шэджэнащхъуэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [ʂɐdᶎɐnɐ'ɕχʷɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[шэдж] + э + [н] + -а + [щхъу] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ[зэгъэзэхуэжын]

Глагол лъэмыӏэс "шэджэнащхъуэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	шэджэнащхъуэн
щымыӀэныгъэ:	мышэджэнащхъуэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэн	ушэджэнащхъуэн	шэджэнащхъуэн	дышэджэнащхъуэн	фышэджэнащхъуэн	шэджэнащхъуэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэн	умышэджэнащхъуэн	мышэджэнащхъуэн	дымышэджэнащхъуэн	фымышэджэнащхъуэн	мышэджэнащхъуэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	шэджэнащхъуэ(т)!	фышэджэнащхъуэ(т)!
щымыӀэныгъэ:	умышэджэнащхъуэ(т)!	фымышэджэнащхъуэ(т)!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срешэджэнащхъуэ	урешэджэнащхъуэ	ирешэджэнащхъуэ	дрешэджэнащхъуэ	фрешэджэнащхъуэ	ирешэджэнащхъуэ
щымыӀэныгъэ:	сремышэджэнащхъуэ	уремышэджэнащхъуэ	иремышэджэнащхъуэ	дремышэджэнащхъуэ	фремышэджэнащхъуэ	иремышэджэнащхъуэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэщ	ушэджэнащхъуэщ	шэджэнащхъуэщ	дышэджэнащхъуэщ	фышэджэнащхъуэщ	шэджэнащхъуэ(хэ)щ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэкъым	ушэджэнащхъуэкъым	шэджэнащхъуэкъым	дышэджэнащхъуэкъым	фышэджэнащхъуэкъым	шэджэнащхъуэ(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэт	ушэджэнащхъуэт	шэджэнащхъуэт	дышэджэнащхъуэт	фышэджэнащхъуэт	шэджэнащхъуэ(хэ)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэтэкъым	ушэджэнащхъуэтэкъым	шэджэнащхъуэтэкъым	дышэджэнащхъуэтэкъым	фышэджэнащхъуэтэкъым	шэджэнащхъуэ(хэ)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуащ	ушэджэнащхъуащ	шэджэнащхъуащ	дышэджэнащхъуащ	фышэджэнащхъуащ	шэджэнащхъуа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуакъым	ушэджэнащхъуакъым	шэджэнащхъуакъым	дышэджэнащхъуакъым	фышэджэнащхъуакъым	шэджэнащхъуа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуат	ушэджэнащхъуат	шэджэнащхъуат	дышэджэнащхъуат	фышэджэнащхъуат	шэджэнащхъуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуатэкъым	ушэджэнащхъуатэкъым	шэджэнащхъуатэкъым	дышэджэнащхъуатэкъым	фышэджэнащхъуатэкъым	шэджэнащхъуа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъащ	ушэджэнащхъуэгъащ	шэджэнащхъуэгъащ	дышэджэнащхъуэгъащ	фышэджэнащхъуэгъащ	шэджэнащхъуэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъакъым	ушэджэнащхъуэгъакъым	шэджэнащхъуэгъакъым	дышэджэнащхъуэгъакъым	фышэджэнащхъуэгъакъым	шэджэнащхъуэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъат	ушэджэнащхъуэгъат	шэджэнащхъуэгъат	дышэджэнащхъуэгъат	фышэджэнащхъуэгъат	шэджэнащхъуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъатэкъым	ушэджэнащхъуэгъатэкъым	шэджэнащхъуэгъатэкъым	дышэджэнащхъуэгъатэкъым	фышэджэнащхъуэгъатэкъым	шэджэнащхъуэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэщ	ушэджэнащхъуэщ	шэджэнащхъуэщ	дышэджэнащхъуэщ	фышэджэнащхъуэщ	шэджэнащхъуэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэкъым	ушэджэнащхъуэкъым	шэджэнащхъуэкъым	дышэджэнащхъуэкъым	фышэджэнащхъуэкъым	шэджэнащхъуэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэт	ушэджэнащхъуэт	шэджэнащхъуэт	дышэджэнащхъуэт	фышэджэнащхъуэт	шэджэнащхъуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэтэкъым	ушэджэнащхъуэтэкъым	шэджэнащхъуэтэкъым	дышэджэнащхъуэтэкъым	фышэджэнащхъуэтэкъым	шэджэнащхъуэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнщ	ушэджэнащхъуэнщ	