шхэщэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [ʂxɐ'ɕɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[шх] + -э + [щ] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ[зэгъэзэхуэжын]

Глагол лъэмыӏэс "шхэщэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	шхэщэн
щымыӀэныгъэ:	мышхэщэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышхэщэн	ушхэщэн	шхэщэн	дышхэщэн	фышхэщэн	шхэщэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэн	умышхэщэн	мышхэщэн	дымышхэщэн	фымышхэщэн	мышхэщэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	шхащэ!	фышхащэ!
щымыӀэныгъэ:	умышхащэ!	фымышхащэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срешхащэ	урешхащэ	ирешхащэ	дрешхащэ	фрешхащэ	ирешхащэ
щымыӀэныгъэ:	сремышхащэ	уремышхащэ	иремышхащэ	дремышхащэ	фремышхащэ	иремышхащэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сошхащэ(р)	уошхащэ(р)	мэшхащэ(р)	дошхащэ(р)	фошхащэ(р)	мэшхащэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхащэркъым	ушхащэркъым	шхащэркъым	дышхащэркъым	фышхащэркъым	шхащэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сышхащэ(р)т	ушхащэ(р)т	шхащэ(р)т	дышхащэ(р)т	фышхащэ(р)т	шхащэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышхащэ(р)тэкъым	ушхащэ(р)тэкъым	шхащэ(р)тэкъым	дышхащэ(р)тэкъым	фышхащэ(р)тэкъым	шхащэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышхэщащ	ушхэщащ	шхэщащ	дышхэщащ	фышхэщащ	шхэща(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сышхэщакъым	ушхэщакъым	шхэщакъым	дышхэщакъым	фышхэщакъым	шхэща(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сышхэщат	ушхэщат	шхэщат	дышхэщат	фышхэщат	шхэща(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышхэщатэкъым	ушхэщатэкъым	шхэщатэкъым	дышхэщатэкъым	фышхэщатэкъым	шхэща(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэгъащ	ушхэщэгъащ	шхэщэгъащ	дышхэщэгъащ	фышхэщэгъащ	шхэщэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэгъакъым	ушхэщэгъакъым	шхэщэгъакъым	дышхэщэгъакъым	фышхэщэгъакъым	шхэщэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэгъат	ушхэщэгъат	шхэщэгъат	дышхэщэгъат	фышхэщэгъат	шхэщэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэгъатэкъым	ушхэщэгъатэкъым	шхэщэгъатэкъым	дышхэщэгъатэкъым	фышхэщэгъатэкъым	шхэщэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сышхащэщ	ушхащэщ	шхащэщ	дышхащэщ	фышхащэщ	шхащэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сышхащэкъым	ушхащэкъым	шхащэкъым	дышхащэкъым	фышхащэкъым	шхащэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сышхащэт	ушхащэт	шхащэт	дышхащэт	фышхащэт	шхащэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сышхащэтэкъым	ушхащэтэкъым	шхащэтэкъым	дышхащэтэкъым	фышхащэтэкъым	шхащэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнщ	ушхэщэнщ	шхэщэнщ	дышхэщэнщ	фышхэщэнщ	шхэщэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэнкъым	ушхэщэнкъым	шхэщэнкъым	дышхэщэнкъым	фышхэщэнкъым	шхэщэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнущ	ушхэщэнущ	шхэщэнущ	дышхэщэнущ	фышхэщэнущ	шхэщэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэнукъым	ушхэщэнукъым	шхэщэнукъым	дышхэщэнукъым	фышхэщэнукъым	шхэщэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышхащэрэ	ушхащэрэ	шхащэрэ	дышхащэрэ	фышхащэрэ	шхащэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхащэркъэ	ушхащэркъэ	шхащэркъэ	дышхащэркъэ	фышхащэркъэ	шхащэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сышхащэ(р)т	ушхащэ(р)т	шхащэ(р)т	дышхащэ(р)т	фышхащэ(р)т	шхащэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышхащэ(р)тэкъэ	ушхащэ(р)тэкъэ	шхащэ(р)тэкъэ	дышхащэ(р)тэкъэ	фышхащэ(р)тэкъэ	шхащэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышхэща	ушхэща	шхэща	дышхэща	фышхэща	шхэща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сышхэщакъэ	ушхэщакъэ	шхэщакъэ	дышхэщакъэ	фышхэщакъэ	шхэща(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сышхэщат	ушхэщат	шхэщат	дышхэщат	фышхэщат	шхэща(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышхэщатэкъэ	ушхэщатэкъэ	шхэщатэкъэ	дышхэщатэкъэ	фышхэщатэкъэ	шхэща(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэгъа	ушхэщэгъа	шхэщэгъа	дышхэщэгъа	фышхэщэгъа	шхэщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэгъакъэ	ушхэщэгъакъэ	шхэщэгъакъэ	дышхэщэгъакъэ	фышхэщэгъакъэ	шхэщэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэгъат	ушхэщэгъат	шхэщэгъат	дышхэщэгъат	фышхэщэгъат	шхэщэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэгъатэкъэ	ушхэщэгъатэкъэ	шхэщэгъатэкъэ	дышхэщэгъатэкъэ	фышхэщэгъатэкъэ	шхэщэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сышхащэ	ушхащэ	шхащэ	дышхащэ	фышхащэ	шхащэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сышхащэкъэ	ушхащэкъэ	шхащэкъэ	дышхащэкъэ	фышхащэкъэ	шхащэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сышхащэт	ушхащэт	шхащэт	дышхащэт	фышхащэт	шхащэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сышхащэтэкъэ	ушхащэтэкъэ	шхащэтэкъэ	дышхащэтэкъэ	фышхащэтэкъэ	шхащэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэн	ушхэщэн	шхэщэн	дышхэщэн	фышхэщэн	шхэщэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэнкъэ	ушхэщэнкъэ	шхэщэнкъэ	дышхэщэнкъэ	фышхэщэнкъэ	шхэщэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэну	ушхэщэну	шхэщэну	дышхэщэну	фышхэщэну	шхэщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэнукъэ	ушхэщэнукъэ	шхэщэнукъэ	дышхэщэнукъэ	фышхэщэнукъэ	шхэщэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышхащэмэ	ушхащэмэ	шхащэмэ	дышхащэмэ	фышхащэмэ	шхащэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхащэмэ	умышхащэмэ	мышхащэмэ	дымышхащэмэ	фымышхащэмэ	мышхащэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышхэщамэ	ушхэщамэ	шхэщамэ	дышхэщамэ	фышхэщамэ	шхэща(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщамэ	умышхэщамэ	мышхэщамэ	дымышхэщамэ	фымышхэщамэ	мышхэща(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышхэщэгъамэ	ушхэщэгъамэ	шхэщэгъамэ	дышхэщэгъамэ	фышхэщэгъамэ	шхэщэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэгъамэ	умышхэщэгъамэ	мышхэщэгъамэ	дымышхэщэгъамэ	фымышхэщэгъамэ	мышхэщэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнмэ	ушхэщэнмэ	шхэщэнмэ	дышхэщэнмэ	фышхэщэнмэ	шхэщэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэнмэ	умышхэщэнмэ	мышхэщэнмэ	дымышхэщэнмэ	фымышхэщэнмэ	мышхэщэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнумэ	ушхэщэнумэ	шхэщэнумэ	дышхэщэнумэ	фышхэщэнумэ	шхэщэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэнумэ	умышхэщэнумэ	мышхэщэнумэ	дымышхэщэнумэ	фымышхэщэнумэ	мышхэщэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышхащэтэмэ	ушхащэтэмэ	шхащэтэмэ	дышхащэтэмэ	фышхащэтэмэ	шхащэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхащэтэмэ	умышхащэтэмэ	мышхащэтэмэ	дымышхащэтэмэ	фымышхащэтэмэ	мышхащэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышхэщатэмэ	ушхэщатэмэ	шхэщатэмэ	дышхэщатэмэ	фышхэщатэмэ	шхэща(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщатэмэ	умышхэщатэмэ	мышхэщатэмэ	дымышхэщатэмэ	фымышхэщатэмэ	мышхэща(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышхэщэгъатэмэ	ушхэщэгъатэмэ	шхэщэгъатэмэ	дышхэщэгъатэмэ	фышхэщэгъатэмэ	шхэщэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэгъатэмэ	умышхэщэгъатэмэ	мышхэщэгъатэмэ	дымышхэщэгъатэмэ	фымышхэщэгъатэмэ	мышхэщэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнтэмэ	ушхэщэнтэмэ	шхэщэнтэмэ	дышхэщэнтэмэ	фышхэщэнтэмэ	шхэщэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэнтэмэ	умышхэщэнтэмэ	мышхэщэнтэмэ	дымышхэщэнтэмэ	фымышхэщэнтэмэ	мышхэщэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнутэмэ	ушхэщэнутэмэ	шхэщэнутэмэ	дышхэщэнутэмэ	фышхэщэнутэмэ	шхэщэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэнутэмэ	умышхэщэнутэмэ	мышхэщэнутэмэ	дымышхэщэнутэмэ	фымышхэщэнутэмэ	мышхэщэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнт	ушхэщэнт	шхэщэнт	дышхэщэнт	фышхэщэнт	шхэщэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэнтэкъым	ушхэщэнтэкъым	шхэщэнтэкъым	дышхэщэнтэкъым	фышхэщэнтэкъым	шхэщэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнут	ушхэщэнут	шхэщэнут	дышхэщэнут	фышхэщэнут	шхэщэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышхэщэнутэкъым	ушхэщэнутэкъым	шхэщэнутэкъым	дышхэщэнутэкъым	фышхэщэнутэкъым	шхэщэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышхащэми	ушхащэми	шхащэми	дышхащэми	фышхащэми	шхащэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхащэми	умышхащэми	мышхащэми	дымышхащэми	фымышхащэми	мышхащэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышхэщами	ушхэщами	шхэщами	дышхэщами	фышхэщами	шхэща(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщами	умышхэщами	мышхэщами	дымышхэщами	фымышхэщами	мышхэща(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышхэщэгъами	ушхэщэгъами	шхэщэгъами	дышхэщэгъами	фышхэщэгъами	шхэщэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэгъами	умышхэщэгъами	мышхэщэгъами	дымышхэщэгъами	фымышхэщэгъами	мышхэщэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнми	ушхэщэнми	шхэщэнми	дышхэщэнми	фышхэщэнми	шхэщэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэнми	умышхэщэнми	мышхэщэнми	дымышхэщэнми	фымышхэщэнми	мышхэщэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнуми	ушхэщэнуми	шхэщэнуми	дышхэщэнуми	фышхэщэнуми	шхэщэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэнуми	умышхэщэнуми	мышхэщэнуми	дымышхэщэнуми	фымышхэщэнуми	мышхэщэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышхащэтэми	ушхащэтэми	шхащэтэми	дышхащэтэми	фышхащэтэми	шхащэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхащэтэми	умышхащэтэми	мышхащэтэми	дымышхащэтэми	фымышхащэтэми	мышхащэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышхэщатэми	ушхэщатэми	шхэщатэми	дышхэщатэми	фышхэщатэми	шхэща(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщатэми	умышхэщатэми	мышхэщатэми	дымышхэщатэми	фымышхэщатэми	мышхэща(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышхэщэгъатэми	ушхэщэгъатэми	шхэщэгъатэми	дышхэщэгъатэми	фышхэщэгъатэми	шхэщэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэгъатэми	умышхэщэгъатэми	мышхэщэгъатэми	дымышхэщэгъатэми	фымышхэщэгъатэми	мышхэщэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнтэми	ушхэщэнтэми	шхэщэнтэми	дышхэщэнтэми	фышхэщэнтэми	шхэщэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэнтэми	умышхэщэнтэми	мышхэщэнтэми	дымышхэщэнтэми	фымышхэщэнтэми	мышхэщэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышхэщэнутэми	ушхэщэнутэми	шхэщэнутэми	дышхэщэнутэми	фышхэщэнутэми	шхэщэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышхэщэнутэми	умышхэщэнутэми	мышхэщэнутэми	дымышхэщэнутэми	фымышхэщэнутэми	мышхэщэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъшхэщэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышхэщаи	ушхэщаи	шхэщаи	дышхэщаи	фышхэщаи	шхэщаи
щымыӀэныгъэ:	сышхэщакъыми	ушхэщакъыми	шхэщакъыми	дышхэщакъыми	фышхэщакъыми	шхэщакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышхэщащэрэт	ушхэщащэрэт	шхэщащэрэт	дышхэщащэрэт	фышхэщащэрэт	шхэщащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымышхэщащэрэт	умышхэщащэрэт	мышхэщащэрэт	дымышхэщащэрэт	фымышхэщащэрэт	мышхэщащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнщ	ушхэщагъэнщ	шхэщагъэнщ	дышхэщагъэнщ	фышхэщагъэнщ	шхэщагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнкъым	ушхэщагъэнкъым	шхэщагъэнкъым	дышхэщагъэнкъым	фышхэщагъэнкъым	шхэщагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнт	ушхэщагъэнт	шхэщагъэнт	дышхэщагъэнт	фышхэщагъэнт	шхэщагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнтэкъым	ушхэщагъэнтэкъым	шхэщагъэнтэкъым	дышхэщагъэнтэкъым	фышхэщагъэнтэкъым	шхэщагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышхэщагъэн	ушхэщагъэн	шхэщагъэн	дышхэщагъэн	фышхэщагъэн	шхэщагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнкъэ	ушхэщагъэнкъэ	шхэщагъэнкъэ	дышхэщагъэнкъэ	фышхэщагъэнкъэ	шхэщагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнт	ушхэщагъэнт	шхэщагъэнт	дышхэщагъэнт	фышхэщагъэнт	шхэщагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнтэкъэ	ушхэщагъэнтэкъэ	шхэщагъэнтэкъэ	дышхэщагъэнтэкъэ	фышхэщагъэнтэкъэ	шхэщагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнущ	ушхэщагъэнущ	шхэщагъэнущ	дышхэщагъэнущ	фышхэщагъэнущ	шхэщагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнукъым	ушхэщагъэнукъым	шхэщагъэнукъым	дышхэщагъэнукъым	фышхэщагъэнукъым	шхэщагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнут	ушхэщагъэнут	шхэщагъэнут	дышхэщагъэнут	фышхэщагъэнут	шхэщагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнутэкъым	ушхэщагъэнутэкъым	шхэщагъэнутэкъым	дышхэщагъэнутэкъым	фышхэщагъэнутэкъым	шхэщагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышхэщагъэну	ушхэщагъэну	шхэщагъэну	дышхэщагъэну	фышхэщагъэну	шхэщагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнукъэ	ушхэщагъэнукъэ	шхэщагъэнукъэ	дышхэщагъэнукъэ	фышхэщагъэнукъэ	шхэщагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнут	ушхэщагъэнут	шхэщагъэнут	дышхэщагъэнут	фышхэщагъэнут	шхэщагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышхэщагъэнутэкъэ	ушхэщагъэнутэкъэ	шхэщагъэнутэкъэ	дышхэщагъэнутэкъэ	фышхэщагъэнутэкъэ	шхэщагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сышхащэ	ушхащэ	шхащэ	дышхащэ	фышхащэ	шхащэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымышхащэ	умышхащэ	мышхащэ	дымышхащэ	фымышхащэ	мышхащэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышхэща	ушхэща	шхэща	дышхэща	фышхэща	шхэща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышхэща	умышхэща	мышхэща	дымышхэща	фымышхэща	мышхэща(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышхэщэгъа	ушхэщэгъа	шхэщэгъа	дышхэщэгъа	фышхэщэгъа	шхэщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышхэщэгъа	умышхэщэгъа	мышхэщэгъа	дымышхэщэгъа	фымышхэщэгъа	мышхэщэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сышхэщэн	ушхэщэн	шхэщэн	дышхэщэн	фышхэщэн	шхэщэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымышхэщэн	умышхэщэн	мышхэщэн	дымышхэщэн	фымышхэщэн	мышхэщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сышхэщэну	ушхэщэну	шхэщэну	дышхэщэну	фышхэщэну	шхэщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымышхэщэну	умышхэщэну	мышхэщэну	дымышхэщэну	фымышхэщэну	мышхэщэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышхащэ	узэрышхащэ	зэрышхащэ	дызэрышхащэ	фызэрышхащэ	зэрышхащэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышхащэ	узэрымышхащэ	зэрымышхащэ	дызэрымышхащэ	фызэрымышхащэ	мызэрышхащэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышхэща	узэрышхэща	зэрышхэща	дызэрышхэща	фызэрышхэща	зэрышхэща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышхэща	узэрымышхэща	зэрымышхэща	дызэрымышхэща	фызэрымышхэща	зэрымышхэща(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышхэщэгъа	узэрышхэщэгъа	зэрышхэщэгъа	дызэрышхэщэгъа	фызэрышхэщэгъа	зэрышхэщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышхэщэгъа	узэрымышхэщэгъа	зэрымышхэщэгъа	дызэрымышхэщэгъа	фызэрымышхэщэгъа	зэрымышхэщэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышхэщэн	узэрышхэщэн	зэрышхэщэн	дызэрышхэщэн	фызэрышхэщэн	зэрышхэщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышхэщэн	узэрымышхэщэн	зэрымышхэщэн	дызэрымышхэщэн	фызэрымышхэщэн	зэрымышхэщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышхэщэну	узэрышхэщэну	зэрышхэщэну	дызэрышхэщэну	фызэрышхэщэну	зэрышхэщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышхэщэну	узэрымышхэщэну	зэрымышхэщэну	дызэрымышхэщэну	фызэрымышхэщэну	зэрымышхэщэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщышхащэ	ущышхащэ	щышхащэ	дыщышхащэ	фыщышхащэ	щышхащэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышхащэ	ущымышхащэ	щымышхащэ	дыщымышхащэ	фыщымышхащэ	щымышхащэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщышхэща	ущышхэща	щышхэща	дыщышхэща	фыщышхэща	щышхэща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышхэща	ущымышхэща	щымышхэща	дыщымышхэща	фыщымышхэща	щымышхэща(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщышхэщэгъа	ущышхэщэгъа	щышхэщэгъа	дыщышхэщэгъа	фыщышхэщэгъа	щышхэщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышхэщэгъа	ущымышхэщэгъа	щымышхэщэгъа	дыщымышхэщэгъа	фыщымышхэщэгъа	щымышхэщэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщышхэщэн	ущышхэщэн	щышхэщэн	дыщышхэщэн	фыщышхэщэн	щышхэщэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышхэщэн	ущымышхэщэн	щымышхэщэн	дыщымышхэщэн	фыщымышхэщэн	щымышхэщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщышхэщэну	ущышхэщэну	щышхэщэну	дыщышхэщэну	фыщышхэщэну	щышхэщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышхэщэну	ущымышхэщэну	щымышхэщэну	дыщымышхэщэну	фыщымышхэщэну	щымышхэщэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшхащэ	уздэшхащэ	здэшхащэ	дыздэшхащэ	фыздэшхащэ	здэшхащэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышхащэ	уздэмышхащэ	здэмышхащэ	дыздэмышхащэ	фыздэмышхащэ	здэмышхащэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшхэща	уздэшхэща	здэшхэща	дыздэшхэща	фыздэшхэща	здэшхэща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышхэща	уздэмышхэща	здэмышхэща	дыздэмышхэща	фыздэмышхэща	здэмышхэща(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшхэщэгъа	уздэшхэщэгъа	здэшхэщэгъа	дыздэшхэщэгъа	фыздэшхэщэгъа	здэшхэщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышхэщэгъа	уздэмышхэщэгъа	здэмышхэщэгъа	дыздэмышхэщэгъа	фыздэмышхэщэгъа	здэмышхэщэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшхэщэн	уздэшхэщэн	здэшхэщэн	дыздэшхэщэн	фыздэшхэщэн	здэшхэщэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышхэщэн	уздэмышхэщэн	здэмышхэщэн	дыздэмышхэщэн	фыздэмышхэщэн	здэмышхэщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшхэщэну	уздэшхэщэну	здэшхэщэну	дыздэшхэщэну	фыздэшхэщэну	здэшхэщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышхэщэну	уздэмышхэщэну	здэмышхэщэну	дыздэмышхэщэну	фыздэмышхэщэну	здэмышхэщэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшхащэ	ущӀэшхащэ	щӀэшхащэ	дыщӀэшхащэ	фыщӀэшхащэ	щӀэшхащэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышхащэ	ущӀэмышхащэ	щӀэмышхащэ	дыщӀэмышхащэ	фыщӀэмышхащэ	щӀэмышхащэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшхэща	ущӀэшхэща	щӀэшхэща	дыщӀэшхэща	фыщӀэшхэща	щӀэшхэща(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышхэща	ущӀэмышхэща	щӀэмышхэща	дыщӀэмышхэща	фыщӀэмышхэща	щӀэмышхэща(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшхэщэгъа	ущӀэшхэщэгъа	щӀэшхэщэгъа	дыщӀэшхэщэгъа	фыщӀэшхэщэгъа	щӀэшхэщэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышхэщэгъа	ущӀэмышхэщэгъа	щӀэмышхэщэгъа	дыщӀэмышхэщэгъа	фыщӀэмышхэщэгъа	щӀэмышхэщэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшхэщэн	ущӀэшхэщэн	щӀэшхэщэн	дыщӀэшхэщэн	фыщӀэшхэщэн	щӀэшхэщэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышхэщэн	ущӀэмышхэщэн	щӀэмышхэщэн	дыщӀэмышхэщэн	фыщӀэмышхэщэн	щӀэмышхэщэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшхэщэну	ущӀэшхэщэну	щӀэшхэщэну	дыщӀэшхэщэну	фыщӀэшхэщэну	щӀэшхэщэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышхэщэну	ущӀэмышхэщэну	щӀэмышхэщэну	дыщӀэмышхэщэну	фыщӀэмышхэщэну	щӀэмышхэщэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сышхащэу	ушхащэу	шхащэу	дышхащэу	фышхащэу	шхащэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымышхащэу	умышхащэу	мышхащэу	дымышхащэу	фымышхащэу	мышхащэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышхэщауэ	ушхэщауэ	шхэщауэ	дышхэщауэ	фышхэщауэ	шхэщауэ / шхэща(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышхэщауэ	умышхэщауэ	мышхэщауэ	дымышхэщауэ	фымышхэщауэ	мышхэщауэ(хэ) / мышхэща(хэ)у
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сышхащэурэ	ушхащэурэ	шхащэурэ	дышхащэурэ	фышхащэурэ	шхащэ(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымышхащэурэ	умышхащэурэ	мышхащэурэ	дымышхащэурэ	фымышхащэурэ	мышхащэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шхащ]э	[шхащ]эр	--	[шхащ]эхэр
Эргативнэ:	[шхащ]э	[шхащ]эм	--	[шхащ]эхэм
Послеложнэ:	[шхащ]экӀэ	[шхащ]эмкӀэ	[шхащ]эхэкӀэ	[шхащ]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шхащ]эуэ	[шхащ]эрауэ	[шхащ]эхэу	[шхащ]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шхэщ]а	[шхэщ]ар	--	[шхэщ]ахэр
Эргативнэ:	[шхэщ]а	[шхэщ]ам	--	[шхэщ]ахэм
Послеложнэ:	[шхэщ]акӀэ	[шхэщ]амкӀэ	[шхэщ]ахэкӀэ	[шхэщ]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шхэщ]ауэ	[шхэщ]арауэ	[шхэщ]ахэу	[шхэщ]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шхэщ]эн	[шхэщ]эныр	--	[шхэщ]энхэр
Эргативнэ:	[шхэщ]эн	[шхэщ]эным	--	[шхэщ]энхэм
Послеложнэ:	[шхэщ]энкӀэ	[шхэщ]энымкӀэ	[шхэщ]энхэкӀэ	[шхэщ]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[шхэщ]эну	[шхэщ]энырауэ	[шхэщ]энхэу	[шхэщ]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шхэщ]эну	[шхэщ]энур	--	[шхэщ]энухэр
Эргативнэ:	[шхэщ]эну	[шхэщ]энум	--	[шхэщ]энухэм
Послеложнэ:	[шхэщ]энукӀэ	[шхэщ]энумкӀэ	[шхэщ]энухэкӀэ	[шхэщ]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шхэщ]энууэ	[шхэщ]энурауэ	[шхэщ]энухэу	[шхэщ]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

КуэдыӀуэ шхын, шхэкъуэн.

ЩАПХЪЭХЭР

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

шхэщэн: overeat, eat too much, stuff yourself

УРЫСЫБЗЭ

шхэщэн: объесться

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын