шэсыжын

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [ʂɐsǝ'ᶎǝn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[ш] + -э [с] + -ы + -ж + -ы + -н

СПРЯЖЕНЭ[зэгъэзэхуэжын]

Глагол лъэмыӏэс "шэсыжын"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	шэсыжын
щымыӀэныгъэ:	мышэсыжын

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышэсыжын	ушэсыжын	шэсыжын	дышэсыжын	фышэсыжын	шэсыжын(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжын	умышэсыжын	мышэсыжын	дымышэсыжын	фымышэсыжын	мышэсыжын(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	шэсыж!	фышэсыж!
щымыӀэныгъэ:	умышэсыж!	фымышэсыж!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срешэсыж	урешэсыж	ирешэсыж	дрешэсыж	фрешэсыж	ирешэсыж
щымыӀэныгъэ:	сремышэсыж	уремышэсыж	иремышэсыж	дремышэсыж	фремышэсыж	иремышэсыж

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сошэсыж(ыр)	уошэсыж(ыр)	мэшэсыж(ыр)	дошэсыж(ыр)	фошэсыж(ыр)	мэшэсыж(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжыркъым	ушэсыжыркъым	шэсыжыркъым	дышэсыжыркъым	фышэсыжыркъым	шэсыжы(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыж(ыр)т	ушэсыж(ыр)т	шэсыж(ыр)т	дышэсыж(ыр)т	фышэсыж(ыр)т	шэсыж(ыр)т / шэсыжхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэсыж(ыр)тэкъым	ушэсыж(ыр)тэкъым	шэсыж(ыр)тэкъым	дышэсыж(ыр)тэкъым	фышэсыж(ыр)тэкъым	шэсыж(ыр)тэкъым / шэсыжхэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыжащ	ушэсыжащ	шэсыжащ	дышэсыжащ	фышэсыжащ	шэсыжа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжакъым	ушэсыжакъым	шэсыжакъым	дышэсыжакъым	фышэсыжакъым	шэсыжа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыжат	ушэсыжат	шэсыжат	дышэсыжат	фышэсыжат	шэсыжа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжатэкъым	ушэсыжатэкъым	шэсыжатэкъым	дышэсыжатэкъым	фышэсыжатэкъым	шэсыжа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъащ	ушэсыжыгъащ	шэсыжыгъащ	дышэсыжыгъащ	фышэсыжыгъащ	шэсыжыгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъакъым	ушэсыжыгъакъым	шэсыжыгъакъым	дышэсыжыгъакъым	фышэсыжыгъакъым	шэсыжыгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъат	ушэсыжыгъат	шэсыжыгъат	дышэсыжыгъат	фышэсыжыгъат	шэсыжыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъатэкъым	ушэсыжыгъатэкъым	шэсыжыгъатэкъым	дышэсыжыгъатэкъым	фышэсыжыгъатэкъым	шэсыжыгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сышэсыжщ	ушэсыжщ	шэсыжщ	дышэсыжщ	фышэсыжщ	шэсыж(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжкъым	ушэсыжкъым	шэсыжкъым	дышэсыжкъым	фышэсыжкъым	шэсыж(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сышэсыжт	ушэсыжт	шэсыжт	дышэсыжт	фышэсыжт	шэсыж(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжтэкъым	ушэсыжтэкъым	шэсыжтэкъым	дышэсыжтэкъым	фышэсыжтэкъым	шэсыж(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынщ	ушэсыжынщ	шэсыжынщ	дышэсыжынщ	фышэсыжынщ	шэсыжын(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжынкъым	ушэсыжынкъым	шэсыжынкъым	дышэсыжынкъым	фышэсыжынкъым	шэсыжын(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынущ	ушэсыжынуш	шэсыжынущ	дышэсыжынущ	фышэсыжынущ	шэсыжыну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжынукъым	ушэсыжынукъым	шэсыжынукъым	дышэсыжынукъым	фышэсыжынукъым	шэсыжыну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжрэ	ушэсыжрэ	шэсыжрэ	дышэсыжрэ	фышэсыжрэ	шэсыж(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжыркъэ	ушэсыжыркъэ	шэсыжыркъэ	дышэсыжыркъэ	фышэсыжыркъэ	шэсыжыркъэ / шэсыжхэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыж(ыр)т	ушэсыж(ыр)т	шэсыж(ыр)т	дышэсыж(ыр)т	фышэсыж(ыр)т	шэсыж(ыр)т / шэсыжхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэсыж(ыр)тэкъэ	ушэсыж(ыр)тэкъэ	шэсыж(ыр)тэкъэ	дышэсыж(ыр)тэкъэ	фышэсыж(ыр)тэкъэ	шэсыж(ыр)тэкъэ / шэсыжхэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыжа	ушэсыжа	шэсыжа	дышэсыжа	фышэсыжа	шэсыжа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжакъэ	ушэсыжакъэ	шэсыжакъэ	дышэсыжакъэ	фышэсыжакъэ	шэсыжа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыжат	ушэсыжат	шэсыжат	дышэсыжат	фышэсыжат	шэсыжа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжатэкъэ	ушэсыжатэкъэ	шэсыжатэкъэ	дышэсыжатэкъэ	фышэсыжатэкъэ	шэсыжа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъа	ушэсыжыгъа	шэсыжыгъа	дышэсыжыгъа	фышэсыжыгъа	шэсыжыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъакъэ	ушэсыжыгъакъэ	шэсыжыгъакъэ	дышэсыжыгъакъэ	фышэсыжыгъакъэ	шэсыжыгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъат	ушэсыжыгъат	шэсыжыгъат	дышэсыжыгъат	фышэсыжыгъат	шэсыжыгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъатэкъэ	ушэсыжыгъатэкъэ	шэсыжыгъатэкъэ	дышэсыжыгъатэкъэ	фышэсыжыгъатэкъэ	шэсыжыгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сышэсыж	ушэсыж	шэсыж	дышэсыж	фышэсыж	шэсыж(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжкъэ	ушэсыжкъэ	шэсыжкъэ	дышэсыжкъэ	фышэсыжкъэ	шэсыж(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сышэсыжт	ушэсыжт	шэсыжт	дышэсыжт	фышэсыжт	шэсыж(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжтэкъэ	ушэсыжтэкъэ	шэсыжтэкъэ	дышэсыжтэкъэ	фышэсыжтэкъэ	шэсыж(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжын	ушэсыжын	шэсыжын	дышэсыжын	фышэсыжын	шэсыжын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжынкъэ	ушэсыжынкъэ	шэсыжынкъэ	дышэсыжынкъэ	фышэсыжынкъэ	шэсыжын(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжыну	ушэсыжыну	шэсыжыну	дышэсыжыну	фышэсыжыну	шэсыжыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжынукъэ	ушэсыжынукъэ	шэсыжынукъэ	дышэсыжынукъэ	фышэсыжынукъэ	шэсыжыну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжмэ	ушэсыжмэ	шэсыжмэ	дышэсыжмэ	фышэсыжмэ	шэсыж(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжмэ	умышэсыжмэ	мышэсыжмэ	дымышэсыжмэ	фымышэсыжмэ	мышэсыж(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыжамэ	ушэсыжамэ	шэсыжамэ	дышэсыжамэ	фышэсыжамэ	шэсыжа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжамэ	умышэсыжамэ	мышэсыжамэ	дымышэсыжамэ	фымышэсыжамэ	мышэсыжа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъамэ	ушэсыжыгъамэ	шэсыжыгъамэ	дышэсыжыгъамэ	фышэсыжыгъамэ	шэсыжыгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжыгъамэ	умышэсыжыгъамэ	мышэсыжыгъамэ	дымышэсыжыгъамэ	фымышэсыжыгъамэ	мышэсыжыгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынмэ	ушэсыжынмэ	шэсыжынмэ	дышэсыжынмэ	фышэсыжынмэ	шэсыжын(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжынмэ	умышэсыжынмэ	мышэсыжынмэ	дымышэсыжынмэ	фымышэсыжынмэ	мышэсыжын(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынумэ	ушэсыжынумэ	шэсыжынумэ	дышэсыжынумэ	фышэсыжынумэ	шэсыжыну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжынумэ	умышэсыжынумэ	мышэсыжынумэ	дымышэсыжынумэ	фымышэсыжынумэ	мышэсыжыну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжтэмэ	ушэсыжтэмэ	шэсыжтэмэ	дышэсыжтэмэ	фышэсыжтэмэ	шэсыж(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжтэмэ	умышэсыжтэмэ	мышэсыжтэмэ	дымышэсыжтэмэ	фымышэсыжтэмэ	мышэсыж(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыжатэмэ	ушэсыжатэмэ	шэсыжатэмэ	дышэсыжатэмэ	фышэсыжатэмэ	шэсыжа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжатэмэ	умышэсыжатэмэ	мышэсыжатэмэ	дымышэсыжатэмэ	фымышэсыжатэмэ	мышэсыжа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъатэмэ	ушэсыжыгъатэмэ	шэсыжыгъатэмэ	дышэсыжыгъатэмэ	фышэсыжыгъатэмэ	шэсыжыгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжыгъатэмэ	умышэсыжыгъатэмэ	мышэсыжыгъатэмэ	дымышэсыжыгъатэмэ	фымышэсыжыгъатэмэ	мышэсыжыгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынтэмэ	ушэсыжынтэмэ	шэсыжынтэмэ	дышэсыжынтэмэ	фышэсыжынтэмэ	шэсыжын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжынтэмэ	умышэсыжынтэмэ	мышэсыжынтэмэ	дымышэсыжынтэмэ	фымышэсыжынтэмэ	мышэсыжын(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынутэмэ	ушэсыжынутэмэ	шэсыжынутэмэ	дышэсыжынутэмэ	фышэсыжынутэмэ	шэсыжыну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжынутэмэ	умышэсыжынутэмэ	мышэсыжынутэмэ	дымышэсыжынутэмэ	фымышэсыжынутэмэ	мышэсыжыну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынт	ушэсыжынт	шэсыжынт	дышэсыжынт	фышэсыжынт	шэсыжын(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжынтэкъым	ушэсыжынтэкъым	шэсыжынтэкъым	дышэсыжынтэкъым	фышэсыжынтэкъым	шэсыжын(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынут	ушэсыжынут	шэсыжынут	дышэсыжынут	фышэсыжынут	шэсыжыну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сышэсыжынутэкъым	ушэсыжынутэкъым	шэсыжынутэкъым	дышэсыжынутэкъым	фышэсыжынутэкъым	шэсыжыну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжми	ушэсыжми	шэсыжми	дышэсыжми	фышэсыжми	шэсыж(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжми	умышэсыжми	мышэсыжми	дымышэсыжми	фымышэсыжми	мышэсыж(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыжами	ушэсыжами	шэсыжами	дышэсыжами	фышэсыжами	шэсыжа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжами	умышэсыжами	мышэсыжами	дымышэсыжами	фымышэсыжами	мышэсыжа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъами	ушэсыжыгъами	шэсыжыгъами	дышэсыжыгъами	фышэсыжыгъами	шэсыжыгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжыгъами	умышэсыжыгъами	мышэсыжыгъами	дымышэсыжыгъами	фымышэсыжыгъами	мышэсыжыгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынми	ушэсыжынми	шэсыжынми	дышэсыжынми	фышэсыжынми	шэсыжын(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжынми	умышэсыжынми	мышэсыжынми	дымышэсыжынми	фымышэсыжынми	мышэсыжын(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынуми	ушэсыжынуми	шэсыжынуми	дышэсыжынуми	фышэсыжынуми	шэсыжыну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжынуми	умышэсыжынуми	мышэсыжынуми	дымышэсыжынуми	фымышэсыжынуми	мышэсыжыну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжтэми	ушэсыжтэми	шэсыжтэми	дышэсыжтэми	фышэсыжтэми	шэсыж(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжтэми	умышэсыжтэми	мышэсыжтэми	дымышэсыжтэми	фымышэсыжтэми	мышэсыж(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сышэсыжатэми	ушэсыжатэми	шэсыжатэми	дышэсыжатэми	фышэсыжатэми	шэсыжа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжатэми	умышэсыжатэми	мышэсыжатэми	дымышэсыжатэми	фымышэсыжатэми	мышэсыжа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сышэсыжыгъатэми	ушэсыжыгъатэми	шэсыжыгъатэми	дышэсыжыгъатэми	фышэсыжыгъатэми	шэсыжыгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжыгъатэми	умышэсыжыгъатэми	мышэсыжыгъатэми	дымышэсыжыгъатэми	фымышэсыжыгъатэми	мышэсыжыгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынтэми	ушэсыжынтэми	шэсыжынтэми	дышэсыжынтэми	фышэсыжынтэми	шэсыжын(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжынтэми	умышэсыжынтэми	мышэсыжынтэми	дымышэсыжынтэми	фымышэсыжынтэми	мышэсыжын(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сышэсыжынутэми	ушэсыжынутэми	шэсыжынутэми	дышэсыжынутэми	фышэсыжынутэми	шэсыжыну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжынутэми	умышэсыжынутэми	мышэсыжынутэми	дымышэсыжынутэми	фымышэсыжынутэми	мышэсыжыну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышэсыжаи	ушэсыжаи	шэсыжаи	дышэсыжаи	фышэсыжаи	шэсыжаи
щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжаи	умышэсыжаи	мышэсыжаи	дымышэсыжаи	фымышэсыжаи	мышэсыжаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сышэсыжащэрэт	ушэсыжащэрэт	шэсыжащэрэт	дышэсыжащэрэт	фышэсыжащэрэт	шэсыжащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымышэсыжащэрэт	умышэсыжащэрэт	мышэсыжащэрэт	дымышэсыжащэрэт	фымышэсыжащэрэт	мышэсыжащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнщ	ушэсыжагъэнщ	шэсыжагъэнщ	дышэсыжагъэнщ	фышэсыжагъэнщ	шэсыжагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнкъым	ушэсыжагъэнкъым	шэсыжагъэнкъым	дышэсыжагъэнкъым	фышэсыжагъэнкъым	шэсыжагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнт	ушэсыжагъэнт	шэсыжагъэнт	дышэсыжагъэнт	фышэсыжагъэнт	шэсыжагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнтэкъым	ушэсыжагъэнтэкъым	шэсыжагъэнтэкъым	дышэсыжагъэнтэкъым	фышэсыжагъэнтэкъым	шэсыжагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэн	ушэсыжагъэн	шэсыжагъэн	дышэсыжагъэн	фышэсыжагъэн	шэсыжагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнкъэ	ушэсыжагъэнкъэ	шэсыжагъэнкъэ	дышэсыжагъэнкъэ	фышэсыжагъэнкъэ	шэсыжагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнт	ушэсыжагъэнт	шэсыжагъэнт	дышэсыжагъэнт	фышэсыжагъэнт	шэсыжагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнтэкъэ	ушэсыжагъэнтэкъэ	шэсыжагъэнтэкъэ	дышэсыжагъэнтэкъэ	фышэсыжагъэнтэкъэ	шэсыжагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэншэсыж	ушэсыжагъэншэсыж	шэсыжагъэншэсыж	дышэсыжагъэншэсыж	фышэсыжагъэншэсыж	шэсыжагъэншэсыж
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнукъым	ушэсыжагъэнукъым	шэсыжагъэнукъым	дышэсыжагъэнукъым	фышэсыжагъэнукъым	шэсыжагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнут	ушэсыжагъэнут	шэсыжагъэнут	дышэсыжагъэнут	фышэсыжагъэнут	шэсыжагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнутэкъым	ушэсыжагъэнутэкъым	шэсыжагъэнутэкъым	дышэсыжагъэнутэкъым	фышэсыжагъэнутэкъым	шэсыжагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэну	ушэсыжагъэну	шэсыжагъэну	дышэсыжагъэну	фышэсыжагъэну	шэсыжагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнукъэ	ушэсыжагъэнукъэ	шэсыжагъэнукъэ	дышэсыжагъэнукъэ	фышэсыжагъэнукъэ	шэсыжагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнут	ушэсыжагъэнут	шэсыжагъэнут	дышэсыжагъэнут	фышэсыжагъэнут	шэсыжагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сышэсыжагъэнутэкъэ	ушэсыжагъэнутэкъэ	шэсыжагъэнутэкъэ	дышэсыжагъэнутэкъэ	фышэсыжагъэнутэкъэ	шэсыжагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сышэсыж	ушэсыж	шэсыж	дышэсыж	фышэсыж	шэсыж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэсыж	умышэсыж	мышэсыж	дымышэсыж	фымышэсыж	мышэсыж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышэсыжа	ушэсыжа	шэсыжа	дышэсыжа	фышэсыжа	шэсыжа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэсыжа	умышэсыжа	мышэсыжа	дымышэсыжа	фымышэсыжа	мышэсыжа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышэсыжыгъа	ушэсыжыгъа	шэсыжыгъа	дышэсыжыгъа	фышэсыжыгъа	шэсыжыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэсыжыгъа	умышэсыжыгъа	мышэсыжыгъа	дымышэсыжыгъа	фымышэсыжыгъа	мышэсыжыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сышэсыжын	ушэсыжын	шэсыжын	дышэсыжын	фышэсыжын	шэсыжын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэсыжын	умышэсыжын	мышэсыжын	дымышэсыжын	фымышэсыжын	мышэсыжын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сышэсыжыну	ушэсыжыну	шэсыжыну	дышэсыжыну	фышэсыжыну	шэсыжыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэсыжыну	умышэсыжыну	мышэсыжыну	дымышэсыжыну	фымышэсыжыну	мышэсыжыну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэсыж	узэрышэсыж	зэрышэсыж	дызэрышэсыж	фызэрышэсыж	зэрышэсыж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэсыж	узэрымышэсыж	зэрымышэсыж	дызэрымышэсыж	фызэрымышэсыж	мызэрышэсыж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэсыжа	узэрышэсыжа	зэрышэсыжа	дызэрышэсыжа	фызэрышэсыжа	зэрышэсыжа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэсыжа	узэрымышэсыжа	зэрымышэсыжа	дызэрымышэсыжа	фызэрымышэсыжа	зэрымышэсыжа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэсыжыгъа	узэрышэсыжыгъа	зэрышэсыжыгъа	дызэрышэсыжыгъа	фызэрышэсыжыгъа	зэрышэсыжыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэсыжыгъа	узэрымышэсыжыгъа	зэрымышэсыжыгъа	дызэрымышэсыжыгъа	фызэрымышэсыжыгъа	зэрымышэсыжыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэсыжын	узэрышэсыжын	зэрышэсыжын	дызэрышэсыжын	фызэрышэсыжын	зэрышэсыжын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэсыжын	узэрымышэсыжын	зэрымышэсыжын	дызэрымышэсыжын	фызэрымышэсыжын	зэрымышэсыжын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрышэсыжыну	узэрышэсыжыну	зэрышэсыжыну	дызэрышэсыжыну	фызэрышэсыжыну	зэрышэсыжыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымышэсыжыну	узэрымышэсыжыну	зэрымышэсыжыну	дызэрымышэсыжыну	фызэрымышэсыжыну	зэрымышэсыжыну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэсыж	шэсыжышэсыж	щышэсыж	дыщышэсыж	фыщышэсыж	щышэсыж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэсыж	шэсыжымышэсыж	щымышэсыж	дыщымышэсыж	фыщымышэсыж	щымышэсыж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэсыжа	шэсыжышэсыжа	щышэсыжа	дыщышэсыжа	фыщышэсыжа	щышэсыжа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэсыжа	шэсыжымышэсыжа	щымышэсыжа	дыщымышэсыжа	фыщымышэсыжа	щымышэсыжа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэсыжыгъа	шэсыжышэсыжыгъа	щышэсыжыгъа	дыщышэсыжыгъа	фыщышэсыжыгъа	щышэсыжыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэсыжыгъа	шэсыжымышэсыжыгъа	щымышэсыжыгъа	дыщымышэсыжыгъа	фыщымышэсыжыгъа	щымышэсыжыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэсыжын	шэсыжышэсыжын	щышэсыжын	дыщышэсыжын	фыщышэсыжын	щышэсыжын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэсыжын	шэсыжымышэсыжын	щымышэсыжын	дыщымышэсыжын	фыщымышэсыжын	щымышэсыжын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщышэсыжыну	шэсыжышэсыжыну	щышэсыжыну	дыщышэсыжыну	фыщышэсыжыну	щышэсыжыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымышэсыжыну	шэсыжымышэсыжыну	щымышэсыжыну	дыщымышэсыжыну	фыщымышэсыжыну	щымышэсыжыну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэсыж	уздэшэсыж	здэшэсыж	дыздэшэсыж	фыздэшэсыж	здэшэсыж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэсыж	уздэмышэсыж	здэмышэсыж	дыздэмышэсыж	фыздэмышэсыж	здэмышэсыж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэсыжа	уздэшэсыжа	здэшэсыжа	дыздэшэсыжа	фыздэшэсыжа	здэшэсыжа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэсыжа	уздэмышэсыжа	здэмышэсыжа	дыздэмышэсыжа	фыздэмышэсыжа	здэмышэсыжа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэсыжыгъа	уздэшэсыжыгъа	здэшэсыжыгъа	дыздэшэсыжыгъа	фыздэшэсыжыгъа	здэшэсыжыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэсыжыгъа	уздэмышэсыжыгъа	здэмышэсыжыгъа	дыздэмышэсыжыгъа	фыздэмышэсыжыгъа	здэмышэсыжыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэсыжын	уздэшэсыжын	здэшэсыжын	дыздэшэсыжын	фыздэшэсыжын	здэшэсыжын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэсыжын	уздэмышэсыжын	здэмышэсыжын	дыздэмышэсыжын	фыздэмышэсыжын	здэмышэсыжын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэшэсыжыну	уздэшэсыжыну	здэшэсыжыну	дыздэшэсыжыну	фыздэшэсыжыну	здэшэсыжыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмышэсыжыну	уздэмышэсыжыну	здэмышэсыжыну	дыздэмышэсыжыну	фыздэмышэсыжыну	здэмышэсыжыну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэсыж	шэсыжӀэшэсыж	щӀэшэсыж	дыщӀэшэсыж	фыщӀэшэсыж	щӀэшэсыж(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэсыж	шэсыжӀэмышэсыж	щӀэмышэсыж	дыщӀэмышэсыж	фыщӀэмышэсыж	щӀэмышэсыж(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэсыжа	шэсыжӀэшэсыжа	щӀэшэсыжа	дыщӀэшэсыжа	фыщӀэшэсыжа	щӀэшэсыжа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэсыжа	шэсыжӀэмышэсыжа	щӀэмышэсыжа	дыщӀэмышэсыжа	фыщӀэмышэсыжа	щӀэмышэсыжа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэсыжыгъа	шэсыжӀэшэсыжыгъа	щӀэшэсыжыгъа	дыщӀэшэсыжыгъа	фыщӀэшэсыжыгъа	щӀэшэсыжыгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэсыжыгъа	шэсыжӀэмышэсыжыгъа	щӀэмышэсыжыгъа	дыщӀэмышэсыжыгъа	фыщӀэмышэсыжыгъа	щӀэмышэсыжыгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэсыжын	шэсыжӀэшэсыжын	щӀэшэсыжын	дыщӀэшэсыжын	фыщӀэшэсыжын	щӀэшэсыжын(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэсыжын	шэсыжӀэмышэсыжын	щӀэмышэсыжын	дыщӀэмышэсыжын	фыщӀэмышэсыжын	щӀэмышэсыжын(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэшэсыжыну	шэсыжӀэшэсыжыну	щӀэшэсыжыну	дыщӀэшэсыжыну	фыщӀэшэсыжыну	щӀэшэсыжыну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмышэсыжыну	шэсыжӀэмышэсыжыну	щӀэмышэсыжыну	дыщӀэмышэсыжыну	фыщӀэмышэсыжыну	щӀэмышэсыжыну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сышэсыжу	ушэсыжу	шэсыжу	дышэсыжу	фышэсыжу	шэсыж(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэсыжу	умышэсыжу	мышэсыжу	дымышэсыжу	фымышэсыжу	мышэсыж(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сышэсыжауэ	ушэсыжауэ	шэсыжауэ	дышэсыжауэ	фышэсыжауэ	шэсыжауэ / шэсыжахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымышэсыжауэ	умышэсыжауэ	мышэсыжауэ	дымышэсыжауэ	фымышэсыжауэ	мышэсыжауэ / мышэсыжахэу
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сышэсыжурэ	ушэсыжурэ	шэсыжурэ	дышэсыжурэ	фышэсыжурэ	шэсыж(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымышэсыжурэ	умышэсыжурэ	мышэсыжурэ	дымышэсыжурэ	фымышэсыжурэ	мышэсыж(хэ)урэ

		-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шэсыж]	[шэсыж]ыр	--	[шэсыж]хэр
Эргативнэ:	[шэсыж]	[шэсыж]ым	--	[шэсыж]хэм
Послеложнэ:	[шэсыж]кӀэ	[шэсыж]ымкӀэ	[шэсыж]хэкӀэ	[шэсыж]хэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шэсыж]у	[шэсыж]ырауэ	[шэсыж]хэу	[шэсыж]хэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шэсыж]а	[шэсыж]ар	--	[шэсыж]ахэр
Эргативнэ:	[шэсыж]а	[шэсыж]ам	--	[шэсыж]ахэм
Послеложнэ:	[шэсыж]акӀэ	[шэсыж]амкӀэ	[шэсыж]ахэкӀэ	[шэсыж]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шэсыж]ауэ	[шэсыж]арауэ	[шэсыж]ахэу	[шэсыж]ахэрауэ

		-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шэсыж]ын	[шэсыж]ыныр	--	[шэсыж]ынхэр
Эргативнэ:	[шэсыж]ын	[шэсыж]ыным	--	[шэсыж]ынхэм
Послеложнэ:	[шэсыж]ынкӀэ	[шэсыж]ынымкӀэ	[шэсыж]ынхэкӀэ	[шэсыж]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[шэсыж]ыну	[шэсыж]ынырауэ	[шэсыж]ынхэу	[шэсыж]ынхэрауэ

		-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[шэсыж]ыну	[шэсыж]ынур	--	[шэсыж]ынухэр
Эргативнэ:	[шэсыж]ыну	[шэсыж]ынум	--	[шэсыж]ынухэм
Послеложнэ:	[шэсыж]ынукӀэ	[шэсыж]ынумкӀэ	[шэсыж]ынухэкӀэ	[шэсыж]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[шэсыж]ынууэ	[шэсыж]ынурауэ	[шэсыж]ынухэу	[шэсыж]ынухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Шы, шыд с. ху. тетӀысхьэжын.

ЩАПХЪЭХЭР

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

шэсыжын: get on or mount once again (for example, a horse)

УРЫСЫБЗЭ

шэсыжын: снова сесть верхом (напр. на лошадь)

БИБЛИОГРАФИЕ

Библиографием еплъын