шэджэнащхъуэнщ	дышэджэнащхъуэнщ	фышэджэнащхъуэнщ	шэджэнащхъуэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнкъым	ушэджэнащхъуэнкъым	шэджэнащхъуэнкъым	дышэджэнащхъуэнкъым	фышэджэнащхъуэнкъым	шэджэнащхъуэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнущ	ушэджэнащхъуэнущ	шэджэнащхъуэнущ	дышэджэнащхъуэнущ	фышэджэнащхъуэнущ	шэджэнащхъуэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнукъым	ушэджэнащхъуэнукъым	шэджэнащхъуэнукъым	дышэджэнащхъуэнукъым	фышэджэнащхъуэнукъым	шэджэнащхъуэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэ	ушэджэнащхъуэ	шэджэнащхъуэ	дышэджэнащхъуэ	фышэджэнащхъуэ	шэджэнащхъуэ(хэ)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэкъэ	ушэджэнащхъуэкъэ	шэджэнащхъуэкъэ	дышэджэнащхъуэкъэ	фышэджэнащхъуэкъэ	шэджэнащхъуэ(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэт	ушэджэнащхъуэт	шэджэнащхъуэт	дышэджэнащхъуэт	фышэджэнащхъуэт	шэджэнащхъуэ(хэ)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэтэкъэ	ушэджэнащхъуэтэкъэ	шэджэнащхъуэтэкъэ	дышэджэнащхъуэтэкъэ	фышэджэнащхъуэтэкъэ	шэджэнащхъуэ(хэ)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуа	ушэджэнащхъуа	шэджэнащхъуа	дышэджэнащхъуа	фышэджэнащхъуа	шэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуакъэ	ушэджэнащхъуакъэ	шэджэнащхъуакъэ	дышэджэнащхъуакъэ	фышэджэнащхъуакъэ	шэджэнащхъуа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуат	ушэджэнащхъуат	шэджэнащхъуат	дышэджэнащхъуат	фышэджэнащхъуат	шэджэнащхъуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуатэкъэ	ушэджэнащхъуатэкъэ	шэджэнащхъуатэкъэ	дышэджэнащхъуатэкъэ	фышэджэнащхъуатэкъэ	шэджэнащхъуа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъа	ушэджэнащхъуэгъа	шэджэнащхъуэгъа	дышэджэнащхъуэгъа	фышэджэнащхъуэгъа	шэджэнащхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъакъэ	ушэджэнащхъуэгъакъэ	шэджэнащхъуэгъакъэ	дышэджэнащхъуэгъакъэ	фышэджэнащхъуэгъакъэ	шэджэнащхъуэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъат	ушэджэнащхъуэгъат	шэджэнащхъуэгъат	дышэджэнащхъуэгъат	фышэджэнащхъуэгъат	шэджэнащхъуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъатэкъэ	ушэджэнащхъуэгъатэкъэ	шэджэнащхъуэгъатэкъэ	дышэджэнащхъуэгъатэкъэ	фышэджэнащхъуэгъатэкъэ	шэджэнащхъуэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэ	ушэджэнащхъуэ	шэджэнащхъуэ	дышэджэнащхъуэ	фышэджэнащхъуэ	шэджэнащхъуэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэкъэ	ушэджэнащхъуэкъэ	шэджэнащхъуэкъэ	дышэджэнащхъуэкъэ	фышэджэнащхъуэкъэ	шэджэнащхъуэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэт	ушэджэнащхъуэт	шэджэнащхъуэт	дышэджэнащхъуэт	фышэджэнащхъуэт	шэджэнащхъуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэтэкъэ	ушэджэнащхъуэтэкъэ	шэджэнащхъуэтэкъэ	дышэджэнащхъуэтэкъэ	фышэджэнащхъуэтэкъэ	шэджэнащхъуэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэн	ушэджэнащхъуэн	шэджэнащхъуэн	дышэджэнащхъуэн	фышэджэнащхъуэн	шэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнкъэ	ушэджэнащхъуэнкъэ	шэджэнащхъуэнкъэ	дышэджэнащхъуэнкъэ	фышэджэнащхъуэнкъэ	шэджэнащхъуэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэну	ушэджэнащхъуэну	шэджэнащхъуэну	дышэджэнащхъуэну	фышэджэнащхъуэну	шэджэнащхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнукъэ	ушэджэнащхъуэнукъэ	шэджэнащхъуэнукъэ	дышэджэнащхъуэнукъэ	фышэджэнащхъуэнукъэ	шэджэнащхъуэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэмэ	ушэджэнащхъуэмэ	шэджэнащхъуэмэ	дышэджэнащхъуэмэ	фышэджэнащхъуэмэ	шэджэнащхъуэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэмэ	умышэджэнащхъуэмэ	мышэджэнащхъуэмэ	дымышэджэнащхъуэмэ	фымышэджэнащхъуэмэ	мышэджэнащхъуэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуамэ	ушэджэнащхъуамэ	шэджэнащхъуамэ	дышэджэнащхъуамэ	фышэджэнащхъуамэ	шэджэнащхъуа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуамэ	умышэджэнащхъуамэ	мышэджэнащхъуамэ	дымышэджэнащхъуамэ	фымышэджэнащхъуамэ	мышэджэнащхъуа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъамэ	ушэджэнащхъуэгъамэ	шэджэнащхъуэгъамэ	дышэджэнащхъуэгъамэ	фышэджэнащхъуэгъамэ	шэджэнащхъуэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэгъамэ	умышэджэнащхъуэгъамэ	мышэджэнащхъуэгъамэ	дымышэджэнащхъуэгъамэ	фымышэджэнащхъуэгъамэ	мышэджэнащхъуэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнмэ	ушэджэнащхъуэнмэ	шэджэнащхъуэнмэ	дышэджэнащхъуэнмэ	фышэджэнащхъуэнмэ	шэджэнащхъуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэнмэ	умышэджэнащхъуэнмэ	мышэджэнащхъуэнмэ	дымышэджэнащхъуэнмэ	фымышэджэнащхъуэнмэ	мышэджэнащхъуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнумэ	ушэджэнащхъуэнумэ	шэджэнащхъуэнумэ	дышэджэнащхъуэнумэ	фышэджэнащхъуэнумэ	шэджэнащхъуэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэнумэ	умышэджэнащхъуэнумэ	мышэджэнащхъуэнумэ	дымышэджэнащхъуэнумэ	фымышэджэнащхъуэнумэ	мышэджэнащхъуэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэтэмэ	ушэджэнащхъуэтэмэ	шэджэнащхъуэтэмэ	дышэджэнащхъуэтэмэ	фышэджэнащхъуэтэмэ	шэджэнащхъуэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэтэмэ	умышэджэнащхъуэтэмэ	мышэджэнащхъуэтэмэ	дымышэджэнащхъуэтэмэ	фымышэджэнащхъуэтэмэ	мышэджэнащхъуэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуатэмэ	ушэджэнащхъуатэмэ	шэджэнащхъуатэмэ	дышэджэнащхъуатэмэ	фышэджэнащхъуатэмэ	шэджэнащхъуа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуатэмэ	умышэджэнащхъуатэмэ	мышэджэнащхъуатэмэ	дымышэджэнащхъуатэмэ	фымышэджэнащхъуатэмэ	мышэджэнащхъуа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъатэмэ	ушэджэнащхъуэгъатэмэ	шэджэнащхъуэгъатэмэ	дышэджэнащхъуэгъатэмэ	фышэджэнащхъуэгъатэмэ	шэджэнащхъуэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэгъатэмэ	умышэджэнащхъуэгъатэмэ	мышэджэнащхъуэгъатэмэ	дымышэджэнащхъуэгъатэмэ	фымышэджэнащхъуэгъатэмэ	мышэджэнащхъуэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнтэмэ	ушэджэнащхъуэнтэмэ	шэджэнащхъуэнтэмэ	дышэджэнащхъуэнтэмэ	фышэджэнащхъуэнтэмэ	шэджэнащхъуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэнтэмэ	умышэджэнащхъуэнтэмэ	мышэджэнащхъуэнтэмэ	дымышэджэнащхъуэнтэмэ	фымышэджэнащхъуэнтэмэ	мышэджэнащхъуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнутэмэ	ушэджэнащхъуэнутэмэ	шэджэнащхъуэнутэмэ	дышэджэнащхъуэнутэмэ	фышэджэнащхъуэнутэмэ	шэджэнащхъуэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэнутэмэ	умышэджэнащхъуэнутэмэ	мышэджэнащхъуэнутэмэ	дымышэджэнащхъуэнутэмэ	фымышэджэнащхъуэнутэмэ	мышэджэнащхъуэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнт	ушэджэнащхъуэнт	шэджэнащхъуэнт	дышэджэнащхъуэнт	фышэджэнащхъуэнт	шэджэнащхъуэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнтэкъым	ушэджэнащхъуэнтэкъым	шэджэнащхъуэнтэкъым	дышэджэнащхъуэнтэкъым	фышэджэнащхъуэнтэкъым	шэджэнащхъуэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнут	ушэджэнащхъуэнут	шэджэнащхъуэнут	дышэджэнащхъуэнут	фышэджэнащхъуэнут	шэджэнащхъуэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнутэкъым	ушэджэнащхъуэнутэкъым	шэджэнащхъуэнутэкъым	дышэджэнащхъуэнутэкъым	фышэджэнащхъуэнутэкъым	шэджэнащхъуэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэми	ушэджэнащхъуэми	шэджэнащхъуэми	дышэджэнащхъуэми	фышэджэнащхъуэми	шэджэнащхъуэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэми	умышэджэнащхъуэми	мышэджэнащхъуэми	дымышэджэнащхъуэми	фымышэджэнащхъуэми	мышэджэнащхъуэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуами	ушэджэнащхъуами	шэджэнащхъуами	дышэджэнащхъуами	фышэджэнащхъуами	шэджэнащхъуа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуами	умышэджэнащхъуами	мышэджэнащхъуами	дымышэджэнащхъуами	фымышэджэнащхъуами	мышэджэнащхъуа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъами	ушэджэнащхъуэгъами	шэджэнащхъуэгъами	дышэджэнащхъуэгъами	фышэджэнащхъуэгъами	шэджэнащхъуэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэгъами	умышэджэнащхъуэгъами	мышэджэнащхъуэгъами	дымышэджэнащхъуэгъами	фымышэджэнащхъуэгъами	мышэджэнащхъуэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнми	ушэджэнащхъуэнми	шэджэнащхъуэнми	дышэджэнащхъуэнми	фышэджэнащхъуэнми	шэджэнащхъуэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэнми	умышэджэнащхъуэнми	мышэджэнащхъуэнми	дымышэджэнащхъуэнми	фымышэджэнащхъуэнми	мышэджэнащхъуэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнуми	ушэджэнащхъуэнуми	шэджэнащхъуэнуми	дышэджэнащхъуэнуми	фышэджэнащхъуэнуми	шэджэнащхъуэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэнуми	умышэджэнащхъуэнуми	мышэджэнащхъуэнуми	дымышэджэнащхъуэнуми	фымышэджэнащхъуэнуми	мышэджэнащхъуэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэтэми	ушэджэнащхъуэтэми	шэджэнащхъуэтэми	дышэджэнащхъуэтэми	фышэджэнащхъуэтэми	шэджэнащхъуэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэтэми	умышэджэнащхъуэтэми	мышэджэнащхъуэтэми	дымышэджэнащхъуэтэми	фымышэджэнащхъуэтэми	мышэджэнащхъуэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуатэми	ушэджэнащхъуатэми	шэджэнащхъуатэми	дышэджэнащхъуатэми	фышэджэнащхъуатэми	шэджэнащхъуа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуатэми	умышэджэнащхъуатэми	мышэджэнащхъуатэми	дымышэджэнащхъуатэми	фымышэджэнащхъуатэми	мышэджэнащхъуа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэгъатэми	ушэджэнащхъуэгъатэми	шэджэнащхъуэгъатэми	дышэджэнащхъуэгъатэми	фышэджэнащхъуэгъатэми	шэджэнащхъуэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэгъатэми	умышэджэнащхъуэгъатэми	мышэджэнащхъуэгъатэми	дымышэджэнащхъуэгъатэми	фымышэджэнащхъуэгъатэми	мышэджэнащхъуэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнтэми	ушэджэнащхъуэнтэми	шэджэнащхъуэнтэми	дышэджэнащхъуэнтэми	фышэджэнащхъуэнтэми	шэджэнащхъуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэнтэми	умышэджэнащхъуэнтэми	мышэджэнащхъуэнтэми	дымышэджэнащхъуэнтэми	фымышэджэнащхъуэнтэми	мышэджэнащхъуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуэнутэми	ушэджэнащхъуэнутэми	шэджэнащхъуэнутэми	дышэджэнащхъуэнутэми	фышэджэнащхъуэнутэми	шэджэнащхъуэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуэнутэми	умышэджэнащхъуэнутэми	мышэджэнащхъуэнутэми	дымышэджэнащхъуэнутэми	фымышэджэнащхъуэнутэми	мышэджэнащхъуэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуаи	ушэджэнащхъуаи	шэджэнащхъуаи	дышэджэнащхъуаи	фышэджэнащхъуаи	шэджэнащхъуаи
щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуаи	умышэджэнащхъуаи	мышэджэнащхъуаи	дымышэджэнащхъуаи	фымышэджэнащхъуаи	мышэджэнащхъуаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуащэрэт	ушэджэнащхъуащэрэт	шэджэнащхъуащэрэт	дышэджэнащхъуащэрэт	фышэджэнащхъуащэрэт	шэджэнащхъуащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымышэджэнащхъуащэрэт	умышэджэнащхъуащэрэт	мышэджэнащхъуащэрэт	дымышэджэнащхъуащэрэт	фымышэджэнащхъуащэрэт	мышэджэнащхъуащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнщ	ушэджэнащхъуагъэнщ	шэджэнащхъуагъэнщ	дышэджэнащхъуагъэнщ	фышэджэнащхъуагъэнщ	шэджэнащхъуагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнкъым	ушэджэнащхъуагъэнкъым	шэджэнащхъуагъэнкъым	дышэджэнащхъуагъэнкъым	фышэджэнащхъуагъэнкъым	шэджэнащхъуагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнт	ушэджэнащхъуагъэнт	шэджэнащхъуагъэнт	дышэджэнащхъуагъэнт	фышэджэнащхъуагъэнт	шэджэнащхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнтэкъым	ушэджэнащхъуагъэнтэкъым	шэджэнащхъуагъэнтэкъым	дышэджэнащхъуагъэнтэкъым	фышэджэнащхъуагъэнтэкъым	шэджэнащхъуагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэн	ушэджэнащхъуагъэн	шэджэнащхъуагъэн	дышэджэнащхъуагъэн	фышэджэнащхъуагъэн	шэджэнащхъуагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнкъэ	ушэджэнащхъуагъэнкъэ	шэджэнащхъуагъэнкъэ	дышэджэнащхъуагъэнкъэ	фышэджэнащхъуагъэнкъэ	шэджэнащхъуагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнт	ушэджэнащхъуагъэнт	шэджэнащхъуагъэнт	дышэджэнащхъуагъэнт	фышэджэнащхъуагъэнт	шэджэнащхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнтэкъэ	ушэджэнащхъуагъэнтэкъэ	шэджэнащхъуагъэнтэкъэ	дышэджэнащхъуагъэнтэкъэ	фышэджэнащхъуагъэнтэкъэ	шэджэнащхъуагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнущ	ушэджэнащхъуагъэнущ	шэджэнащхъуагъэнущ	дышэджэнащхъуагъэнущ	фышэджэнащхъуагъэнущ	шэджэнащхъуагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнукъым	ушэджэнащхъуагъэнукъым	шэджэнащхъуагъэнукъым	дышэджэнащхъуагъэнукъым	фышэджэнащхъуагъэнукъым	шэджэнащхъуагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнут	ушэджэнащхъуагъэнут	шэджэнащхъуагъэнут	дышэджэнащхъуагъэнут	фышэджэнащхъуагъэнут	шэджэнащхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнутэкъым	ушэджэнащхъуагъэнутэкъым	шэджэнащхъуагъэнутэкъым	дышэджэнащхъуагъэнутэкъым	фышэджэнащхъуагъэнутэкъым	шэджэнащхъуагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэну	ушэджэнащхъуагъэну	шэджэнащхъуагъэну	дышэджэнащхъуагъэну	фышэджэнащхъуагъэну	шэджэнащхъуагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнукъэ	ушэджэнащхъуагъэнукъэ	шэджэнащхъуагъэнукъэ	дышэджэнащхъуагъэнукъэ	фышэджэнащхъуагъэнукъэ	шэджэнащхъуагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнут	ушэджэнащхъуагъэнут	шэджэнащхъуагъэнут	дышэджэнащхъуагъэнут	фышэджэнащхъуагъэнут	шэджэнащхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышэджэнащхъуагъэнутэкъэ	ушэджэнащхъуагъэнутэкъэ	шэджэнащхъуагъэнутэкъэ	дышэджэнащхъуагъэнутэкъэ	фышэджэнащхъуагъэнутэкъэ	шэджэнащхъуагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сышэджэнащхъуэ	ушэджэнащхъуэ	шэджэнащхъуэ	дышэджэнащхъуэ	фышэджэнащхъуэ	шэджэнащхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэджэнащхъуэ	умышэджэнащхъуэ	мышэджэнащхъуэ	дымышэджэнащхъуэ	фымышэджэнащхъуэ	мышэджэнащхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышэджэнащхъуа	ушэджэнащхъуа	шэджэнащхъуа	дышэджэнащхъуа	фышэджэнащхъуа	шэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэджэнащхъуа	умышэджэнащхъуа	мышэджэнащхъуа	дымышэджэнащхъуа	фымышэджэнащхъуа	мышэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышэджэнащхъуэгъа	ушэджэнащхъуэгъа	шэджэнащхъуэгъа	дышэджэнащхъуэгъа	фышэджэнащхъуэгъа	шэджэнащхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэджэнащхъуэгъа	умышэджэнащхъуэгъа	мышэджэнащхъуэгъа	дымышэджэнащхъуэгъа	фымышэджэнащхъуэгъа	мышэджэнащхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сышэджэнащхъуэн	ушэджэнащхъуэн	шэджэнащхъуэн	дышэджэнащхъуэн	фышэджэнащхъуэн	шэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэджэнащхъуэн	умышэджэнащхъуэн	мышэджэнащхъуэн	дымышэджэнащхъуэн	фымышэджэнащхъуэн	мышэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сышэджэнащхъуэну	ушэджэнащхъуэну	шэджэнащхъуэну	дышэджэнащхъуэну	фышэджэнащхъуэну	шэджэнащхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэджэнащхъуэну	умышэджэнащхъуэну	мышэджэнащхъуэну	дымышэджэнащхъуэну	фымышэджэнащхъуэну	мышэджэнащхъуэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэджэнащхъуэ	узэрышэджэнащхъуэ	зэрышэджэнащхъуэ	дызэрышэджэнащхъуэ	фызэрышэджэнащхъуэ	зэрышэджэнащхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэджэнащхъуэ	узэрымышэджэнащхъуэ	зэрымышэджэнащхъуэ	дызэрымышэджэнащхъуэ	фызэрымышэджэнащхъуэ	зэрымышэджэнащхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэджэнащхъуа	узэрышэджэнащхъуа	зэрышэджэнащхъуа	дызэрышэджэнащхъуа	фызэрышэджэнащхъуа	зэрышэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэджэнащхъуа	узэрымышэджэнащхъуа	зэрымышэджэнащхъуа	дызэрымышэджэнащхъуа	фызэрымышэджэнащхъуа	зэрымышэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэджэнащхъуэгъа	узэрышэджэнащхъуэгъа	зэрышэджэнащхъуэгъа	дызэрышэджэнащхъуэгъа	фызэрышэджэнащхъуэгъа	зэрышэджэнащхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэджэнащхъуэгъа	узэрымышэджэнащхъуэгъа	зэрымышэджэнащхъуэгъа	дызэрымышэджэнащхъуэгъа	фызэрымышэджэнащхъуэгъа	зэрымышэджэнащхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэджэнащхъуэн	узэрышэджэнащхъуэн	зэрышэджэнащхъуэн	дызэрышэджэнащхъуэн	фызэрышэджэнащхъуэн	зэрышэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэджэнащхъуэн	узэрымышэджэнащхъуэн	зэрымышэджэнащхъуэн	дызэрымышэджэнащхъуэн	фызэрымышэджэнащхъуэн	зэрымышэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэджэнащхъуэну	узэрышэджэнащхъуэну	зэрышэджэнащхъуэну	дызэрышэджэнащхъуэну	фызэрышэджэнащхъуэну	зэрышэджэнащхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэджэнащхъуэну	узэрымышэджэнащхъуэну	зэрымышэджэнащхъуэну	дызэрымышэджэнащхъуэну	фызэрымышэджэнащхъуэну	зэрымышэджэнащхъуэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэджэнащхъуэ	ущышэджэнащхъуэ	щышэджэнащхъуэ	дыщышэджэнащхъуэ	фыщышэджэнащхъуэ	щышэджэнащхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэджэнащхъуэ	ущымышэджэнащхъуэ	щымышэджэнащхъуэ	дыщымышэджэнащхъуэ	фыщымышэджэнащхъуэ	щымышэджэнащхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэджэнащхъуа	ущышэджэнащхъуа	щышэджэнащхъуа	дыщышэджэнащхъуа	фыщышэджэнащхъуа	щышэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэджэнащхъуа	ущымышэджэнащхъуа	щымышэджэнащхъуа	дыщымышэджэнащхъуа	фыщымышэджэнащхъуа	щымышэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэджэнащхъуэгъа	ущышэджэнащхъуэгъа	щышэджэнащхъуэгъа	дыщышэджэнащхъуэгъа	фыщышэджэнащхъуэгъа	щышэджэнащхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэджэнащхъуэгъа	ущымышэджэнащхъуэгъа	щымышэджэнащхъуэгъа	дыщымышэджэнащхъуэгъа	фыщымышэджэнащхъуэгъа	щымышэджэнащхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэджэнащхъуэн	ущышэджэнащхъуэн	щышэджэнащхъуэн	дыщышэджэнащхъуэн	фыщышэджэнащхъуэн	щышэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэджэнащхъуэн	ущымышэджэнащхъуэн	щымышэджэнащхъуэн	дыщымышэджэнащхъуэн	фыщымышэджэнащхъуэн	щымышэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэджэнащхъуэну	ущышэджэнащхъуэну	щышэджэнащхъуэну	дыщышэджэнащхъуэну	фыщышэджэнащхъуэну	щышэджэнащхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэджэнащхъуэну	ущымышэджэнащхъуэну	щымышэджэнащхъуэну	дыщымышэджэнащхъуэну	фыщымышэджэнащхъуэну	щымышэджэнащхъуэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэджэнащхъуэ	уздэшэджэнащхъуэ	здэшэджэнащхъуэ	дыздэшэджэнащхъуэ	фыздэшэджэнащхъуэ	здэшэджэнащхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэджэнащхъуэ	уздэмышэджэнащхъуэ	здэмышэджэнащхъуэ	дыздэмышэджэнащхъуэ	фыздэмышэджэнащхъуэ	здэмышэджэнащхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэджэнащхъуа	уздэшэджэнащхъуа	здэшэджэнащхъуа	дыздэшэджэнащхъуа	фыздэшэджэнащхъуа	здэшэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэджэнащхъуа	уздэмышэджэнащхъуа	здэмышэджэнащхъуа	дыздэмышэджэнащхъуа	фыздэмышэджэнащхъуа	здэмышэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэджэнащхъуэгъа	уздэшэджэнащхъуэгъа	здэшэджэнащхъуэгъа	дыздэшэджэнащхъуэгъа	фыздэшэджэнащхъуэгъа	здэшэджэнащхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэджэнащхъуэгъа	уздэмышэджэнащхъуэгъа	здэмышэджэнащхъуэгъа	дыздэмышэджэнащхъуэгъа	фыздэмышэджэнащхъуэгъа	здэмышэджэнащхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэджэнащхъуэн	уздэшэджэнащхъуэн	здэшэджэнащхъуэн	дыздэшэджэнащхъуэн	фыздэшэджэнащхъуэн	здэшэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэджэнащхъуэн	уздэмышэджэнащхъуэн	здэмышэджэнащхъуэн	дыздэмышэджэнащхъуэн	фыздэмышэджэнащхъуэн	здэмышэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэджэнащхъуэну	уздэшэджэнащхъуэну	здэшэджэнащхъуэну	дыздэшэджэнащхъуэну	фыздэшэджэнащхъуэну	здэшэджэнащхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэджэнащхъуэну	уздэмышэджэнащхъуэну	здэмышэджэнащхъуэну	дыздэмышэджэнащхъуэну	фыздэмышэджэнащхъуэну	здэмышэджэнащхъуэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэджэнащхъуэ	ущӀэшэджэнащхъуэ	щӀэшэджэнащхъуэ	дыщӀэшэджэнащхъуэ	фыщӀэшэджэнащхъуэ	щӀэшэджэнащхъуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэджэнащхъуэ	ущӀэмышэджэнащхъуэ	щӀэмышэджэнащхъуэ	дыщӀэмышэджэнащхъуэ	фыщӀэмышэджэнащхъуэ	щӀэмышэджэнащхъуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэджэнащхъуа	ущӀэшэджэнащхъуа	щӀэшэджэнащхъуа	дыщӀэшэджэнащхъуа	фыщӀэшэджэнащхъуа	щӀэшэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэджэнащхъуа	ущӀэмышэджэнащхъуа	щӀэмышэджэнащхъуа	дыщӀэмышэджэнащхъуа	фыщӀэмышэджэнащхъуа	щӀэмышэджэнащхъуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэджэнащхъуэгъа	ущӀэшэджэнащхъуэгъа	щӀэшэджэнащхъуэгъа	дыщӀэшэджэнащхъуэгъа	фыщӀэшэджэнащхъуэгъа	щӀэшэджэнащхъуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэджэнащхъуэгъа	ущӀэмышэджэнащхъуэгъа	щӀэмышэджэнащхъуэгъа	дыщӀэмышэджэнащхъуэгъа	фыщӀэмышэджэнащхъуэгъа	щӀэмышэджэнащхъуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэджэнащхъуэн	ущӀэшэджэнащхъуэн	щӀэшэджэнащхъуэн	дыщӀэшэджэнащхъуэн	фыщӀэшэджэнащхъуэн	щӀэшэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэджэнащхъуэн	ущӀэмышэджэнащхъуэн	щӀэмышэджэнащхъуэн	дыщӀэмышэджэнащхъуэн	фыщӀэмышэджэнащхъуэн	щӀэмышэджэнащхъуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэджэнащхъуэну	ущӀэшэджэнащхъуэну	щӀэшэджэнащхъуэну	дыщӀэшэджэнащхъуэну	фыщӀэшэджэнащхъуэну	щӀэшэджэнащхъуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэджэнащхъуэну	ущӀэмышэджэнащхъуэну	щӀэмышэджэнащхъуэну	дыщӀэмышэджэнащхъуэну	фыщӀэмышэджэнащхъуэну	щӀэмышэджэнащхъуэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сышэджэнащхъуэу	ушэджэнащхъуэу	шэджэнащхъуэу	дышэджэнащхъуэу	фышэджэнащхъуэу	шэджэнащхъуэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэджэнащхъуэу	умышэджэнащхъуэу	мышэджэнащхъуэу	дымышэджэнащхъуэу	фымышэджэнащхъуэу	мышэджэнащхъуэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышэджэнащхъуауэ	ушэджэнащхъуауэ	шэджэнащхъуауэ	дышэджэнащхъуауэ	фышэджэнащхъуауэ	шэджэнащхъуауэ / шэджэнащхъуа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэджэнащхъуауэ	умышэджэнащхъуауэ	мышэджэнащхъуауэ	дымышэджэнащхъуауэ	фымышэджэнащхъуауэ	мышэджэнащхъуауэ(хэ) / мышэджэнащхъуа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сышэджэнащхъуэурэ	ушэджэнащхъуэурэ	шэджэнащхъуэурэ	дышэджэнащхъуэурэ	фышэджэнащхъуэурэ	шэджэнащхъуэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымышэджэнащхъуэурэ	умышэджэнащхъуэурэ	мышэджэнащхъуэурэ	дымышэджэнащхъуэурэ	фымышэджэнащхъуэурэ	мышэджэнащхъуэ(хэ)урэ

		-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шэджэнащхъу]э	[шэджэнащхъу]эр	--	[шэджэнащхъу]эхэр
Эргативнэ:	[шэджэнащхъу]э	[шэджэнащхъу]эм	--	[шэджэнащхъу]эхэм
Послеложнэ:	[шэджэнащхъу]экӀэ	[шэджэнащхъу]эмкӀэ	[шэджэнащхъу]эхэкӀэ	[шэджэнащхъу]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шэджэнащхъу]эу	[шэджэнащхъу]эрауэ	[шэджэнащхъу]эхэу	[шэджэнащхъу]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шэджэнащхъу]а	[шэджэнащхъу]ар	--	[шэджэнащхъу]ахэр
Эргативнэ:	[шэджэнащхъу]а	[шэджэнащхъу]ам	--	[шэджэнащхъу]ахэм
Послеложнэ:	[шэджэнащхъу]акӀэ	[шэджэнащхъу]амкӀэ	[шэджэнащхъу]ахэкӀэ	[шэджэнащхъу]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шэджэнащхъу]ауэ	[шэджэнащхъу]арауэ	[шэджэнащхъу]ахэу	[шэджэнащхъу]ахэрауэ

		-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шэджэнащхъу]эн	[шэджэнащхъу]эныр	--	[шэджэнащхъу]энхэр
Эргативнэ:	[шэджэнащхъу]эн	[шэджэнащхъу]эным	--	[шэджэнащхъу]энхэм
Послеложнэ:	[шэджэнащхъу]энкӀэ	[шэджэнащхъу]энымкӀэ	[шэджэнащхъу]энхэкӀэ	[шэджэнащхъу]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[шэджэнащхъу]эну	[шэджэнащхъу]энырауэ	[шэджэнащхъу]энхэу	[шэджэнащхъу]энхэрауэ

		-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шэджэнащхъу]эну	[шэджэнащхъу]энур	--	[шэджэнащхъу]энухэр
Эргативнэ:	[шэджэнащхъу]эну	[шэджэнащхъу]энум	--	[шэджэнащхъу]энухэм
Послеложнэ:	[шэджэнащхъу]энукӀэ	[шэджэнащхъу]энумкӀэ	[шэджэнащхъу]энухэкӀэ	[шэджэнащхъу]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шэджэнащхъу]энууэ	[шэджэнащхъу]энурауэ	[шэджэнащхъу]энухэу	[шэджэнащхъу]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

ЩхъуантӀагъэ щӀыхьэу, ущызэкӀэщӀэплъу щытын.

ЩАПХЪЭХЭР

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

Шэрэджыжьыр бжьыхьэм деж шэджэнащхъуэщ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

шэджэнащхъуэн: be light blue and clear or transparent (about river water in autumn)
Шэрэджыжьыр бжьыхьэм деж шэджэнащхъуэщ: The water in the Cherek River is light blue and clear in autumn.

УРЫСЫБЗЭ

шэджэнащхъуэн: быть голубым, прозрачным (об осенней воде в реках)
Шэрэджыжьыр бжьыхьэм деж шэджэнащхъуэщ: Вода в реке Черек голубая и прозрачная осенью.

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын