏуратэмэ	шкӏура(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏуратэмэ	умышкӏуратэмэ	мышкӏуратэмэ	дымышкӏуратэмэ	фымышкӏуратэмэ	мышкӏура(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъатэмэ	ушкӏурэгъатэмэ	шкӏурэгъатэмэ	дышкӏурэгъатэмэ	фышкӏурэгъатэмэ	шкӏурэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэгъатэмэ	умышкӏурэгъатэмэ	мышкӏурэгъатэмэ	дымышкӏурэгъатэмэ	фымышкӏурэгъатэмэ	мышкӏурэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнтэмэ	ушкӏурэнтэмэ	шкӏурэнтэмэ	дышкӏурэнтэмэ	фышкӏурэнтэмэ	шкӏурэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэнтэмэ	умышкӏурэнтэмэ	мышкӏурэнтэмэ	дымышкӏурэнтэмэ	фымышкӏурэнтэмэ	мышкӏурэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнутэмэ	ушкӏурэнутэмэ	шкӏурэнутэмэ	дышкӏурэнутэмэ	фышкӏурэнутэмэ	шкӏурэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэнутэмэ	умышкӏурэнутэмэ	мышкӏурэнутэмэ	дымышкӏурэнутэмэ	фымышкӏурэнутэмэ	мышкӏурэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнт	ушкӏурэнт	шкӏурэнт	дышкӏурэнт	фышкӏурэнт	шкӏурэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэнтэкъым	ушкӏурэнтэкъым	шкӏурэнтэкъым	дышкӏурэнтэкъым	фышкӏурэнтэкъым	шкӏурэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнут	ушкӏурэнут	шкӏурэнут	дышкӏурэнут	фышкӏурэнут	шкӏурэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышкӏурэнутэкъым	ушкӏурэнутэкъым	шкӏурэнутэкъым	дышкӏурэнутэкъым	фышкӏурэнутэкъым	шкӏурэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэми	ушкӏурэми	шкӏурэми	дышкӏурэми	фышкӏурэми	шкӏурэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэми	умышкӏурэми	мышкӏурэми	дымышкӏурэми	фымышкӏурэми	мышкӏурэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏурами	ушкӏурами	шкӏурами	дышкӏурами	фышкӏурами	шкӏура(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурами	умышкӏурами	мышкӏурами	дымышкӏурами	фымышкӏурами	мышкӏура(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъами	ушкӏурэгъами	шкӏурэгъами	дышкӏурэгъами	фышкӏурэгъами	шкӏурэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэгъами	умышкӏурэгъами	мышкӏурэгъами	дымышкӏурэгъами	фымышкӏурэгъами	мышкӏурэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнми	ушкӏурэнми	шкӏурэнми	дышкӏурэнми	фышкӏурэнми	шкӏурэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэнми	умышкӏурэнми	мышкӏурэнми	дымышкӏурэнми	фымышкӏурэнми	мышкӏурэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнуми	ушкӏурэнуми	шкӏурэнуми	дышкӏурэнуми	фышкӏурэнуми	шкӏурэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэнуми	умышкӏурэнуми	мышкӏурэнуми	дымышкӏурэнуми	фымышкӏурэнуми	мышкӏурэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэтэми	ушкӏурэтэми	шкӏурэтэми	дышкӏурэтэми	фышкӏурэтэми	шкӏурэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэтэми	умышкӏурэтэми	мышкӏурэтэми	дымышкӏурэтэми	фымышкӏурэтэми	мышкӏурэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышкӏуратэми	ушкӏуратэми	шкӏуратэми	дышкӏуратэми	фышкӏуратэми	шкӏура(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏуратэми	умышкӏуратэми	мышкӏуратэми	дымышкӏуратэми	фымышкӏуратэми	мышкӏура(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышкӏурэгъатэми	ушкӏурэгъатэми	шкӏурэгъатэми	дышкӏурэгъатэми	фышкӏурэгъатэми	шкӏурэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэгъатэми	умышкӏурэгъатэми	мышкӏурэгъатэми	дымышкӏурэгъатэми	фымышкӏурэгъатэми	мышкӏурэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнтэми	ушкӏурэнтэми	шкӏурэнтэми	дышкӏурэнтэми	фышкӏурэнтэми	шкӏурэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэнтэми	умышкӏурэнтэми	мышкӏурэнтэми	дымышкӏурэнтэми	фымышкӏурэнтэми	мышкӏурэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышкӏурэнутэми	ушкӏурэнутэми	шкӏурэнутэми	дышкӏурэнутэми	фышкӏурэнутэми	шкӏурэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышкӏурэнутэми	умышкӏурэнутэми	мышкӏурэнутэми	дымышкӏурэнутэми	фымышкӏурэнутэми	мышкӏурэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышкӏураи	ушкӏураи	шкӏураи	дышкӏураи	фышкӏураи	шкӏураи
щымыӀэныгъэ:	сышкӏуракъыми	ушкӏуракъыми	шкӏуракъыми	дышкӏуракъыми	фышкӏуракъыми	шкӏуракъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышкӏуращэрэт	ушкӏуращэрэт	шкӏуращэрэт	дышкӏуращэрэт	фышкӏуращэрэт	шкӏуращэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымышкӏуращэрэт	умышкӏуращэрэт	мышкӏуращэрэт	дымышкӏуращэрэт	фымышкӏуращэрэт	мышкӏуращэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнщ	ушкӏурагъэнщ	шкӏурагъэнщ	дышкӏурагъэнщ	фышкӏурагъэнщ	шкӏурагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнкъым	ушкӏурагъэнкъым	шкӏурагъэнкъым	дышкӏурагъэнкъым	фышкӏурагъэнкъым	шкӏурагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнт	ушкӏурагъэнт	шкӏурагъэнт	дышкӏурагъэнт	фышкӏурагъэнт	шкӏурагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнтэкъым	ушкӏурагъэнтэкъым	шкӏурагъэнтэкъым	дышкӏурагъэнтэкъым	фышкӏурагъэнтэкъым	шкӏурагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэн	ушкӏурагъэн	шкӏурагъэн	дышкӏурагъэн	фышкӏурагъэн	шкӏурагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнкъэ	ушкӏурагъэнкъэ	шкӏурагъэнкъэ	дышкӏурагъэнкъэ	фышкӏурагъэнкъэ	шкӏурагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнт	ушкӏурагъэнт	шкӏурагъэнт	дышкӏурагъэнт	фышкӏурагъэнт	шкӏурагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнтэкъэ	ушкӏурагъэнтэкъэ	шкӏурагъэнтэкъэ	дышкӏурагъэнтэкъэ	фышкӏурагъэнтэкъэ	шкӏурагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнущ	ушкӏурагъэнущ	шкӏурагъэнущ	дышкӏурагъэнущ	фышкӏурагъэнущ	шкӏурагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнукъым	ушкӏурагъэнукъым	шкӏурагъэнукъым	дышкӏурагъэнукъым	фышкӏурагъэнукъым	шкӏурагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнут	ушкӏурагъэнут	шкӏурагъэнут	дышкӏурагъэнут	фышкӏурагъэнут	шкӏурагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнутэкъым	ушкӏурагъэнутэкъым	шкӏурагъэнутэкъым	дышкӏурагъэнутэкъым	фышкӏурагъэнутэкъым	шкӏурагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэну	ушкӏурагъэну	шкӏурагъэну	дышкӏурагъэну	фышкӏурагъэну	шкӏурагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнукъэ	ушкӏурагъэнукъэ	шкӏурагъэнукъэ	дышкӏурагъэнукъэ	фышкӏурагъэнукъэ	шкӏурагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнут	ушкӏурагъэнут	шкӏурагъэнут	дышкӏурагъэнут	фышкӏурагъэнут	шкӏурагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышкӏурагъэнутэкъэ	ушкӏурагъэнутэкъэ	шкӏурагъэнутэкъэ	дышкӏурагъэнутэкъэ	фышкӏурагъэнутэкъэ	шкӏурагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сышкӏурэ	ушкӏурэ	шкӏурэ	дышкӏурэ	фышкӏурэ	шкӏурэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымышкӏурэ	умышкӏурэ	мышкӏурэ	дымышкӏурэ	фымышкӏурэ	мышкӏурэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышкӏура	ушкӏура	шкӏура	дышкӏура	фышкӏура	шкӏура(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышкӏура	умышкӏура	мышкӏура	дымышкӏура	фымышкӏура	мышкӏура(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышкӏурэгъа	ушкӏурэгъа	шкӏурэгъа	дышкӏурэгъа	фышкӏурэгъа	шкӏурэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышкӏурэгъа	умышкӏурэгъа	мышкӏурэгъа	дымышкӏурэгъа	фымышкӏурэгъа	мышкӏурэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сышкӏурэн	ушкӏурэн	шкӏурэн	дышкӏурэн	фышкӏурэн	шкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымышкӏурэн	умышкӏурэн	мышкӏурэн	дымышкӏурэн	фымышкӏурэн	мышкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сышкӏурэну	ушкӏурэну	шкӏурэну	дышкӏурэну	фышкӏурэну	шкӏурэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымышкӏурэну	умышкӏурэну	мышкӏурэну	дымышкӏурэну	фымышкӏурэну	мышкӏурэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышкӏурэ	узэрышкӏурэ	зэрышкӏурэ	дызэрышкӏурэ	фызэрышкӏурэ	зэрышкӏурэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышкӏурэ	узэрымышкӏурэ	зэрымышкӏурэ	дызэрымышкӏурэ	фызэрымышкӏурэ	мызэрышкӏурэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышкӏура	узэрышкӏура	зэрышкӏура	дызэрышкӏура	фызэрышкӏура	зэрышкӏура(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышкӏура	узэрымышкӏура	зэрымышкӏура	дызэрымышкӏура	фызэрымышкӏура	зэрымышкӏура(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышкӏурэгъа	узэрышкӏурэгъа	зэрышкӏурэгъа	дызэрышкӏурэгъа	фызэрышкӏурэгъа	зэрышкӏурэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышкӏурэгъа	узэрымышкӏурэгъа	зэрымышкӏурэгъа	дызэрымышкӏурэгъа	фызэрымышкӏурэгъа	зэрымышкӏурэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышкӏурэн	узэрышкӏурэн	зэрышкӏурэн	дызэрышкӏурэн	фызэрышкӏурэн	зэрышкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышкӏурэн	узэрымышкӏурэн	зэрымышкӏурэн	дызэрымышкӏурэн	фызэрымышкӏурэн	зэрымышкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышкӏурэну	узэрышкӏурэну	зэрышкӏурэну	дызэрышкӏурэну	фызэрышкӏурэну	зэрышкӏурэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышкӏурэну	узэрымышкӏурэну	зэрымышкӏурэну	дызэрымышкӏурэну	фызэрымышкӏурэну	зэрымышкӏурэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщышкӏурэ	ущышкӏурэ	щышкӏурэ	дыщышкӏурэ	фыщышкӏурэ	щышкӏурэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышкӏурэ	ущымышкӏурэ	щымышкӏурэ	дыщымышкӏурэ	фыщымышкӏурэ	щымышкӏурэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщышкӏура	ущышкӏура	щышкӏура	дыщышкӏура	фыщышкӏура	щышкӏура(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышкӏура	ущымышкӏура	щымышкӏура	дыщымышкӏура	фыщымышкӏура	щымышкӏура(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщышкӏурэгъа	ущышкӏурэгъа	щышкӏурэгъа	дыщышкӏурэгъа	фыщышкӏурэгъа	щышкӏурэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышкӏурэгъа	ущымышкӏурэгъа	щымышкӏурэгъа	дыщымышкӏурэгъа	фыщымышкӏурэгъа	щымышкӏурэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщышкӏурэн	ущышкӏурэн	щышкӏурэн	дыщышкӏурэн	фыщышкӏурэн	щышкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышкӏурэн	ущымышкӏурэн	щымышкӏурэн	дыщымышкӏурэн	фыщымышкӏурэн	щымышкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщышкӏурэну	ущышкӏурэну	щышкӏурэну	дыщышкӏурэну	фыщышкӏурэну	щышкӏурэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышкӏурэну	ущымышкӏурэну	щымышкӏурэну	дыщымышкӏурэну	фыщымышкӏурэну	щымышкӏурэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшкӏурэ	уздэшкӏурэ	здэшкӏурэ	дыздэшкӏурэ	фыздэшкӏурэ	здэшкӏурэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышкӏурэ	уздэмышкӏурэ	здэмышкӏурэ	дыздэмышкӏурэ	фыздэмышкӏурэ	здэмышкӏурэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшкӏура	уздэшкӏура	здэшкӏура	дыздэшкӏура	фыздэшкӏура	здэшкӏура(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышкӏура	уздэмышкӏура	здэмышкӏура	дыздэмышкӏура	фыздэмышкӏура	здэмышкӏура(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшкӏурэгъа	уздэшкӏурэгъа	здэшкӏурэгъа	дыздэшкӏурэгъа	фыздэшкӏурэгъа	здэшкӏурэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышкӏурэгъа	уздэмышкӏурэгъа	здэмышкӏурэгъа	дыздэмышкӏурэгъа	фыздэмышкӏурэгъа	здэмышкӏурэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшкӏурэн	уздэшкӏурэн	здэшкӏурэн	дыздэшкӏурэн	фыздэшкӏурэн	здэшкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышкӏурэн	уздэмышкӏурэн	здэмышкӏурэн	дыздэмышкӏурэн	фыздэмышкӏурэн	здэмышкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшкӏурэну	уздэшкӏурэну	здэшкӏурэну	дыздэшкӏурэну	фыздэшкӏурэну	здэшкӏурэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышкӏурэну	уздэмышкӏурэну	здэмышкӏурэну	дыздэмышкӏурэну	фыздэмышкӏурэну	здэмышкӏурэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшкӏурэ	ущӀэшкӏурэ	щӀэшкӏурэ	дыщӀэшкӏурэ	фыщӀэшкӏурэ	щӀэшкӏурэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышкӏурэ	ущӀэмышкӏурэ	щӀэмышкӏурэ	дыщӀэмышкӏурэ	фыщӀэмышкӏурэ	щӀэмышкӏурэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшкӏура	ущӀэшкӏура	щӀэшкӏура	дыщӀэшкӏура	фыщӀэшкӏура	щӀэшкӏура(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышкӏура	ущӀэмышкӏура	щӀэмышкӏура	дыщӀэмышкӏура	фыщӀэмышкӏура	щӀэмышкӏура(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшкӏурэгъа	ущӀэшкӏурэгъа	щӀэшкӏурэгъа	дыщӀэшкӏурэгъа	фыщӀэшкӏурэгъа	щӀэшкӏурэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышкӏурэгъа	ущӀэмышкӏурэгъа	щӀэмышкӏурэгъа	дыщӀэмышкӏурэгъа	фыщӀэмышкӏурэгъа	щӀэмышкӏурэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшкӏурэн	ущӀэшкӏурэн	щӀэшкӏурэн	дыщӀэшкӏурэн	фыщӀэшкӏурэн	щӀэшкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышкӏурэн	ущӀэмышкӏурэн	щӀэмышкӏурэн	дыщӀэмышкӏурэн	фыщӀэмышкӏурэн	щӀэмышкӏурэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшкӏурэну	ущӀэшкӏурэну	щӀэшкӏурэну	дыщӀэшкӏурэну	фыщӀэшкӏурэну	щӀэшкӏурэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышкӏурэну	ущӀэмышкӏурэну	щӀэмышкӏурэну	дыщӀэмышкӏурэну	фыщӀэмышкӏурэну	щӀэмышкӏурэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сышкӏурэу	ушкӏурэу	шкӏурэу	дышкӏурэу	фышкӏурэу	шкӏурэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымышкӏурэу	умышкӏурэу	мышкӏурэу	дымышкӏурэу	фымышкӏурэу	мышкӏурэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышкӏурауэ	ушкӏурауэ	шкӏурауэ	дышкӏурауэ	фышкӏурауэ	шкӏурауэ / шкӏура(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышкӏурауэ	умышкӏурауэ	мышкӏурауэ	дымышкӏурауэ	фымышкӏурауэ	мышкӏурауэ(хэ) / мышкӏура(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сышкӏурэурэ	ушкӏурэурэ	шкӏурэурэ	дышкӏурэурэ	фышкӏурэурэ	шкӏурэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымышкӏурэурэ	умышкӏурэурэ	мышкӏурэурэ	дымышкӏурэурэ	фымышкӏурэурэ	мышкӏурэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шкӏур]э	[шкӏур]эр	--	[шкӏур]эхэр
Эргативнэ:	[шкӏур]э	[шкӏур]эм	--	[шкӏур]эхэм
Послеложнэ:	[шкӏур]экӀэ	[шкӏур]эмкӀэ	[шкӏур]эхэкӀэ	[шкӏур]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шкӏур]эу	[шкӏур]эрауэ	[шкӏур]эхэу	[шкӏур]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шкӏур]а	[шкӏур]ар	--	[шкӏур]ахэр
Эргативнэ:	[шкӏур]а	[шкӏур]ам	--	[шкӏур]ахэм
Послеложнэ:	[шкӏур]акӀэ	[шкӏур]амкӀэ	[шкӏур]ахэкӀэ	[шкӏур]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шкӏур]ауэ	[шкӏур]арауэ	[шкӏур]ахэу	[шкӏур]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шкӏур]эн	[шкӏур]эныр	--	[шкӏур]энхэр
Эргативнэ:	[шкӏур]эн	[шкӏур]эным	--	[шкӏур]энхэм
Послеложнэ:	[шкӏур]энкӀэ	[шкӏур]энымкӀэ	[шкӏур]энхэкӀэ	[шкӏур]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[шкӏур]эну	[шкӏур]энырауэ	[шкӏур]энхэу	[шкӏур]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шкӏур]эну	[шкӏур]энур	--	[шкӏур]энухэр
Эргативнэ:	[шкӏур]эну	[шкӏур]энум	--	[шкӏур]энухэм
Послеложнэ:	[шкӏур]энукӀэ	[шкӏур]энумкӀэ	[шкӏур]энухэкӀэ	[шкӏур]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шкӏур]энуэ	[шкӏур]энурауэ	[шкӏур]энухэу	[шкӏур]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

ТкӀуаткӀуэ гуэр (п. п. псынэр) макъ ищӀу жэн.

ЩАПХЪЭХЭР

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

шкӏурэн: babble, murmur, gurgle (about a brook)

УРЫСЫБЗЭ

шкӏурэн: журчать (напр. о ручье)

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын